Đảm bảo thống nhất và hiện đại hóa hoạt động thống kê ngành khoa học và công nghệ

<p style="text-align: justify;">Thực hiện Chương trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật năm 2025, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đang lấy ý kiến góp ý của các bộ, ngành, địa phương, tổ chức và cá nhân đối với dự thảo Thông tư Thống kê ngành KH&CN.</p><p></p><p></p>

Dự thảo Thông tư Thống kê ngành KH&CN thay thế các Thông tư số 03/2018/TT-BKHCN, 04/2018/TT-BKHCN và 15/2018/TT-BKHCN. 

Theo đó, Dự thảo gồm 3 Chương, 11 Điều và 3 phụ lục, quy định chi tiết về hệ thống chỉ tiêu thống kê, chế độ báo cáo, hoạt động điều tra thống kê và trách nhiệm tổ chức thực hiện. 

Hệ thống chỉ tiêu thống kê được quy định tại Phụ lục 1 của dự thảo gồm 133 chỉ tiêu, chia thành 9 nhóm lĩnh vực chính: Bưu chính, viễn thông; chuyển đổi số; công nghiệp công nghệ số; nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ; ứng dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp và doanh nghiệp; sở hữu trí tuệ; tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng; năng lượng nguyên tử, an toàn bức xạ và hạt nhân; tài chính, nhân lực và hợp tác quốc tế trong khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo nâng cao hiệu quả thống kê

Dự thảo Thông tư nêu rõ, hoạt động thống kê ngành KH&CN được thực hiện theo quy định của Luật Thống kê, Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KH,CN&ĐMST) cùng các văn bản pháp luật có liên quan. Việc triển khai phải bảo đảm tính trung thực, khách quan, chính xác, đầy đủ và kịp thời, phản ánh đúng thực tiễn hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của đất nước.

Hệ thống thống kê được thiết kế thống nhất về chỉ tiêu, danh mục, phân loại, biểu mẫu, phương pháp, quy trình và tiêu chuẩn kỹ thuật theo quy định của cơ quan có thẩm quyền; đồng thời tham chiếu các chuẩn mực và phương pháp thống kê quốc tế để bảo đảm khả năng so sánh, hội nhập và kết nối với hệ thống thống kê quốc gia. 

Các hoạt động thống kê phải phù hợp với yêu cầu quản lý, chỉ đạo, điều hành và định hướng phát triển KH,CN&ĐMST từng thời kỳ; đáp ứng nhu cầu theo dõi, đánh giá, dự báo tình hình, xây dựng chiến lược, chính sách và kế hoạch phát triển của ngành và quốc gia.

Dự thảo cũng quy định rõ việc bảo đảm an toàn thông tin và bảo mật dữ liệu thống kê. Thông tin thu thập, xử lý và sử dụng phải đúng mục đích, đúng thẩm quyền, phục vụ nhu cầu hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân theo quy định; đơn vị cung cấp số liệu chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính chính xác và đầy đủ của thông tin đã báo cáo.

Đáng chú ý, dự thảo nhấn mạnh yêu cầu đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn (Big Data) trong các khâu thu thập, xử lý, phân tích, lưu trữ, công bố và chia sẻ thông tin thống kê. Việc ứng dụng các công nghệ tiên tiến này nhằm nâng cao hiệu quả, tiết kiệm chi phí, tăng tốc độ xử lý dữ liệu, hạn chế trùng lặp thông tin, đồng thời khai thác hiệu quả hệ thống báo cáo điện tử, cơ sở dữ liệu quốc gia và dữ liệu hành chính sẵn có.

Hoạt động thống kê phải được tiến hành bảo đảm tính khách quan, minh bạch, không gây cản trở hoạt động của đối tượng cung cấp thông tin hoặc đối tượng điều tra, đồng thời tuân thủ phương án điều tra, quy định pháp luật và quy trình nghiệp vụ thống kê đã được phê duyệt.

Hệ thống chỉ tiêu thống kê ngành khoa học và công nghệ

Theo dự thảo, hệ thống chỉ tiêu thống kê ngành KH&CN là tập hợp các chỉ tiêu phản ánh toàn diện tình hình, nguồn lực, kết quả và hiệu quả hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Hệ thống này được ban hành nhằm thống nhất việc thu thập, tổng hợp và công bố số liệu thống kê trong phạm vi toàn ngành.

Các chỉ tiêu thống kê được xây dựng trên cơ sở bảo đảm tính thống nhất với Hệ thống chỉ tiêu thống kê quốc gia, phản ánh các lĩnh vực chủ yếu gồm: Thông tin và truyền thông, chuyển đổi số, công nghiệp công nghệ số, nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, ứng dụng công nghệ và đổi mới sáng tạo, sở hữu trí tuệ, tiêu chuẩn đo lường chất lượng, năng lượng nguyên tử và an toàn bức xạ hạt nhân, cùng với tài chính, nhân lực và hợp tác quốc tế trong khoa học và công nghệ.

Phụ lục 1 ban hành kèm theo dự thảo Thông tư quy định cụ thể danh mục chỉ tiêu thống kê ngành KH&CN, nội dung, phương pháp tính, đơn vị tính, nguồn số liệu và giải thích các chỉ tiêu thống kê. 

Hệ thống chỉ tiêu này sẽ được rà soát, cập nhật và điều chỉnh định kỳ ít nhất 5 năm một lần hoặc khi có thay đổi về yêu cầu quản lý, thực tiễn phát triển của ngành hoặc các chuẩn mực thống kê quốc tế, nhằm bảo đảm phù hợp với Hệ thống chỉ tiêu thống kê quốc gia và các quy định pháp luật liên quan.

Phụ lục 3 của dự thảo Thông tư quy định biểu mẫu báo cáo thống kê, chia theo từng lĩnh vực chuyên ngành. Các cơ quan, tổ chức, đơn vị thuộc phạm vi điều chỉnh của Thông tư thực hiện báo cáo trực tuyến qua Hệ thống thông tin quốc gia về KH,CN&ĐMST, bảo đảm tiết kiệm thời gian, chi phí, tăng tính chính xác, minh bạch và thuận tiện cho việc tổng hợp, đối chiếu, xử lý số liệu.

Bộ KH&CN là cơ quan đầu mối chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện hoạt động thống kê ngành KH&CN trên phạm vi toàn quốc. Các Bộ, ngành, địa phương và các tổ chức có liên quan có trách nhiệm phối hợp, cung cấp thông tin, dữ liệu trung thực, đầy đủ, đúng thời hạn, phục vụ yêu cầu tổng hợp, phân tích và công bố thống kê của Bộ. 

Dự thảo cũng quy định cụ thể công tác kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm trong hoạt động thống kê, bảo đảm tính nghiêm minh, minh bạch và tuân thủ quy định pháp luật.

Việc ban hành Thông tư Thống kê ngành KH&CN không chỉ kế thừa và hoàn thiện các quy định hiện hành, mà còn hướng tới chuẩn hóa, số hóa và hội nhập quốc tế trong hoạt động thống kê, phù hợp với định hướng Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Dữ liệu thống kê KH,CN&ĐMST trung thực, khách quan, chính xác, đầy đủ và kịp thời là nền tảng quan trọng để đánh giá năng lực đổi mới sáng tạo quốc gia, phục vụ hoạch định chính sách phát triển và quản lý nhà nước hiệu quả trong thời kỳ chuyển đổi số.

Hiện dự thảo Thông tư đang được đăng tải công khai trên Cổng thông tin điện tử của Bộ KH&CN.