Hoàn thiện khung pháp lý thúc đẩy phát triển kinh tế số, xã hội số

<p style="text-align: justify;">"Luật Chuyển đổi số được thiết kế theo hướng luật khung, nhằm tạo dựng một khung pháp lý thống nhất, liên thông và hiện đại cho toàn bộ hoạt động chuyển đổi số quốc gia, đồng thời tích hợp đầy đủ các cấu phần Chính phủ số, Kinh tế số và Xã hội số". Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu tại phiên thảo luận tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV về dự thảo Luật Chuyển đối số.</p>

Chiều ngày 01/12/2025, tiếp tục chương trình làm việc của Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Chuyển đổi số.

Xây dựng Luật theo hướng Luật khung, giao Chính phủ quy định chi tiết mô hình vận hành và cơ chế triển khai

Tại phiên thảo luận, các đại biểu bày tỏ tán thành cao với sự cần thiết ban hành Luật Chuyển đổi số trong bối cảnh hiện nay. 

Có ý kiến nhấn mạnh cần thiết kế Luật Chuyển đổi số như một bộ khung thể chế số quốc gia, bởi chuyển đổi số đang tái cấu trúc quản trị quốc gia và vận hành kinh tế. Kinh tế số toàn cầu đang tăng trưởng nhanh hơn nhiều so với kinh tế truyền thống và các quốc gia tiên tiến đã hình thành bộ khung thể chế số (gồm Luật Chuyển đổi số, Luật dữ liệu, Luật Trí tuệ nhân tạo, cùng với an ninh mạng).

Một số ý kiến khẳng định, Luật phải được thiết kế theo hướng "luật khung", đóng vai trò như nền tảng thể chế cho toàn bộ hoạt động chuyển đổi số quốc gia.

Góp ý cho Chương VI của dự thảo liên quan đến kinh tế số và xã hội số, đại biểu Thạch Phước Bình, Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long cho rằng, việc phát triển kinh tế số hiện được dự thảo đề cập tương đối đầy đủ, như hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số, phát triển nền tảng số quốc gia, xây dựng hệ sinh thái dữ liệu, thúc đẩy năng lực nội sinh về công nghệ. Tuy vậy, đại biểu cho rằng dự thảo vẫn thiên về liệt kê chính sách, chưa làm rõ cơ chế thực thi cũng như chưa phân định đầy đủ vai trò giữa Nhà nước và doanh nghiệp.

Theo đại biểu, các khái niệm như "nền tảng số quốc gia", "hệ sinh thái dữ liệu" hay "năng lực cạnh tranh quốc tế" nếu quy định thành tiêu chí cứng trong luật sẽ khó phù hợp với thực tiễn luôn biến động. Do đó, luật chỉ nên đặt ra nguyên tắc lớn, còn tiêu chí lựa chọn nền tảng, mô hình vận hành, cơ chế triển khai nên giao Chính phủ quy định.

Trong Điều 22 về hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ kinh doanh chuyển đổi số, đại biểu đánh giá, dự thảo đã thể hiện sự quan tâm của Nhà nước thông qua các chính sách đào tạo, tư vấn, hỗ trợ tiếp cận nền tảng số và tài chính. Tuy nhiên, đại biểu nhận định, danh mục hỗ trợ được nêu khá chi tiết, trong khi nhu cầu doanh nghiệp thay đổi liên tục theo công nghệ. Vì vậy, dự thảo chỉ nên quy định theo nhóm hỗ trợ, còn danh mục hỗ trợ cụ thể giao Chính phủ điều chỉnh theo từng giai đoạn, đồng thời quán triệt nguyên tắc ưu tiên doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng như các địa bàn khó khăn.

Đối với công tác thống kê và đo lường kinh tế số tại Điều 23, đại biểu Thạch Phước Bình cho rằng, đây là nội dung quan trọng cho quản trị nhà nước. Nhưng nếu luật hóa hệ thống chỉ tiêu thống kê cụ thể thì sẽ tạo áp lực cập nhật liên tục, nhất là trong bối cảnh chuẩn quốc tế thay đổi nhanh. Đại biểu đề nghị chỉ quy định nguyên tắc đầy đủ, khách quan, phù hợp thông lệ quốc tế, còn việc ban hành chỉ tiêu, phương pháp đo lường và cơ chế báo cáo do Chính phủ hướng dẫn.

Tại Điều 24 về phát triển xã hội số, dự thảo được đánh giá đã thể hiện tính bao trùm, hướng tới tới hỗ trợ người dân tiếp cận bình đẳng với các dịch vụ số, thúc đẩy chuyển đổi số trong các lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hoá, lao động, an sinh xã hội và hỗ trợ nhóm yếu thế. Tuy nhiên, việc liệt kê quá nhiều hình thức hỗ trợ sẽ gây khó khăn khi áp dụng tại địa phương. Do đó, đại biểu đề xuất luật chỉ nên quy định theo nguyên tắc chung, còn mức hỗ trợ, mô hình triển khai và tiêu chuẩn kỹ thuật giao Chính phủ và UBND cấp tỉnh căn cứ điều kiện thực tế.

