Hoàn thiện cơ chế quản lý và nâng cao năng lực KH&CN quốc gia theo tinh thần đổi mới của Luật KH,CN&ĐMST 2025

<p style="text-align: justify;">Trong bối cảnh Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (KH,CN&ĐMST) 2025 chính thức có hiệu lực, Quỹ Phát triển KH&CN Quốc gia (NAFOSTED) đã tổ chức Hội thảo "Nghiên cứu hoàn thiện cơ chế quản lý nhiệm vụ và hoạt động nâng cao năng lực KH&CN quốc gia" vào ngày 6/11/2025 tại Hà Nội. </p>

Hội thảo quy tụ đông đảo các nhà khoa học, nhà quản lý, đại diện cơ quan hoạch định chính sách nhằm trao đổi, thảo luận, góp ý hoàn thiện cơ chế quản lý, tài trợ và hỗ trợ của Quỹ theo tinh thần đổi mới toàn diện của Luật KH,CN&ĐMST năm 2025.

Đổi mới tư duy quản lý: Từ "đầu vào" sang "hiệu quả - kết quả - tác động"

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Đào Ngọc Chiến, Giám đốc NAFOSTED nhấn mạnh, Hội thảo diễn ra trong bối cảnh Luật KH,CN&ĐMST năm 2025 vừa được Quốc hội thông qua, cùng 6 Nghị định hướng dẫn thi hành. Trong đó, nổi bật là Nghị định số 267/2025/NĐ-CP của Chính phủ: Quy định chi tiết và hướng dẫn một số điều của Luật KH,CN&ĐMST về chương trình, nhiệm vụ KH,CN&ĐMST và một số quy định về thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và ĐMST; và Nghị định số 265/2025/NĐ-CP của Chính phủ: Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật KH,CN&ĐMST về tài chính và đầu tư trong KH,CN&ĐMST. Những văn bản này đặt ra yêu cầu đổi mới mạnh mẽ phương thức quản lý, cơ chế tài trợ và đánh giá kết quả nghiên cứu theo hướng minh bạch, hiệu quả, trách nhiệm và hội nhập quốc tế.

Theo đó, Hội thảo tập trung vào hai nội dung trọng tâm gồm: Thông tư quy định trình tự, thủ tục xét duyệt, ký hợp đồng, quản lý và tổ chức thực hiện nhiệm vụ KH&CN của NAFOSTED; Thông tư quy định nội dung, tiêu chí, điều kiện, trình tự, thủ tục xét tài trợ, ký hợp đồng, quản lý và tổ chức thực hiện hoạt động nâng cao năng lực KH,CN&ĐMST quốc gia của NAFOSTED.

Ông Đào Ngọc Chiến khẳng định, hai Thông tư này là bước đi quan trọng giúp hoạt động nghiên cứu khoa học Việt Nam tiệm cận chuẩn quốc tế, đồng thời mở rộng cơ hội cho đội ngũ nhà khoa học và doanh nghiệp tham gia. Ông bày tỏ kỳ vọng, các nhà khoa học, nhà quản lý sẽ thẳng thắn chia sẻ thực tiễn, phản biện và đề xuất giải pháp khả thi, góp phần hoàn thiện hành lang pháp lý cho giai đoạn phát triển mới, giai đoạn của đổi mới tư duy, hiệu quả và hội nhập.

Theo bà Lê Ngọc Bích, Trưởng phòng Kiểm soát nội bộ (NAFOSTED), Luật KH,CN&ĐMST 2025 đã tạo bước ngoặt trong tư duy quản lý - chuyển từ cơ chế "đầu vào" sang "đánh giá theo kết quả, hiệu quả và tác động", áp dụng ở nhiều cấp độ khác nhau - từ chiến lược, chương trình, nhiệm vụ, tổ chức đến chính sách. Mọi hoạt động KH&CN sẽ được số hóa trên nền tảng thông tin quốc gia, bảo đảm công khai, minh bạch và tăng cường hậu kiểm.

Một điểm nhấn quan trọng của Luật là phân loại rõ các nhiệm vụ KH,CN&ĐMST bao gồm: Nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng, phát triển công nghệ và giải pháp xã hội, với hệ tiêu chí cụ thể cho từng loại hình như tính mới, khả năng ứng dụng, tiềm năng thương mại hóa và tác động xã hội. Cùng với đó, quy trình tài trợ được rút gọn, công khai, minh bạch, hướng đến cơ chế khoán theo sản phẩm đầu ra và quản lý dựa trên nền tảng số.

Bà Lê Ngọc Bích cho biết thêm, Bộ KH&CN đã giao Quỹ trở thành đầu mối duy nhất trong quản lý, xét chọn, tài trợ và cấp kinh phí cho các nhiệm vụ KH&CN. Mô hình tập trung này sẽ giúp tinh gọn thủ tục hành chính, tối ưu hóa nguồn lực, đồng thời đảm bảo liêm chính học thuật, đạo đức nghiên cứu và hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.

Các nhiệm vụ được NAFOSTED tài trợ sẽ được xét chọn công khai, dân chủ, minh bạch, dựa trên hội đồng chuyên gia độc lập. Song song đó, Quỹ đơn giản hóa toàn bộ quy trình đăng ký, xét duyệt, nghiệm thu; triển khai chuyển đổi số toàn diện trong hoạt động KH&CN; và ứng dụng nền tảng số quốc gia về quản lý KH,CN&ĐMST để theo dõi tiến độ, đánh giá kết quả và tác động của các nhiệm vụ trên phạm vi toàn quốc.

