Công nghệ mở: Chìa khóa để Việt Nam làm chủ AI và tương lai số

<p style="text-align: justify;">“Muốn làm chủ tương lai số, Việt Nam phải làm chủ trí tuệ nhân tạo (AI). Và để làm chủ AI, con đường tất yếu là công nghệ mở - nơi dữ liệu được chia sẻ an toàn, hạ tầng tính toán đặt trong nước và cộng đồng cùng tham gia sáng tạo”. Đây là thông điệp được Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh tại Diễn đàn Công nghệ Mở năm 2025 với chủ đề “AI với công nghệ mở và mã nguồn mở” diễn ra vào chiều ngày 3/11/2025.</p>

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, con đường của AI Make in VietNam chính là mã nguồn mở, song đó không phải là "mở tuyệt đối". Mở phải đi cùng kiểm soát, tiêu chuẩn và trách nhiệm. Ông lấy ví dụ về Open RAN - công nghệ "mở" phần xử lý tín hiệu vô tuyến nhưng vẫn giữ bí mật phần lõi. "Cái gì cũng có phần mở và phần đóng. Quan trọng là hiểu cách mở và làm chủ được phần cốt lõi của mình", Bộ trưởng nhấn mạnh.

Từ tư duy đó, Bộ trưởng khẳng định, AI mở, dữ liệu mở và công nghệ mở là con đường giúp Việt Nam giải bài toán của chính mình và đóng góp cho nhân loại. "Việt Nam không còn là quốc gia đi xin tri thức. Với dân số đứng thứ 15, kinh tế thứ 32 và thương mại thứ 20 thế giới, chúng ta phải bước vào mối quan hệ bình đẳng: dùng tinh hoa của nhân loại nhưng cũng phải đóng góp trí tuệ cho nhân loại. Có như vậy, sự phát triển mới bền vững", Bộ trưởng nhấn mạnh.

Muốn phát triển AI, Việt Nam cần có hạ tầng tính toán và hạ tầng dữ liệu vững chắc, đảm bảo an toàn và chủ quyền. Theo ông, dữ liệu quan trọng nhất không phải là dữ liệu thô, mà là câu hỏi của người dùng - bởi chính từ những câu hỏi, trí tuệ được hình thành.

Bộ trưởng khẳng định: "AI là hạ tầng trí tuệ quốc gia. Nếu không có hạ tầng, trí tuệ Việt Nam sẽ ở ngoài tầm kiểm soát và bị người khác sử dụng". Công nghệ mở chính là con đường để Việt Nam làm chủ hạ tầng này. Các trụ cột của hạ tầng trí tuệ gồm: hạ tầng tính toán và dữ liệu quốc gia, mô hình nền tảng và công nghệ lõi, nhân lực và cộng đồng trí tuệ, hệ sinh thái ứng dụng và đổi mới, cùng thể chế, tiêu chuẩn và an toàn AI.

Bộ KH&CN hiện đang triển khai nhiều hành động cụ thể để hiện thực hóa tầm nhìn này. Bộ đang tập trung hoàn thiện Luật AI, xây dựng Bộ nguyên tắc đạo đức AI quốc gia, đồng thời ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn về AI. Về hạ tầng, Bộ sẽ xây dựng và vận hành hạ tầng siêu tính toán AI quốc gia dùng chung trị giá 300 triệu USD trong vòng ba năm, trong đó giai đoạn đầu (năm 2026) đầu tư 100 triệu USD.

Cùng với đó, Nhà nước sẽ hợp tác với doanh nghiệp và viện trường để phát triển cơ sở dữ liệu mở AI tiếng Việt, được làm sạch, gán nhãn và chuẩn hóa phục vụ huấn luyện, kiểm thử và triển khai các hệ thống AI trong nước.

Về nhân lực, Bộ đang trình Chính phủ dành 5% ngân sách KH&CN (khoảng 100 triệu USD/năm) cho học bổng thạc sĩ và tiến sĩ, tập trung đào tạo nhân lực AI. Bộ trưởng nhấn mạnh: KH&CN quan trọng nhất là con người, và những vị trí then chốt hiện nay đều do những người từng nhận học bổng quốc tế đảm nhiệm - một minh chứng cho tầm quan trọng của đầu tư nhân lực.

Trong phát triển thị trường, Chính phủ sẽ đổi mới cơ chế mua sắm công theo tinh thần "AI first" - mọi phần mềm, dịch vụ công sẽ được xem xét ưu tiên giải pháp AI, đặc biệt là sản phẩm AI mở trong nước. Nhà nước sẽ công khai các bài toán quốc gia, đặt hàng doanh nghiệp và viện nghiên cứu giải quyết bằng AI, đồng thời cấp voucher cho doanh nghiệp nhỏ và vừa thử nghiệm sản phẩm AI nội địa. Chính phủ cũng sẽ dành 40% ngân sách nghiên cứu và phát triển, đổi mới sáng tạo cho AI, coi đây là công nghệ chiến lược hàng đầu.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, để phát triển mạnh mẽ hơn, Việt Nam cần sớm thành lập Hiệp hội Công nghệ Mở Việt Nam và ban hành Chiến lược Quốc gia về Công nghệ Mở trong năm 2026. "Nhà nước kiến tạo thể chế và hạ tầng; doanh nghiệp phát triển sản phẩm, dịch vụ và thị trường; cộng đồng nhà khoa học, kỹ sư và người dân cùng đóng góp tri thức, dữ liệu và mô hình. Đó là cách để AI Việt Nam phát triển mở, tự chủ và cạnh tranh", Bộ trưởng khẳng định.

Kết luận Diễn đàn, Bộ trưởng gửi đi thông điệp mạnh mẽ: "Hãy đưa AI vào từng bệnh viện, trường học, doanh nghiệp. Hãy để công nghệ mở khai phóng trí tuệ Việt Nam. AI mở sẽ là động lực để Việt Nam bứt phá trở thành quốc gia phát triển".