Khoa học, công nghệ - Động lực tạo đột phá trong giảm nghèo bền vững giai đoạn mới

<p style="text-align: justify;">Việc ứng dụng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số đang trở thành chìa khóa giúp nhiều địa phương mở rộng sản xuất, nâng cao thu nhập và rút ngắn khoảng cách giàu nghèo. Khi người dân nắm bắt công nghệ hiện đại, tiếp cận thị trường số và được hỗ trợ đào tạo kỹ năng, mục tiêu giảm nghèo bền vững được hiện thực hóa bằng những mô hình sản xuất hiệu quả, lan tỏa từ nông thôn đến đô thị.</p>

Khoa học, công nghệ mở đường cho sản xuất hiện đại và sinh kế bền vững

Giảm nghèo lâu nay thường được nhìn nhận như một chính sách an sinh, nhưng thực tế đang chứng minh đây là một chiến lược phát triển dài hạn dựa trên nền tảng khoa học và công nghệ. Từ sản xuất nông nghiệp đến đào tạo nhân lực và tổ chức thị trường, các ứng dụng mới đang góp phần thay đổi căn bản phương thức sinh kế ở nhiều vùng nông thôn.

Các chương trình giảm nghèo gần đây đều xác định rõ trọng tâm là đổi mới công nghệ, nâng cấp hạ tầng số, đào tạo kỹ năng và nhân rộng các mô hình sản xuất hiện đại. Điều này cho thấy giảm nghèo không chỉ là hỗ trợ trước mắt mà là tạo dựng năng lực để người dân chủ động vươn lên.

Chương trình Mục tiêu quốc gia Giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026 - 2030 được định hướng theo hướng hiện đại, ưu tiên mạnh mẽ cho chuyển đổi số, công nghệ cao và các mô hình sản xuất ứng dụng tiến bộ kỹ thuật. Mục tiêu là xây dựng nền tảng giảm nghèo có chiều sâu, giúp người dân tiếp cận tri thức mới và tham gia thị trường ở vị thế tốt hơn.

Trong bối cảnh đó, nhiều địa phương đã chứng minh rằng khi công nghệ được đưa vào sản xuất, nông dân có thể tạo ra sự bứt phá. Đồng Nai là một trong những điểm sáng khi hàng loạt mô hình ứng dụng số đã giúp tăng thu nhập, mở rộng thị trường và khẳng định thương hiệu nông sản.

Tại Xuân Lộc, vùng nguyên liệu cacao Suối Cát đã trở thành minh chứng điển hình về nông nghiệp hiện đại. Hợp tác xã sở hữu hơn 70 ha canh tác theo chuẩn GlobalGAP, áp dụng hệ thống tưới tiết kiệm, quy trình chế biến sâu và hệ thống quản lý chất lượng khoa học. Nhờ vậy, mỗi hecta cacao mang lại nguồn thu từ 500 đến 600 triệu đồng mỗi năm, cao hơn nhiều lần so với phương thức truyền thống.

Bên cạnh đó, việc gắn mã QR lên từng lô sản phẩm giúp hợp tác xã quản lý nguồn gốc, tăng uy tín, mở cửa tiếp cận thị trường quốc tế và nâng cao giá trị giao dịch. Người mua có thể truy ngược toàn bộ thông tin từ vùng trồng, quy trình sản xuất đến tiêu chuẩn chất lượng, tạo sự minh bạch và niềm tin vững chắc.

Ở lĩnh vực khác, cơ sở sản xuất nấm linh chi Phương Linh đã cho thấy khả năng mở rộng thị trường khi mạnh dạn ứng dụng nền tảng mạng xã hội. Với quy mô 3 hecta, mỗi năm cung cấp khoảng 21 tấn nấm khô, chủ cơ sở đã tận dụng livestream và các kênh trực tuyến để giới thiệu sản phẩm, tạo tương tác với khách hàng trên cả nước. Chỉ bằng điện thoại và cách tiếp cận linh hoạt, mô hình này đã mở ra nguồn khách ổn định, giảm phụ thuộc vào thương lái và mang lại lợi nhuận bền vững.

Riêng tại Hợp tác xã Nông nghiệp Xuân Định, vùng trồng sầu riêng được xây dựng theo quy trình sản xuất xanh và mã vùng trồng, đáp ứng yêu cầu của các thị trường khó tính. Nông dân được tập huấn kỹ thuật, hướng dẫn thực hành nông nghiệp an toàn và hỗ trợ xây dựng thương hiệu, giúp nâng cao giá trị sản phẩm và tìm được đầu ra ổn định.

Để duy trì và mở rộng các mô hình này, Đồng Nai ưu tiên mạnh cho đào tạo kỹ năng số. Hàng năm, các sở ngành đều tổ chức lớp tập huấn, hỗ trợ hợp tác xã và người dân tiếp cận thương mại điện tử, kỹ thuật sản xuất hiện đại và cách thích ứng thị trường mới. Đây được xem là nền tảng quan trọng giúp người nông dân không chỉ nâng cao năng suất mà còn tham gia bền vững vào chuỗi giá trị hàng hóa.