Hướng tới cơ chế quản lý hiện đại, liêm chính và hội nhập quốc tế

Bà Nguyễn Thị Mỹ An, Trưởng phòng Quản lý nghiên cứu ứng dụng (NAFOSTED) trình bày dự thảo Thông tư quy định quy trình xét chọn, ký hợp đồng, giám sát và đánh giá nhiệm vụ KH&CN do Quỹ tài trợ. Dự thảo gồm 21 điều, 5 chương, hợp nhất toàn bộ quy định quản lý chương trình và nhiệm vụ KH&CN quốc gia trong một văn bản thống nhất, đồng thời phân cấp cho NAFOSTED làm cơ quan quản lý.

Dự thảo cụ thể hóa Luật KH,CN&ĐMST 2025 và Nghị định 267/2025/NĐ-CP, hướng đến cơ chế quản lý dựa trên kết quả đầu ra, tăng tính tự chủ và minh bạch. Quy trình xét duyệt được rút ngắn tối đa còn 110 ngày, hồ sơ tinh gọn dưới 20 trang, đồng thời áp dụng cơ chế khoán đến sản phẩm cuối cùng nhằm giảm thủ tục, tăng hiệu quả và khuyến khích cạnh tranh trong nghiên cứu.

Bên cạnh đó, hệ thống quản lý sẽ được triển khai trên nền tảng số quốc gia, bảo đảm kết nối, chia sẻ và giám sát dữ liệu giữa các cơ quan, tổ chức nghiên cứu. Các nhiệm vụ được phân loại rõ ràng theo loại hình (nghiên cứu cơ bản, ứng dụng, phát triển công nghệ, giải pháp xã hội), với yêu cầu sản phẩm đầu ra cụ thể và đánh giá tác động sau nhiệm vụ.

Bà Nguyễn Thị Mỹ An nhấn mạnh: "Thông tư mới sẽ đơn giản hóa thủ tục, tăng tính công khai - minh bạch - hậu kiểm, đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư cho KH&CN, tạo nền tảng cho một cơ chế quản lý hiện đại, liêm chính và hội nhập quốc tế".

Giới thiệu Dự thảo Thông tư về hoạt động hỗ trợ và nâng cao năng lực KH&CN quốc gia, bà Trương Thị Thanh Huyền, Trưởng phòng Quản lý nghiên cứu cơ bản (NAFOSTED) cho biết, Dự thảo được xây dựng nhằm cụ thể hóa Luật KH,CN&ĐMST 2025 và Nghị định 267/2025/NĐ-CP, đồng thời thay thế Thông tư 09/2015/TT-BKHCN, mở rộng phạm vi áp dụng thống nhất cho Quỹ NAFOSTED và các quỹ bộ, ngành, địa phương. Thông tư mới mở rộng phạm vi hỗ trợ lên 12 loại hình hoạt động, bao gồm tổ chức hội thảo, phát triển tạp chí khoa học, sáng kiến kỹ thuật, truyền thông khoa học, công bố quốc tế, thực tập nước ngoài, chương trình cho nhà khoa học trẻ tài năng…

Đáng chú ý, quy trình xét duyệt được rút ngắn xuống còn 60 ngày đối với tổ chức và 30 ngày đối với cá nhân, cùng với 24 biểu mẫu thống nhất toàn hệ thống, giúp thủ tục nhanh gọn, minh bạch và hiệu quả hơn.

Theo bà Trương Thị Thanh Huyền, việc ban hành Thông tư này sẽ tạo môi trường nghiên cứu liêm chính, khuyến khích sáng tạo, thúc đẩy chuyển đổi số và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực, góp phần xây dựng đội ngũ KH&CN chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Tại Hội thảo, các đại biểu đã tập trung trao đổi, thảo luận, đóng góp nhiều ý kiến thực tiễn, tập trung vào hoàn thiện hai dự thảo Thông tư, đặc biệt về cải cách thủ tục, minh bạch hóa quy trình và chuyển đổi số trong quản lý nghiên cứu khoa học. Nhiều chuyên gia đánh giá cao nỗ lực của NAFOSTED trong việc đơn giản hóa quy trình, giảm tải hành chính, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực công, đồng thời tạo dựng môi trường khoa học tự chủ, sáng tạo và hội nhập.

Hội thảo khẳng định vai trò tiên phong của NAFOSTED trong việc hiện thực hóa tinh thần đổi mới của Luật KH,CN&ĐMST 2025, hướng tới một hệ sinh thái nghiên cứu và ĐMST minh bạch, hiệu quả, hội nhập quốc tế, đóng góp thiết thực cho sự phát triển bền vững của KH&CN Việt Nam. Những điều chỉnh trong cơ chế tài trợ và quản lý nhiệm vụ KH&CN lần này không chỉ giúp giảm tải hành chính, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực công, mà còn khơi dậy động lực đổi mới, tạo nền tảng để đội ngũ nhà khoa học Việt Nam vươn tới chuẩn mực toàn cầu.