Đối với Điều 25 về quyền con người và quyền công dân trong môi trường số, đại biểu đánh giá cao các điểm tiến bộ trong dự luật như quyền được thông báo và yêu cầu giải thích khi tương tác với hệ thống trí tuệ nhân tạo. Song các nội dung mang tính kỹ thuật chuyên sâu (như chuẩn dữ liệu, định dạng chuyển giao hay nguyên tắc thuật toán) theo đại biểu không nên quy định ở cấp Luật. Đề nghị chỉ giữ các quyền cơ bản, còn quy trình kỹ thuật và thủ tục thực hiện giao Chính phủ quy định.

Các điều 26 đến 28 về thu hẹp khoảng cách số và bảo vệ nhóm yếu thế được các đại biểu nhận định là thể hiện tinh thần nhân văn rõ rệt. Tuy nhiên, việc quy định mức hỗ trợ cụ thể về tài chính, hạ tầng, dịch vụ có thể không phù hợp vì phụ thuộc vào khả năng ngân sách từng giai đoạn. Đại biểu đề nghị luật chỉ quy định Nhà nước có trách nhiệm hỗ trợ nhóm yếu thế tiếp cận chuyển đổi số, còn mức hỗ trợ giao Chính phủ quyết định theo điều kiện từng giai đoạn và từng địa phương.

Liên quan đến Điều 29 về phát triển văn hóa số và công nghiệp văn hóa số, đại biểu cho rằng các yêu cầu về bảo đảm bản quyền, an toàn nội dung, quản trị rủi ro do thuật toán hoặc AI cần được quy định theo nguyên tắc chung. Các tiêu chuẩn, quy trình kiểm soát nội dung nên giao Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch hướng dẫn.

Quy định rõ nguyên tắc kết nối, liên thông của hệ thống thông tin phục vụ cung cấp dịch vụ công trực tuyến

Góp ý kiến về nội dung nguyên tắc kết nối, liên thông của hệ thống thông tin phục vụ cung cấp dịch vụ công trực tuyến tại Chương V, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh - Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng đánh giá cao quy định này. Đây là điều khoản có ý nghĩa nền tảng, không chỉ mang tính mô tả kỹ thuật, mà là trụ cột thể chế để hình thành một Chính phủ số vận hành thống nhất và minh bạch. Đại biểu nhấn mạnh 3 nhóm nguyên tắc quy định này đang đặt ra.

Ba nhóm nguyên tắc gồm: Tuân thủ Khung kiến trúc tổng thể quốc gia số, coi đây là "quy hoạch" của hạ tầng số; Kết nối và liên thông phải dựa trên tiêu chuẩn, quy chuẩn và yêu cầu kỹ thuật thống nhất, phù hợp với chuẩn khu vực và quốc tế; Không thiết lập rào cản kỹ thuật trong kết nối và chia sẻ dữ liệu; không để tồn tại "vùng cấm kỹ thuật" trong chia sẻ dữ liệu phục vụ quản lý nhà nước.

Đại biểu khẳng định kết nối phải đi đôi với bảo đảm an toàn, an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu cá nhân, bí mật nhà nước trong quá trình chia sẻ. Đồng thời, đề nghị xác định cơ quan đầu mối ban hành tiêu chuẩn, quy chuẩn kết nối và liên thông; xây dựng cơ chế đánh giá, xếp hạng mức độ tuân thủ; quy định rõ chế tài với hệ thống cố tình thiết kế theo hướng đóng, trì hoãn kết nối hoặc xây dựng trái với Khung kiến trúc tổng thể.

Phát biểu tiếp thu, giải trình ý kiến đóng góp của các đại biểu tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Luật Chuyển đổi số được thiết kế theo hướng là luật khung. Mục tiêu là tạo ra một khung pháp lý thống nhất cho toàn bộ hoạt động chuyển đổi số quốc gia. Luật cũng nhằm tạo sự liên kết các luật chuyên ngành về chuyển đổi số để hình thành một chỉnh thể thống nhất, liên thông, toàn diện, an toàn và hiện đại, nhưng không can thiệp vào nội dung bên trong các luật chuyên ngành. Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, trên cơ sở góp ý, Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ tiếp tục làm gọn lại ở tầm luật khung và loại bỏ các chi tiết hay mô tả kỹ thuật chuyên ngành.

Đồng thời, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ nhấn mạnh, Luật Chuyển đổi số tích hợp các cấu phần cốt lõi là Kinh tế số và Xã hội số, đồng thời kế thừa phần Chính phủ điện tử từ Luật Công nghệ thông tin. Như vậy, Luật Chuyển đổi số sẽ tập trung xử lý một số nội dung chính để hình thành một quốc gia số. Đó là: Hình thành khung pháp lý thống nhất; thiết lập cơ chế pháp lý cho Chính phủ số, Kinh tế số và Xã hội số; xác lập cấu trúc quản trị quốc gia thống nhất về chuyển đổi số; luật hóa các cơ chế về nguồn lực tài chính, nhân lực số; quy định cơ chế đánh giá định kỳ và công khai các chỉ số chuyển đổi số.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ khẳng định: Cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ nghiêm túc tiếp thu các ý kiến góp ý về các nội dung cụ thể, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật trình Quốc hội xem xét thông qua./.