Giảm nghèo thông tin, nền tảng để không ai bị bỏ lại phía sau

<p style="text-align: justify;">Trong nhiều năm qua, công tác truyền thông, ứng dụng khoa học - công nghệ và chuyển đổi số đã trở thành lực đẩy mạnh mẽ cho Chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG) giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021–2025.</p>

Một trong những cấu phần có ảnh hưởng sâu rộng nhất là Tiểu dự án "Giảm nghèo về thông tin" thuộc Dự án 6. Với mục tiêu thu hẹp khoảng cách số, mở rộng khả năng tiếp cận tri thức và hỗ trợ người dân vùng khó khăn tiếp cận dịch vụ viễn thông, tiểu dự án đang tạo ra những thay đổi mang tính nền tảng, từ hạ tầng kỹ thuật đến chuyển biến nhận thức trong cộng đồng.

Mở rộng hạ tầng thông tin – tạo nền tảng cho phát triển bền vững

Theo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2021–2025, thiếu hụt thông tin được xếp là một trong những chỉ số then chốt của tiêu chí dịch vụ xã hội cơ bản. Điều này cho thấy Nhà nước không chỉ đặt mục tiêu nâng cao thu nhập, mà còn hướng tới đảm bảo người dân được tiếp cận thông tin thiết yếu để tự phát triển.

Tiểu dự án "Giảm nghèo về thông tin" vì thế xác định ba mục tiêu chính: hỗ trợ người dân vùng khó khăn sử dụng dịch vụ viễn thông; nâng cao năng lực hệ thống thông tin cơ sở; đảm bảo 100% xã đặc biệt khó khăn, xã đảo, huyện đảo có đài truyền thanh cùng điểm cung cấp thông tin công cộng.

Trong giai đoạn gần 5 năm triển khai, nhiều địa phương đạt bước tiến đáng kể, trong đó tỉnh Bắc Ninh là một ví dụ điển hình.

Là tỉnh có tốc độ đô thị hóa cao nhưng vẫn còn nhiều khu vực đông lao động nhập cư và nhóm dân cư yếu thế, Bắc Ninh đặc biệt chú trọng đến nhiệm vụ giảm nghèo thông tin. Từ nguồn vốn CTMTQG, tỉnh đã dành một phần kinh phí đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin và viễn thông, đảm bảo mạng di động và mạng cố định được phủ kín toàn bộ địa bàn.

Hệ thống loa truyền thanh thông minh được lắp đặt ở nhiều thôn, xóm, đặc biệt tại các khu dân cư đông công nhân. Thay vì loa nén truyền thống, các điểm phát thanh mới ứng dụng công nghệ số, phát được nhiều loại nội dung, từ thông báo khẩn, tuyên truyền chính sách đến hướng dẫn sử dụng dịch vụ công. Điều này giúp người dân, kể cả những người ít tiếp xúc với Internet không bỏ lỡ thông tin quan trọng.

Tỉnh cũng phối hợp doanh nghiệp viễn thông xây dựng các điểm truy cập internet miễn phí tại nhà văn hóa, trung tâm sinh hoạt cộng đồng. Nhờ đó, tỷ lệ người dân dùng điện thoại thông minh tăng lên hơn 95%, tạo nền tảng cho chuyển đổi số nông thôn.

Song song với hạ tầng, Bắc Ninh triển khai mạnh các mô hình hỗ trợ sinh kế, hơn 500 mô hình được triển khai, 120 trong số đó ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp, thủ công nghiệp và du lịch cộng đồng. Khoảng 10.000 lao động nghèo được kết nối việc làm mới, nhiều người lần đầu làm việc trong doanh nghiệp công nghệ và cơ khí.

Một điểm nhấn quan trọng là 100% xã trên địa bàn Bắc Ninh đã có hệ thống đài truyền thanh hoạt động hiệu quả. Khả năng lan tỏa thông tin được nâng cao đáng kể, góp phần đưa chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước đến từng hộ dân, từng khu trọ, từng nhóm yếu thế.

Trong nhóm hộ nghèo, hộ cận nghèo, người cao tuổi hay người khuyết tật, tiểu dự án "Giảm nghèo về thông tin" trở thành chiếc cầu nối hữu ích giúp họ tiếp cận dịch vụ viễn thông giá rẻ, dịch vụ công trực tuyến, thông tin tuyển dụng và các chương trình hỗ trợ sinh kế.

Công nghệ tạo thay đổi ở nhiều vùng nông thôn

Không chỉ Bắc Ninh, nhiều địa phương khác trên cả nước đang chứng kiến sự thay đổi rõ nét nhờ ứng dụng khoa học - công nghệ vào sản xuất và tiếp thị sản phẩm.

Trước đây, ở xã Sơn Linh (Quảng Ngãi), người dân chủ yếu sống dựa vào các loại cây trồng cho giá trị thấp. Nhưng vài năm gần đây, việc áp dụng canh tác thông minh bắt đầu xuất hiện. Anh Đinh Văn Thơ, một hộ từng thuộc diện nghèo, là một trong những người tiên phong. Từ vốn vay nhỏ, anh chuyển sang trồng cây ăn quả theo hướng bền vững, kết hợp phân bón hữu cơ, kỹ thuật tỉa cành mới và biện pháp sinh học.

