Hà Nội với yêu cầu đổi mới mô hình đào tạo nghề trong bối cảnh số

<p style="text-align: justify;">Chuyển đổi số đang trở thành động lực mới của hệ thống giáo dục nghề nghiệp (GDNN) Hà Nội. Trong bối cảnh kinh tế số và công nghiệp 4.0 phát triển mạnh, yêu cầu về lao động kỹ năng cao khiến giáo dục nghề nghiệp phải đổi mới nhanh hơn, dứt khoát hơn. Hà Nội – địa phương có hệ thống GDNN lớn nhất cả nước – đang được yêu cầu đi đầu, không chỉ trong đổi mới quản trị đào tạo, mà còn trong việc ứng dụng công nghệ, dạy học bằng tiếng nước ngoài và hình thành mô hình “nhà trường số”.</p>

Một trong những điểm nhấn quan trọng của định hướng này là việc Hà Nội triển khai mạnh mẽ phong trào “Bình dân học vụ số” và thực hiện yêu cầu dạy học bằng tiếng nước ngoài theo định hướng của Chính phủ. Trong bối cảnh trình độ dân trí số còn chênh lệch giữa các địa bàn, việc phổ cập năng lực số cho người học, giảng viên và cộng đồng không chỉ là nhiệm vụ giáo dục mà còn liên quan trực tiếp đến năng lực cạnh tranh của Thủ đô trong thập kỷ tới.

Hà Nội hiện có mạng lưới 352 cơ sở GDNN và cơ sở có hoạt động GDNN, quy mô lớn nhất cả nước. Trong số này có hàng trăm trường cao đẳng, trung cấp và trung tâm giáo dục nghề nghiệp – giáo dục thường xuyên. Đây là lực lượng đào tạo hàng chục nghìn lao động kỹ thuật mỗi năm. Tuy nhiên, trước yêu cầu của thị trường lao động mới, mô hình đào tạo truyền thống dựa vào học liệu giấy, lớp học giảng đường và thực hành tại xưởng đã bộc lộ nhiều hạn chế. Nhiều doanh nghiệp trong các lĩnh vực sản xuất, thương mại, dịch vụ số – đặc biệt là logistics, điện – điện tử, tự động hóa, du lịch, nhà hàng – khách sạn – đang yêu cầu người lao động phải có năng lực sử dụng công nghệ, tư duy số và khả năng giao tiếp tiếng Anh ở mức nghề nghiệp.

Chính vì vậy, chuyển đổi số trong giáo dục nghề nghiệp Hà Nội phải được nhìn nhận như yêu cầu cấp thiết và là cơ sở để định hình năng lực cạnh tranh của Thủ đô. Các trường cao đẳng, trung cấp đã bắt đầu ứng dụng hệ thống quản trị đào tạo trực tuyến, nền tảng học tập LMS, học liệu số và số hóa giáo án. Khoảng 70% các trường đã triển khai hệ thống quản lý học tập, một số trường tiên phong còn đưa trí tuệ nhân tạo (AI) vào hỗ trợ bài giảng, phân tích năng lực học viên hoặc thiết kế chương trình mô phỏng nghề.

Xu hướng này phù hợp với các mô hình đào tạo hiện đại trên thế giới. Tại Hàn Quốc, Singapore hay Đức, chuyển đổi số trong GDNN không chỉ là đưa công nghệ vào lớp học mà là tái cấu trúc toàn bộ quy trình đào tạo: từ quản trị nhà trường, biên soạn bài giảng, mô phỏng nghề, đánh giá năng lực đến kết nối doanh nghiệp. Hà Nội cũng đang hướng tới cách làm này khi yêu cầu các trường chuyển từ học liệu truyền thống sang học liệu số mở, xây dựng quy trình đào tạo số hóa toàn diện và cá nhân hóa lộ trình học cho từng học viên.

Tuy nhiên, thực tế triển khai cũng xuất hiện nhiều “nút thắt”. Một số trường chưa có đủ hạ tầng công nghệ, đặc biệt là hệ thống mạng, phòng lab mô phỏng và thiết bị đầu cuối cho học viên. Học liệu số còn thiếu tính mở và chưa được chia sẻ rộng rãi giữa các cơ sở GDNN. Nhiều giảng viên chưa được đào tạo bài bản về năng lực số, còn lúng túng khi ứng dụng công nghệ hoặc AI vào giảng dạy. Một số trường thiếu cơ chế khuyến khích đổi mới, dẫn đến chuyển đổi số chỉ mang tính phong trào.

