Cà Mau đẩy mạnh chuyển đổi số trong phòng chống thiên tai

<p style="text-align: justify;">Việc thực hiện Kế hoạch số 02-KH/BCĐTW ngày 19/6/2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương đang tạo bước chuyển quan trọng cho nhiều địa phương, trong đó có những địa phương chịu tác động mạnh của biến đổi khí hậu. Tại Cà Mau, tỉnh cực Nam của Tổ quốc với ba mặt giáp biển đang triển khai mạnh mẽ các giải pháp góp phần nâng cao năng lực phòng chống thiên tai và bảo vệ sinh kế người dân dựa trên dữ liệu và công nghệ số.</p>

Từ chuyển đổi số đến nâng cao năng lực ứng phó khí hậu

Những năm gần đây, Cà Mau liên tục đối mặt với biến động thời tiết vượt xa dự báo truyền thống. Nắng nóng kéo dài, hạn hán, xâm nhập mặn sâu vào nội đồng, cùng mưa lớn, gió mạnh, lốc xoáy và sạt lở ven biển diễn ra với tần suất ngày càng dày đặc. 

Từ đầu năm 2025 đến nay, thiên tai đã gây thiệt hại đáng kể cho tỉnh, hàng trăm căn nhà bị ảnh hưởng, trong đó nhiều trường hợp sập hoàn toàn; gần 2.000 ha lúa bị ngập; hàng chục hecta cây ăn trái và rau màu bị hư hại; hệ thống điện bị gián đoạn ở một số khu vực; tổng thiệt hại ước tính trên 22 tỷ đồng.

Cà Mau cũng là địa phương mất rừng ven biển nhiều nhất cả nước trong thập kỷ qua, với hơn 5.200 ha bị cuốn trôi do sóng và triều cường. Sạt lở bờ sông, bờ biển diễn ra phức tạp, làm thu hẹp nghiêm trọng vùng cư trú và đe dọa các mô hình sinh kế truyền thống. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu tiếp tục diễn biến khó lường, nhu cầu đổi mới cách thức quản trị, dự báo và ứng phó thiên tai đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Kế hoạch 02-KH/BCĐTW đề ra mục tiêu nâng cao hiệu quả phối hợp liên ngành, hoàn thiện hệ thống dữ liệu và hiện đại hóa mô hình quản trị. Với Cà Mau, kế hoạch này không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là nền tảng để tái cấu trúc toàn bộ lĩnh vực phòng chống thiên tai theo hướng chủ động, chính xác và minh bạch.

Nhờ triển khai đồng bộ các nhiệm vụ của Kế hoạch 02, tỉnh đang dần hình thành hệ thống thông tin khí tượng - thủy văn hiện đại hơn, cho phép theo dõi biến động độ mặn, mực nước triều, hướng gió hay lượng mưa theo thời gian thực. Việc chuẩn hóa dữ liệu và chia sẻ thông tin tức thời giữa các cấp chính quyền đã rút ngắn đáng kể thời gian ra quyết định khi có diễn biến bất thường. Nếu trước đây nhiều báo cáo phải chờ tổng hợp thủ công ở cấp xã, thì nay các thông số được cập nhật tự động lên hệ thống điều hành, giúp lãnh đạo các cấp có thể phản ứng nhanh hơn trước các tình huống khẩn cấp.

Tỉnh cũng đang số hóa toàn bộ dữ liệu về đê biển, kênh rạch, hệ thống cống điều tiết, vùng sạt lở và các khu dân cư phải bố trí lại. Một bản đồ số tích hợp chuyên sâu đã được hình thành, tạo cơ sở để các sở, ngành theo dõi diễn biến xói lở, ước tính nguy cơ sụt lún hay khoanh vùng các điểm cần can thiệp. Đây được xem là bước tiến lớn trong xây dựng nền tảng dữ liệu phục vụ phát triển bền vững.

Công nghệ trở thành "lá chắn mềm" chống thiên tai

Việc ứng dụng công nghệ đang hỗ trợ đắc lực cho Cà Mau trong bảo vệ vùng ven biển. Các mô hình kè mềm, kè giảm sóng được bố trí theo kết quả phân tích hình ảnh viễn thám, giúp tỉnh theo dõi diễn biến bồi, xói một cách liên tục. Từ đó, các quyết định đầu tư được đưa ra chính xác hơn, tránh tình trạng lãng phí hoặc xây dựng không phù hợp điều kiện thủy văn từng khu vực. Sự kết hợp giữa kè mềm và mô hình phục hồi rừng ngập mặn cũng mang lại hiệu quả rõ rệt, tạo ra "lá chắn xanh" trước các đợt triều cường và sóng lớn.

Ở vùng ngọt - mặn chuyển tiếp, hệ thống điều tiết nước ngày càng phụ thuộc vào dữ liệu thời gian thực. Các cống ngăn mặn - giữ ngọt như Ninh Quới được tích hợp cảm biến theo dõi mực nước, từ đó điều tiết tự động hoặc bán tự động để phục vụ sản xuất. Việc phân vùng nước được thực hiện chính xác hơn, hạn chế tranh chấp nguồn nước, đồng thời tạo thuận lợi cho các mô hình sinh kế tích hợp như lúa - tôm hay tôm - rừng.

Trong sản xuất nông nghiệp, tỉnh khuyến khích áp dụng giống lúa chịu mặn, theo dõi độ mặn trong ao nuôi bằng thiết bị cảm biến và sử dụng công nghệ số để ghi chép sản xuất, truy xuất nguồn gốc. Những thay đổi này giúp người dân phản ứng nhanh hơn trước biến động thời tiết, giảm thiểu thiệt hại và nâng cao chất lượng sản phẩm.

Một trong những nội dung được Cà Mau triển khai hiệu quả là quản lý dân cư vùng rủi ro bằng bản đồ số. Tỉnh đã xây dựng hệ thống dữ liệu về các điểm nguy hiểm, kết hợp với thông tin về kinh tế - xã hội để xác định khu vực phải di dời khẩn cấp và phương án ổn định sinh kế phù hợp sau tái định cư. Nhờ vậy, việc sắp xếp dân cư không còn chỉ là giải pháp "đối phó" mà trở thành chiến lược dài hạn, hướng tới bảo đảm an toàn tính mạng và tạo nền tảng phát triển kinh tế cho các hộ dân bị ảnh hưởng.

Tỉnh cũng khuyến khích người dân xây dựng bể chứa nước mưa quy mô hộ gia đình, trong khi chính quyền tập trung nạo vét kênh rạch, mở rộng hồ chứa và nghiên cứu phương án dẫn nước ngọt từ sông Hậu. Tất cả các hoạt động này đều được hỗ trợ bởi hệ thống dữ liệu thủy văn ngày một hoàn thiện, cho phép phân bổ và sử dụng nước một cách tiết kiệm và hợp lý.

Những nỗ lực trên cho thấy Cà Mau đang từng bước chuyển mình từ mô hình ứng phó thiên tai truyền thống sang mô hình quản trị dựa trên dữ liệu - công nghệ. Các cuộc họp điều hành phòng chống thiên tai được tổ chức linh hoạt qua nền tảng trực tuyến; hệ thống báo cáo được số hóa; bản đồ số thiên tai được sử dụng thường xuyên trong ra quyết định; các sở, ngành phối hợp chặt chẽ hơn nhờ trục thông tin dùng chung./.