Giai đoạn 2021 - 2025, Đồng Nai đã phê duyệt 92 nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp tỉnh, trong đó nhóm nhiệm vụ phục vụ công nghiệp hóa – hiện đại hóa nông nghiệp chiếm tỷ lệ cao nhất, hơn 35%. Tỉnh đang tập trung xây dựng các mô hình nông nghiệp số, nông nghiệp thông minh, nông nghiệp chính xác, tạo nền tảng bước đầu cho kinh tế số nông nghiệp.

Chuyển đổi số – chìa khóa nâng cao năng lực, thu hẹp khoảng cách giàu nghèo

Sự phát triển nhanh của công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo, tự động hóa và các nền tảng số đã khiến bài toán giảm nghèo trở nên khác biệt so với trước đây. Không còn chỉ là hỗ trợ sinh kế, giảm nghèo hiện nay đòi hỏi người dân phải có kỹ năng để thích ứng với sự thay đổi của thị trường và công nghệ.

Các chuyên gia cho rằng năng suất lao động là yếu tố then chốt trong chiến lược đưa Việt Nam trở thành nước có thu nhập cao vào năm 2045. Điều này chỉ có thể đạt được khi người lao động tiếp cận tri thức mới và áp dụng tiến bộ kỹ thuật trong thực tiễn.

Một thách thức lớn nằm ở chỗ phần lớn hộ sản xuất kinh doanh và doanh nghiệp nhỏ tại Việt Nam đều có nguồn lực hạn chế. Việc đầu tư vào công nghệ vì vậy thường bị chậm hoặc chỉ thực hiện ở quy mô nhỏ. Điều này đòi hỏi các chính sách hỗ trợ phải đi theo hướng tạo nền tảng để người dân tiếp cận công nghệ dễ dàng hơn.

Chương trình Mục tiêu quốc gia Giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026 – 2035 đã xác định định hướng trọng tâm: thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn dựa trên khoa học và công nghệ. Mục tiêu đặt ra đến năm 2030 là thu nhập ở nông thôn tăng ít nhất 2,5 lần so với năm 2020, 80% số xã đạt chuẩn nông thôn mới và không còn hộ nghèo theo tiêu chí đa chiều. Xa hơn, đến năm 2035, tỷ lệ xã nông thôn mới đạt 90%, hộ nghèo dưới 1% và hình thành mô hình nông thôn văn minh, hài hòa với phát triển đô thị.

Song để đạt được mục tiêu này, nhiều rào cản vẫn còn hiện hữu, bao gồm hạn chế về hạ tầng số, trình độ dân trí chưa đồng đều, khả năng tiếp cận công nghệ và thiết bị hiện đại còn thấp. Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 mang lại nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra thách thức lớn với các địa phương có điều kiện đặc thù.

Trong bối cảnh đó, việc nâng cao kỹ năng số cho người nghèo trở thành yêu cầu bắt buộc. Người dân phải biết sử dụng thiết bị thông minh, tiếp cận các công cụ hỗ trợ sản xuất dựa trên AI, hiểu cách vận hành thương mại điện tử và nắm nguyên tắc kinh doanh mới.

Nhiều địa phương đã triển khai các chương trình tuyên truyền và phổ biến kiến thức bằng phương pháp trực quan, gắn với thực tiễn sản xuất. Một số mô hình hỗ trợ hộ nghèo máy móc, thiết bị, hạt giống, phân bón hay kỹ thuật mới đã giúp người dân mạnh dạn chuyển đổi phương thức sản xuất, rời bỏ thói quen nhỏ lẻ, manh mún.

Tại Nghệ An, các hội đoàn thể phối hợp hỗ trợ nông dân tiếp cận vốn, quảng bá sản phẩm, tham gia các lớp tập huấn kỹ thuật. Sự đồng hành này giúp nhiều hộ khó khăn xây dựng sinh kế ổn định, tạo động lực tự vươn lên thay vì phụ thuộc vào hỗ trợ.

Không chỉ hộ gia đình, nhiều doanh nghiệp nhỏ và hợp tác xã do phụ nữ làm chủ cũng đã mạnh dạn ứng dụng công nghệ vào sản xuất và kinh doanh. Các mô hình này cho thấy vai trò quan trọng của công nghệ trong việc thu hẹp khoảng cách giữa các nhóm dân cư, đồng thời mở ra cơ hội nâng cao thu nhập thông qua các chuỗi giá trị bền vững.

Khi công nghệ 4.0 tác động sâu rộng vào mọi lĩnh vực đời sống, thách thức đối với giảm nghèo có thể trở thành cơ hội nếu địa phương kịp thời hỗ trợ, người dân chủ động học hỏi và doanh nghiệp tích cực đổi mới sáng tạo. Chính sự kết hợp giữa chính sách, công nghệ và nỗ lực cá nhân sẽ tạo nên động lực phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới.

Khoa học và công nghệ đang trở thành lực đẩy quan trọng giúp nhiều địa phương thoát khỏi phương thức sản xuất lạc hậu, mở ra cơ hội mới cho nông dân và người nghèo tiếp cận thị trường hiện đại. Khi chuyển đổi số lan tỏa rộng rãi, khi người dân được trang bị kỹ năng và khi các mô hình ứng dụng công nghệ được nhân rộng, mục tiêu giảm nghèo bền vững không còn là thách thức mà trở thành hướng đi tất yếu để xây dựng một nền kinh tế bao trùm và phát triển lâu dài./.