Một vấn đề khác là dạy học bằng tiếng nước ngoài. Hà Nội có lợi thế về đội ngũ giáo viên tiếng Anh nhưng năng lực ứng dụng vào đào tạo nghề chưa đồng đều. Tỷ lệ chương trình nghề thực hiện bằng tiếng Anh hoặc kết hợp tiếng Anh còn thấp. Trong khi đó, xu hướng lao động kỹ thuật chất lượng cao của các doanh nghiệp FDI tại Hà Nội, Bắc Ninh và vùng Thủ đô lại đòi hỏi năng lực ngoại ngữ ngày càng cao. Đây chính là lý do Chính phủ ban hành Nghị định 222/2025/NĐ-CP về dạy học bằng tiếng nước ngoài trong giáo dục nghề nghiệp. Với vị thế Thủ đô, Hà Nội phải đi đầu trong triển khai quy định này.

Các trường nghề đã đưa ra nhiều đề xuất: Thành phố cần xây dựng kho học liệu số dùng chung, phát triển nền tảng công nghệ phục vụ quản trị đào tạo, hỗ trợ đầu tư phòng mô phỏng nghề và công nghệ AI phục vụ giảng dạy. Một số trường kiến nghị tăng cường hợp tác doanh nghiệp – nhà trường – cơ quan quản lý để cùng phát triển chuẩn nghề số, lộ trình đào tạo song ngữ và các khóa học nâng cao năng lực số cho giảng viên.

Doanh nghiệp công nghệ cũng thể hiện tinh thần đồng hành. Các nền tảng như LMS, học liệu mở, giải pháp AI dành cho giáo dục, công nghệ mô phỏng VR/AR hay hệ thống đánh giá năng lực số đều có thể được triển khai nhanh nếu có cơ chế hợp tác phù hợp. Nhiều doanh nghiệp cho biết sẵn sàng tham gia xây dựng “Trường nghề thông minh” (Smart TVET Center) tại Hà Nội, mô hình đang được nhiều quốc gia áp dụng để rút ngắn thời gian đào tạo, giảm chi phí vật tư và tăng độ an toàn trong thực hành.

Chuyển đổi số trong GDNN cũng sẽ giúp Hà Nội thực hiện mục tiêu lớn hơn: Bảo đảm “không ai bị bỏ lại phía sau” trong năng lực số. Phong trào “Bình dân học vụ số” đang mở ra cơ hội để người dân, người lao động, học sinh, sinh viên và cả giáo viên được tiếp cận kỹ năng số cơ bản. Khi nền tảng số được phổ cập rộng rãi, người học nghề có thể chủ động học mọi lúc mọi nơi, tăng cường kỹ năng số và kỹ năng mềm, hai năng lực ngày càng quan trọng trong môi trường làm việc mới.

Trong giai đoạn tới, Hà Nội cần có chiến lược tổng thể về chuyển đổi số ngành giáo dục nghề nghiệp, bao gồm: Hoàn thiện hạ tầng số; đầu tư phòng lab mô phỏng; xây dựng chuẩn năng lực số cho giảng viên và học viên; phát triển kho học liệu số mở; ứng dụng mạnh AI vào phân tích dữ liệu, cá nhân hóa học tập, mô phỏng nghề và đánh giá kỹ năng. Các cơ sở đào tạo cần đẩy mạnh hợp tác doanh nghiệp, đưa doanh nghiệp vào sâu hơn trong quá trình xây dựng chương trình, đánh giá đầu ra và đào tạo thực hành. Chỉ khi đó, giáo dục nghề nghiệp mới thực sự gắn với nhu cầu thị trường lao động.

Chuyển đổi số trong giáo dục nghề nghiệp Hà Nội không chỉ đơn thuần là đưa máy tính, phần mềm hay nền tảng trực tuyến vào nhà trường. Đó là sự chuyển đổi toàn bộ phương pháp đào tạo, cách tổ chức dạy – học và cách tạo ra giá trị cho người học. Đây chính là chìa khóa giúp Hà Nội hình thành lực lượng lao động kỹ năng cao, thích ứng nhanh với công nghệ mới và đáp ứng nhu cầu phát triển trong thời kỳ kinh tế số. Với quyết tâm của ngành Giáo dục và sự đồng hành của doanh nghiệp, Hà Nội hoàn toàn có thể trở thành địa phương dẫn đầu cả nước về đổi mới giáo dục nghề nghiệp trong thập kỷ tới./.