Sản xuất có hiệu quả, anh Thơ còn chủ động chia sẻ kinh nghiệm với bà con, tạo thành nhóm 25 hộ cùng phát triển mô hình. Vườn của anh mỗi năm tạo việc làm cho gần 30 lao động thời vụ và thường xuyên, trở thành hạt nhân lan tỏa tinh thần "thoát nghèo bằng tri thức".

Trong khi đó ở Lâm Đồng, mô hình nuôi dế thảo mộc của anh Nguyễn Văn Dung lại cho thấy một con đường khác: ứng dụng mạng xã hội và thương mại điện tử để tăng giá trị sản phẩm. Từ việc chia sẻ quy trình nuôi dế, thu hoạch và chế biến, anh thu hút được hàng triệu lượt theo dõi, qua đó quảng bá sản phẩm địa phương rộng rãi hơn.

Bắt kịp xu hướng chuyển đổi số, anh Dung xây dựng ứng dụng ATOCO – không chỉ bán dế mà còn giới thiệu hơn 20 nông sản đặc trưng của địa phương. Nhiều mặt hàng, như mật ong Lâm Hà, đạt tiêu chuẩn OCOP và ISO 22000, đủ điều kiện xuất khẩu, mở ra hướng phát triển mới cho nông dân địa phương.

Dữ liệu của Chính phủ cho thấy, sau gần 5 năm triển khai, CTMTQG giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021–2025 đạt nhiều kết quả tích cực. Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều từ 4,4% năm 2021 giảm xuống còn 1,3% năm 2025. Hơn 35% xã đặc biệt khó khăn ở vùng bãi ngang ven biển và hải đảo đã thoát khỏi tình trạng khó khăn, vượt mục tiêu đề ra.

Tình trạng suy dinh dưỡng thể thấp còi ở trẻ em dưới 16 tuổi giảm xuống còn 25,4%, thấp hơn nhiều so với chỉ tiêu 34%. Đây là những con số biết nói, phản ánh hiệu quả của các chính sách đồng bộ, trong đó có vai trò quan trọng của truyền thông, của khoa học - công nghệ và chuyển đổi số.

Giảm nghèo bền vững không chỉ là cung cấp hỗ trợ vật chất, mà là tạo điều kiện để người dân chủ động nâng cao năng lực của chính mình. Khi được tiếp cận thông tin đầy đủ, minh bạch và kịp thời, người dân sẽ hiểu rõ hơn về các chương trình hỗ trợ, biết cách tìm đầu ra cho sản phẩm, biết áp dụng công nghệ mới và mạnh dạn thay đổi mô hình sản xuất.

Ở nhiều địa phương, các đài truyền thanh thông minh, các điểm internet miễn phí, các lớp tập huấn kỹ năng số đã mở ra cánh cửa mới cho hàng chục nghìn hộ dân. Nhiều người lần đầu biết đến thương mại điện tử, lần đầu nộp hồ sơ dịch vụ công trực tuyến, lần đầu tiếp cận thông tin thị trường một cách nhanh chóng thay vì phụ thuộc vào thương lái.

Điều quan trọng hơn cả là niềm tin, khi người dân cảm nhận được rằng thông tin chính sách đến với họ một cách công khai, đầy đủ và dễ hiểu, họ chủ động hơn trong việc tiếp cận hỗ trợ của Nhà nước và triển khai kế hoạch thoát nghèo.

Nhìn lại giai đoạn 2021–2025, có thể thấy mô hình giảm nghèo bằng khoa học - công nghệ không còn là khái niệm xa lạ. Nó đã đi vào đời sống bằng những cách gần gũi như trạm phát thanh thông minh, app bán hàng nông sản, mô hình chăn nuôi số, hay những lớp học hướng dẫn sử dụng điện thoại thông minh cho người cao tuổi.

CTMTQG giảm nghèo bền vững không chỉ mang lại hạ tầng, mà còn gieo mầm sự thay đổi trong tư duy của người dân: từ thụ động sang chủ động, từ làm theo kinh nghiệm sang làm theo kỹ thuật, từ "bán được gì thì bán" sang "xây dựng thương hiệu".

Giảm nghèo thông tin không chỉ là phủ sóng viễn thông hay trang bị thiết bị số. Bản chất của nó là tạo điều kiện để mọi người dân, dù ở vùng núi, vùng đảo hay nơi còn khó khăn, đều được tiếp cận tri thức và cơ hội như nhau.

Từ Bắc Ninh đến Quảng Ngãi, từ Lâm Đồng đến các vùng bãi ngang ven biển, những mô hình ứng dụng công nghệ thành công đang chứng minh rằng: khi người dân có thông tin, họ có thể thay đổi cuộc sống của mình bằng chính đôi tay và trí tuệ.

Sự kết hợp giữa chính sách của Nhà nước, nỗ lực của địa phương và sáng kiến của người dân đang tạo ra bước chuyển quan trọng, đưa mục tiêu giảm nghèo đa chiều tiến gần hơn tới hoàn thành, góp phần xây dựng một xã hội phát triển bao trùm, bền vững và không để ai bị bỏ lại phía sau./.