Dữ liệu - trục liên thông mới cho chính quyền hai cấp và chuyển đổi số ngành Nông nghiệp và Môi trường

<p style="text-align: justify;">Trong bối cảnh cả nước đang triển khai Kế hoạch 02-KH/BCĐTW về thúc đẩy chuyển đổi số liên thông, đồng bộ, nhanh, hiệu quả, ngành Nông nghiệp và Môi trường là một trong những đơn vị tiên phong đặt dữ liệu làm trung tâm của tái cấu trúc bộ máy và đổi mới mô hình quản trị.</p>

Ngành Nông nghiệp và Môi trường đã tạo dựng một hệ thống cơ sở dữ liệu quy mô lớn, liên thông từ Trung ương đến địa phương, trở thành nền tảng quan trọng hỗ trợ mô hình chính quyền hai cấp vận hành hiệu quả sau sắp xếp.

Quá trình số hóa đất đai, môi trường, khí tượng thủy văn, thủy lợi hay ngành nghề nông lâm ngư nghiệp được triển khai từ những năm 2000. Đến năm 2013, khi Luật Đất đai xác lập khái niệm cơ sở dữ liệu đất đai, tiến trình này được đẩy nhanh với định hướng tập trung đồng bộ từ Trung ương đến cấp tỉnh, thay vì mô hình phân tán như trước. Hiện nay, Bộ Nông nghiệp và Môi trường quản lý gần 100 cơ sở dữ liệu quốc gia, chuyên ngành và lĩnh vực, trong đó nhiều hệ thống đã đi vào vận hành ổn định, trở thành "mắt thần số hóa" của ngành.

Cơ sở dữ liệu quốc gia về đất đai với gần 50 triệu thửa đất là một trong những trụ cột quan trọng, không chỉ giúp minh bạch hóa quy trình cấp giấy chứng nhận, giảm sai sót trong chỉnh lý hồ sơ mà còn hạn chế tình trạng trùng lặp, phân tán giữa các cấp. Cơ sở dữ liệu nền địa lý quốc gia bao phủ toàn quốc, cơ sở dữ liệu khí tượng thủy văn cập nhật theo thời gian thực, cơ sở dữ liệu viễn thám quốc gia, cơ sở dữ liệu nghề cá Vnfishbase… đang cung cấp lượng thông tin khổng lồ phục vụ chỉ đạo, dự báo, quản lý tài nguyên và hỗ trợ ra quyết định. Khi được kết nối với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, thuế, tín dụng hay đăng ký doanh nghiệp, các hệ thống này mở ra khả năng vận hành bộ máy theo mô hình hoàn toàn mới: liên thông - dùng chung - không phân mảnh.

Điểm nhấn quan trọng của ngành Nông nghiệp và Môi trường thời gian gần đây chính là chiến dịch "90 ngày làm giàu, làm sạch dữ liệu đất đai" được triển khai từ tháng 9 đến tháng 11/2025. Đây được xem là đợt tổng tiến công quy mô lớn nhất từ trước đến nay nhằm chuẩn hóa, làm sạch và làm sống hệ thống dữ liệu đất đai theo tiêu chí "đúng - đủ - sạch - sống", đáp ứng yêu cầu của Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá khoa học công nghệ và chuyển đổi số. Trong chiến dịch này, dữ liệu không còn là tài nguyên kỹ thuật thuần túy mà trở thành công cụ phục vụ người dân. Người dân được hướng dẫn cập nhật, xác thực thông tin đất đai ngay tại cơ sở; hồ sơ giấy được thay thế bằng dữ liệu điện tử; chứng nhận quyền sử dụng đất có thể được xác thực qua ứng dụng VNeID, giúp giảm đáng kể thời gian và chi phí khi thực hiện dịch vụ hành chính.

Tư duy "khó ở đâu gỡ ở đó, vướng ở cấp nào cấp đó giải quyết" được quán triệt xuyên suốt; các đoàn công tác của Bộ Nông nghiệp và Môi trường thường xuyên xuống địa phương tháo gỡ vướng mắc về kỹ thuật, pháp lý và quy trình. Nhiều tỉnh, thành như Hải Phòng, Thái Nguyên, Lào Cai, Đà Nẵng, TP.HCM hay Đồng Nai đã coi chiến dịch này là nhiệm vụ chính trị đặc biệt, huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc. Mô hình tổ công tác liên ngành gồm cơ quan đất đai - công an - doanh nghiệp công nghệ được triển khai linh hoạt, bước đầu tạo ra hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ.

Những chuyển động này không chỉ giúp dữ liệu đất đai trở nên minh bạch, chính xác mà còn tạo nền tảng quan trọng cho mô hình chính quyền hai cấp. Sau sáp nhập, yêu cầu vận hành bộ máy tinh gọn đòi hỏi hệ thống dữ liệu phải đủ năng lực hỗ trợ chia sẻ, kế thừa và kết nối thông suốt. Khi dữ liệu đất đai, môi trường, dân cư, thuế hay tài chính được số hóa và liên thông, các thủ tục hành chính liên quan tới quyền sử dụng đất, tài sản, đăng ký kinh doanh hay đầu tư công đều có thể rút ngắn thời gian giải quyết, giảm tải áp lực lên đội ngũ cán bộ và giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp.

Hạ tầng số của ngành cũng có bước tiến mạnh mẽ với việc đưa vào vận hành năm trung tâm dữ liệu tại Hà Nội, Cần Thơ và TP.HCM. Hệ thống này được nâng cấp về khả năng lưu trữ, tính toán và bảo mật, đáp ứng nhu cầu khai thác dữ liệu thời gian thực và dự báo chuyên sâu, phục vụ điều hành trong lĩnh vực khí tượng thủy văn, biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường hay an ninh nguồn nước. Tính đến cuối năm 2025, nhiều hệ thống đã bắt đầu áp dụng trí tuệ nhân tạo, phân tích dữ liệu lớn, công nghệ IoT trong giám sát mưa, lũ, xâm nhập mặn, chất lượng không khí hay biến động rừng.

Việc triển khai Kế hoạch 02-KH/BCĐTW được thể hiện rõ nét nhất ở sự chuyển dịch từ quản lý thủ công sang quản trị dựa trên dữ liệu. Dữ liệu trở thành tiêu chí đánh giá cán bộ, công chức; quy trình ra quyết định được chuyển từ cảm tính sang phân tích bằng chứng; phối hợp liên ngành trở nên nhanh hơn nhờ chia sẻ dữ liệu theo thời gian thực. Khi cơ sở dữ liệu được kết nối, chính quyền cấp tỉnh và cấp huyện có thể vận hành như một chỉnh thể thống nhất thay vì hai cấp tách rời, qua đó giảm trùng lặp, tăng hiệu quả phục vụ người dân.

Dữ liệu cũng góp phần xây dựng xã hội số, nơi người dân không chỉ hưởng lợi từ dịch vụ công trực tuyến mà còn đóng vai trò chủ thể tham gia vào quá trình làm giàu dữ liệu. Thông tin được cung cấp, xác thực và giám sát từ chính cộng đồng, tạo nền tảng cho một hệ thống thông tin minh bạch, công bằng và bền vững. Đây cũng chính là tinh thần của Kế hoạch 02-KH/BCĐTW: chuyển đổi số phải gắn với sắp xếp bộ máy, với mục tiêu cao nhất là phục vụ người dân và thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội./.