Chuyển đổi số – đòn bẩy nâng cao chất lượng nông thôn mới

<p style="text-align: justify;">Nếu như giai đoạn đầu của Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới tập trung vào "đường, trường, trạm", thì giai đoạn hiện nay đòi hỏi nông thôn Việt Nam phải bước sang một nấc thang cao hơn: Nông thôn thông minh. Ở đó, chuyển đổi số không chỉ là công cụ quản lý mà còn là động lực tăng năng suất, giảm chi phí, nâng chất lượng cuộc sống người dân. Nhiều địa phương đã chứng minh rằng, khi nông dân biết tận dụng công nghệ, họ không chỉ "bán được hàng" mà còn tham gia sâu vào chuỗi giá trị và kinh tế số quốc gia.</p>

Chuyển đổi số mở ra cơ hội mới cho nông nghiệp và nông thôn

Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, đến giữa năm 2025, cả nước đã có hơn 9.000 tổ công nghệ cộng đồng tại cấp xã, thôn, bản – một lực lượng nòng cốt đưa công nghệ số đến từng người dân. Mô hình "tổ công nghệ số cộng đồng" được triển khai từ năm 2022 đã trở thành điểm sáng, giúp người dân tiếp cận thương mại điện tử, khai thác dữ liệu nông sản, đăng ký dịch vụ công trực tuyến và từng bước hình thành văn hóa số nông thôn.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng từng nói, "nếu mỗi xã có một tổ công nghệ số cộng đồng hoạt động hiệu quả, thì đó chính là nền móng của nông thôn số. Khi người dân quen dùng công nghệ, thì chính họ sẽ là hạt nhân của quá trình chuyển đổi số quốc gia."

Cùng với đó, nhiều nền tảng số nông nghiệp đã được phát triển và nhân rộng. Sàn thương mại điện tử Postmart (Bưu điện Việt Nam) và Voso (Viettel Post) đã hỗ trợ hơn 7 triệu hộ nông dân đưa sản phẩm lên môi trường số. Chỉ tính riêng năm 2024, doanh thu nông sản qua sàn thương mại điện tử tăng hơn 35% so với năm trước.

Từ nông thôn mới đến nông thôn mới thông minh

Chuyển đổi số không chỉ diễn ra trong sản xuất nông nghiệp, mà còn trong quản lý và cung cấp dịch vụ công. Nhiều địa phương đã xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu số về nông thôn mới, bản đồ số hóa tiêu chí xã đạt chuẩn, và nền tảng giám sát tiến độ trực tuyến – giúp minh bạch hóa quy trình, giảm thời gian xử lý, đồng thời tạo kênh tương tác giữa chính quyền và người dân.

Tại tỉnh Quảng Ninh, ứng dụng Smart Quảng Ninh đã giúp người dân phản ánh nhanh các vấn đề môi trường, giao thông, vệ sinh nông thôn, được chính quyền tiếp nhận và xử lý trực tuyến. Trong khi đó, Đà Nẵng và Hà Tĩnh đang triển khai nền tảng quản lý xã nông thôn mới thông minh, giúp cán bộ xã theo dõi tiêu chí qua biểu đồ dữ liệu cập nhật theo thời gian thực.

Để chuyển đổi số thực sự lan tỏa, vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua. Một trong những khó khăn lớn nhất là hạ tầng số. Theo số liệu của các cơ quan chức năng, đến cuối năm 2023, vẫn còn khoảng 2.000 thôn, bản chưa có sóng 4G ổn định, tập trung ở vùng sâu vùng xa, biên giới, hải đảo.

Ngoài ra, trình độ số của người dân còn hạn chế. Nhiều nông dân lớn tuổi chưa quen sử dụng smartphone, khó thao tác trên các ứng dụng. Thậm chí, một số hộ được hỗ trợ tạo gian hàng điện tử nhưng không biết cách duy trì, khiến tài khoản "chết yểu".

Niềm tin số cũng là rào cản. Tình trạng lừa đảo trực tuyến, hàng giả, hàng nhái trên sàn thương mại điện tử khiến một số người dân e dè. Chưa kể, hạ tầng pháp lý cho thương mại số nông thôn còn thiếu, cơ chế bảo vệ người tiêu dùng chưa hoàn thiện.

Vì vậy, để chuyển đổi số thực sự nâng cao chất lượng sống nông thôn, cần sự vào cuộc đồng bộ từ Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng.

Thứ nhất, cần tiếp tục đầu tư hạ tầng viễn thông, đặc biệt ở vùng sâu vùng xa. Bộ Khoa học và Công nghệ đã đề ra mục tiêu đến năm 2025, 100% xã có phủ sóng 4G, 5G, 80% hộ gia đình có internet cáp quang. Đây là nền tảng thiết yếu để mọi ứng dụng số vận hành.

Thứ hai, đào tạo kỹ năng số cho nông dân phải trở thành ưu tiên. Các chương trình tập huấn ngắn hạn, "cầm tay chỉ việc" cần được nhân rộng, đặc biệt qua hệ thống hội nông dân, phụ nữ, đoàn thanh niên. Chia sẻ kinh nghiệm từ hộ đã thành công sẽ thuyết phục hơn những bài giảng lý thuyết.

Thứ ba, xây dựng hệ sinh thái số nông thôn. Các doanh nghiệp công nghệ cần phát triển ứng dụng đơn giản, dễ dùng, chi phí thấp. Cùng với đó, các hợp tác xã, tổ hợp tác phải trở thành "cầu nối số", giúp bà con tiếp cận nền tảng thương mại, tài chính, logistics.

Thứ tư, cần cơ chế bảo vệ niềm tin số. Các sàn thương mại điện tử phải kiểm soát hàng hóa chặt chẽ, minh bạch thông tin. Chính quyền địa phương cần tuyên truyền cảnh báo về lừa đảo trực tuyến, tạo môi trường an toàn cho nông dân.

Chuyển đổi số không phải là đích đến, mà là phương tiện để người dân nông thôn có cuộc sống tốt hơn. Từ chuyện mua bán, học tập, khám chữa bệnh, đến tham gia quản lý cộng đồng, mọi lĩnh vực đều có thể được nâng tầm nhờ công nghệ./.