Chính quyền số: Nền tảng quản trị nông thôn mới minh bạch và hiệu quả

<p style="text-align: justify;">Một trong những thay đổi rõ nét nhất của nông thôn mới trong giai đoạn hiện nay không chỉ nằm ở những con đường bê tông hay trường học khang trang, mà còn ở cách thức chính quyền vận hành. Khi dịch vụ công trực tuyến được đưa về tận cấp xã, người dân nông thôn bắt đầu cảm nhận một "làn gió mới" trong quản trị.</p>

Từ giấy tờ thủ công đến dịch vụ công trực tuyến

Theo số liệu thống kê, tính đến cuối năm 2023, 100% tỉnh, thành phố trên cả nước đã có cổng dịch vụ công trực tuyến, trong đó khoảng 70% thủ tục hành chính có thể nộp hồ sơ và nhận kết quả online. Con số này cho thấy sự thay đổi mạnh mẽ trong tư duy "chính quyền phục vụ", thay vì "chính quyền quản lý" như trước đây.

Tại nhiều xã, thôn trên cả nước, người dân đã được trải nghiệm và sử dụng dịch vụ công trực tuyến toàn trình. Theo Báo Pháp Luật TP.HCM, từ ngày 01/10, 25 dịch vụ công thiết yếu đã chính thức chỉ tiếp nhận hồ sơ trực tuyến - người dân "vui mừng vì thủ tục nhanh gọn, không còn rườm rà giấy tờ".

Một người dân tên Lê Tuấn sinh sống tại xã Vĩnh Lộc (TP HCM) khi làm thủ tục đăng ký kết hôn, đã chia sẻ dù mang theo xấp hồ sơ giấy, anh chỉ cần thực hiện vài thao tác trên điện thoại để hoàn thành thủ tục.

Chính quyền số không chỉ dừng lại ở thủ tục hành chính. Nhiều địa phương đã áp dụng hệ thống quản lý đất đai điện tử, hồ sơ sức khỏe điện tử và camera giám sát an ninh. Tại Quảng Ninh, mô hình "chính quyền số cấp xã" đã giúp giảm 30% thời gian xử lý thủ tục hành chính, đồng thời tiết kiệm hàng tỷ đồng chi phí giấy tờ mỗi năm.

Quan trọng hơn, chính quyền số góp phần nâng cao tính minh bạch. Mọi hồ sơ, kết quả đều được cập nhật công khai trên hệ thống, hạn chế tình trạng "xin – cho" hay tiêu cực trong giải quyết thủ tục. Người dân có thể theo dõi tiến độ hồ sơ ngay trên điện thoại, thay vì phải hỏi cán bộ trực tiếp.

Khó khăn và giải pháp cho chính quyền số ở nông thôn

Tuy nhiên, triển khai chính quyền số ở nông thôn không phải không gặp thách thức. Cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin chưa đồng đều, đặc biệt tại các xã miền núi, hải đảo. Số liệu thống kế cho thấy, đến năm 2023 vẫn còn hơn 1.500 xã chưa có đường truyền internet cáp quang ổn định.

Bên cạnh đó, kỹ năng số của cán bộ cơ sở còn hạn chế, chưa thành thạo sử dụng phần mềm quản lý hồ sơ, dẫn đến chậm trễ trong xử lý công việc. Ở một số nơi, hệ thống chính quyền số được xây dựng nhưng ít dùng, vì cán bộ "ngại thay đổi", vẫn quen với giấy tờ thủ công.

Người dân cũng cần được đồng hành trong chuyển đổi số. Không ít nông dân lớn tuổi chưa quen tra cứu dịch vụ công trực tuyến, dẫn đến tình trạng "có hệ thống mà không dùng". Nếu không có sự hướng dẫn, chính quyền số khó đi vào đời sống thực chất.

Để giải quyết những rào cản này, nhiều chuyên gia cho rằng cần đồng bộ ba giải pháp. Thứ nhất, đầu tư hạ tầng số cho vùng nông thôn, ưu tiên phủ sóng internet tốc độ cao và trang bị máy tính, thiết bị kết nối cho các xã. Thứ hai, đào tạo kỹ năng số cho cán bộ cơ sở, gắn với trách nhiệm đánh giá công vụ. Thứ ba, triển khai các chương trình "hướng dẫn công dân số" – như mô hình tổ công nghệ cộng đồng để giúp người dân biết cách sử dụng dịch vụ công online.

Phát biểu tại Hội nghị toàn quốc tập huấn chuyên đề về tổ chức và hoạt động của tổ chức Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội ở cấp xã (mới), tổ chức mới đây, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh:

"Các địa phương cần ưu tiên triển khai trợ lý ảo, chatbot AI trên nền tảng dịch vụ công, đồng thời sử dụng AI để phân tích dữ liệu lớn (big data) nhằm hỗ trợ công tác đánh giá, dự báo, cảnh báo và điều hành chính sách. Mục tiêu cụ thể là đến cuối năm 2025, 70% hồ sơ dịch vụ công của người dân và doanh nghiệp phải được xử lý trực tuyến toàn trình, đúng theo lộ trình do Chính phủ đề ra."

Nếu làm tốt, chính quyền số sẽ trở thành nền tảng quản trị mới cho nông thôn, giúp nâng cao chất lượng phục vụ người dân, tăng tính minh bạch và hiệu quả. Đó cũng chính là chìa khóa để chương trình nông thôn mới bước vào giai đoạn phát triển bền vững, hiện đại hơn./.