Đại biểu chỉ ra "khoảng trống" trong dự thảo Luật Chuyển đổi số

<p style="text-align: justify;">Cuối phiên thảo luận tại hội trường về dự án Luật Chuyển đổi số chiều 1/12, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng đã giải trình làm rõ các vấn đề đại biểu Quốc hội quan tâm.</p>

Trước đó, cho ý kiến vào dự thảo Luật, Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn ĐBQH TP Hải Phòng) tán thành sự cần thiết ban hành Luật Chuyển đổi nhằm thể chế hóa Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, tuy nhiên, nữ đại biểu cho rằng dự thảo Luật hiện nay chưa quy định về nguyên tắc áp dụng khi có mâu thuẫn với các luật khác như Luật Dữ liệu, Luật Viễn thông, Luật Giao dịch điện tử, Luật An ninh mạng dẫn đến tình trạng không thống nhất.

Do đó, nữ đại biểu đề nghị bổ sung quy định trong trường hợp khi có xung đột nguyên tắc chung thì áp dụng Luật Chuyển đổi số. Khi có khác biệt về quy định kỹ thuật và chế tài thì áp dụng luật chuyên ngành.

Liên quan đến vấn đề quyền công dân số và trách nhiệm bảo vệ dữ liệu cá nhân, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cho biết, hiện dự thảo chưa quy định rõ một số nội dung liên quan đến quyền cá nhân.

Băn khoăn với các phương pháp quản trị thu thập khai thác sử dụng dữ liệu hiện nay đang tiềm ẩn nhiều nguy cơ vi phạm quyền riêng tư, sai lệch dữ liệu, lộ lọt dữ liệu, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đề nghị dự thảo cần rà soát tiếp tục bổ sung quy định chặt chẽ cụ thể về các quyền được tôn trọng, được bảo vệ thông tin của người dân khi tham gia vào không gian số.

Đồng thời bổ sung quy định về cơ chế, khiếu nại bồi thường, trách nhiệm giải trình của cơ quan nhà nước khi quyền thông tin cá nhân của công dân bị xâm phạm. Đặc biệt, quy định cụ thể hơn về nhóm đối tượng yếu thế đặc biệt là trẻ em trong bối cảnh chuyển đổi số ngày càng mạnh mẽ như hiện nay.

Qua nghiên cứu dự thảo Luật Chuyển đổi số, đại biểu Phạm Trọng Nhân (Đoàn ĐBQH TP.HCM) cũng chỉ ra dự thảo luật còn bốn khoảng trống lớn.

Thứ nhất, theo đại biểu Nhân, phạm vi điều chỉnh của luật rộng nhưng chưa rõ vai, dễ chồng lấn với Luật Dữ liệu và Luật AI; thứ hai, hạ tầng số công cộng chưa được thiết kế chuẩn quốc gia; thứ ba, kinh tế số và doanh nghiệp số thiếu cơ chế bắt buộc tối thiểu và khuyến khích tối đa; thứ tư công dân số và quyền dữ liệu chưa trở thành cơ chế bảo vệ.

"Dự thảo mới dừng ở nguyên tắc, chưa có quy định rõ về quyền tự quyết dữ liệu, minh bạch xử lý dữ liệu, cơ chế khiếu nại bồi thường, hay tiêu chuẩn quyền riêng tư từ thiết kế. Nếu Luật không tạo hành lang bảo vệ đủ mạnh, người dân sẽ bước vào chuyển đổi số trong tâm thế lo ngại", đại biểu Nhân cho hay.

Từ kinh nghiệm của Nhật Bản xem chuyển đổi số là công cụ để ứng phó với già hóa dân số, thiếu nhân lực và nâng chất lượng sống cho người yếu thế, ông Nhân cho rằng, Việt Nam cũng phải trả lời câu hỏi người cao tuổi, người ở vùng xa, người lao động trình độ thấp sẽ bước vào công dân số bằng con đường nào thuận tiện nhất, hiệu quả nhất?

Từ phân tích trên, đại biểu Phạm Trọng Nhân kiến nghị bổ sung nguyên tắc tổ chức Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số; chuẩn tích hợp, chuẩn dữ liệu, chuẩn API xuyên ngành, xuyên địa phương.

Cùng với đó, bổ sung hạ tầng số công cộng quốc gia tại Chương II dự thảo luật, bao gồm: định danh điện tử, thanh toán số công, chữ ký số, nền tảng chia sẻ dữ liệu quốc gia, cloud, trung tâm dữ liệu theo nguyên tắc "một chuẩn, một nền tảng, nhiều dịch vụ".

Về quyền và nghĩa vụ công dân số, theo ông Nhân, cần quy định bộ công cụ số tối thiểu của công dân số gồm: căn cước điện tử, chữ ký số, tài khoản thanh toán số, tài khoản dịch vụ công duy nhất; cùng nguyên tắc bảo vệ dữ liệu cá nhân theo chuẩn quốc tế. Đại biểu Nhân đề nghị giao Chính phủ phổ cập kỹ năng số, thiết kế dịch vụ công dễ tiếp cận, dễ dùng cho mọi nhóm dân cư.

Phát biểu giải trình, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Cơ quan soạn thảo nhận thức rõ Luật chuyển đổi số là luật khó, thế giới chưa có luật tương tự. Vì vậy tinh thần là làm luật ngắn, luật khung và dành sự linh hoạt cho Chính phủ

Theo Bộ trưởng Hùng, Luật chuyển đổi số được thiết kế theo luật khung, quy định các nguyên tắc chung về chuyển đổi số, các nguyên tắc thiết kế và kiến trúc số, yêu cầu tối thiểu đối với các hệ thống sống, trách nhiệm với các chủ thể tham gia, cơ chế điều phối và các biện pháp thúc đẩy nhằm đảm bảo mọi hoạt động chuyển đổi số trên phạm vi toàn quốc diễn ra thống nhất, an toàn và hiệu quả.

Luật chuyển đổi số cũng nhằm tạo ra sự liên kết các luật chuyên ngành về chuyển đổi số để tạo ra một chỉnh thể thống nhất, liên thông toàn diện an toàn và hiện đại về không gian số; không can thiệp vào bên trong các luật chuyên ngành.

Bộ trưởng Hùng cho biết thêm, hiện nay các quy định pháp luật về chuyển đổi số đang rải rác trong nhiều luật, thiếu một khung thống nhất, thiếu các nguyên tắc chung và cơ chế điều phối tổng thể trên phạm vi quốc gia. Vì vậy Luật chuyển đổi số được xây dựng nhằm tạo khung pháp lý thống nhất cho chuyển đổi số quốc gia, bảo đảm chuyển đổi số đúng hướng, an toàn, hiệu quả, khắc phục tình trạng manh mún số trên các nền tảng tạo ra môi trường cho đổi mới sáng tạo.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, Cơ quan soạn thảo sẽ nghiên cứu tiếp thu đầy đủ tất cả các ý kiến của các đại biểu Quốc hội để chỉnh lý hoàn thiện dự án luật, đảm bảo khoa học, chặt chẽ, khả thi, đồng bộ với hệ thống pháp luật.