Khối Đổi mới sáng tạo: Lấy “toàn dân - hệ sinh thái - số” làm trục phát triển trong giai đoạn mới

<p style="text-align: justify;">Ba từ khóa của đổi mới sáng tạo Việt Nam trong giai đoạn tới là "toàn dân", "hệ sinh thái" và "số". Đổi mới sáng tạo chỉ thực sự trở thành phong trào khi được triển khai trên môi trường số, nơi sở hữu trí tuệ được phổ cập, giáo dục đại học được mở rộng và công nghệ đi sâu vào đời sống. Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh tại <span style="text-align: justify;">Hội nghị tổng kết công tác năm 2025, triển khai nhiệm vụ năm 2026 của </span>Khối Đổi mới sáng tạo, ngày 29/12, tại Hà Nội.</p>

Khối Đổi mới sáng tạo gồm 9 đơn vị (Vụ Đánh giá và Thẩm định công nghệ; Cục Sở hữu trí tuệ; Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ; Cục Đổi mới sáng tạo; Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia; Viện Sở hữu trí tuệ quốc gia; Viện Ứng dụng Công nghệ; Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông; Trường Cao đẳng Thông tin và Truyền thông). Đây là khối có quy mô lớn nhất trong Bộ, bao phủ đầy đủ 3 trụ cột then chốt: Đổi mới sáng tạo, sở hữu trí tuệ và đào tạo nguồn nhân lực. Cấu trúc này tạo nền tảng thuận lợi để triển khai đồng bộ các chính sách từ nghiên cứu, sáng tạo đến thương mại hóa và phát triển nhân lực, đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới.

Hoàn thiện thể chế – điểm sáng nổi bật của năm 2025

Báo cáo tại Hội nghị cho biết, năm 2025 là năm Khối Đổi mới sáng tạo ghi dấu ấn rõ nét trong công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế, chính sách. 

Các đơn vị trong Khối đã chủ trì, tham mưu trình Bộ Chính trị 2 đề án quan trọng; trình Quốc hội ban hành 2 luật; trình Chính phủ ban hành 4 nghị định; trình Bộ trưởng ban hành theo thẩm quyền 1 thông tư và nhiều văn bản quan trọng khác. Đồng thời, các đơn vị trong Khối cũng tích cực tham gia xây dựng Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo liên quan đến các nội dung thuộc phạm vi quản lý.

Hiện nay, các đơn vị đang tiếp tục hoàn thiện nhiều văn bản lớn có ý nghĩa nền tảng, trong đó có nghị định về tổ chức và hoạt động của Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia; các văn bản hướng dẫn thi hành các luật được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV; nghị quyết của Chính phủ về xây dựng Đề án quốc gia về khởi nghiệp sáng tạo; quyết định sửa đổi, bổ sung Chiến lược sở hữu trí tuệ đến năm 2030.

Những con số phản ánh sức bật của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo

Năm 2025, Việt Nam tiếp tục cải thiện vị thế trong các bảng xếp hạng và chỉ số đổi mới sáng tạo quốc tế. 

Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) xếp Việt Nam ở vị trí 44/139 quốc gia, đứng thứ 2 trong nhóm các quốc gia có thu nhập trung bình thấp. Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo của Việt Nam xếp thứ 55/100 quốc gia, đứng thứ 5 trong ASEAN.

Cả nước hiện có 39 doanh nghiệp, tổ chức được chứng nhận hoạt động công nghệ cao; 962 doanh nghiệp khoa học và công nghệ; khoảng 4.000 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, duy trì hai kỳ lân công nghệ. 

Trong lĩnh vực chuyển giao và đánh giá công nghệ, Khối đã cấp 29 giấy chứng nhận đăng ký chuyển giao công nghệ, vượt kế hoạch năm; thẩm định nhiều dự án quan trọng quốc gia và chỉ định các tổ chức giám định máy móc, thiết bị, dây chuyền công nghệ đã qua sử dụng.

Lĩnh vực sở hữu trí tuệ tiếp tục ghi nhận khối lượng công việc lớn với hơn 163 nghìn đơn được tiếp nhận, tỷ lệ xử lý và cấp văn bằng bảo hộ đều vượt kế hoạch năm, cho thấy năng lực vận hành hệ thống ngày càng được nâng cao.

Đổi mới sáng tạo – trục trung tâm của mô hình phát triển mới

Phát biểu kết luận Hội nghị, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đánh giá cao nỗ lực của toàn Khối trong một năm đặc biệt khi Bộ Thông tin và Truyền thông và Bộ Khoa học và Công nghệ được hợp nhất. 

Theo Bộ trưởng, sự hợp nhất không chỉ là cộng gộp tổ chức, mà là quá trình tạo ra cộng hưởng, hình thành sứ mệnh mới với yêu cầu cao hơn. Lần đầu tiên, Bộ có đầy đủ 4 trụ cột "Khoa học – Công nghệ – Đổi mới sáng tạo – Chuyển đổi số", trong đó đổi mới sáng tạo giữ vai trò trung tâm, kết nối tri thức khoa học – công nghệ với thực tiễn phát triển kinh tế – xã hội.

Bộ trưởng nhấn mạnh, 3 từ khóa của đổi mới sáng tạo Việt Nam trong giai đoạn tới là "toàn dân", "hệ sinh thái" và "số". Theo đó, đổi mới sáng tạo chỉ thực sự trở thành phong trào khi được triển khai trên môi trường số, nơi sở hữu trí tuệ được phổ cập, giáo dục đại học được mở rộng và công nghệ đi sâu vào đời sống. Theo Bộ trưởng, trong 5–10 năm tới, đổi mới sáng tạo được kỳ vọng sẽ đóng góp lớn hơn khoa học – công nghệ vào tăng trưởng GDP, trở thành động lực quyết định cho sự phát triển của đất nước.

Đối với đổi mới sáng tạo, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng chỉ rõ yêu cầu chuyển từ hỗ trợ dự án sang kiến tạo thị trường, trong đó Nhà nước đóng vai trò khách hàng đầu tiên, tạo cầu cho sản phẩm và giải pháp mới. Chính sách cần được thiết kế theo chuỗi giá trị hoàn chỉnh, tập trung vào công nghệ chiến lược và quản lý theo kết quả, tác động thực chất. 

Trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, trọng tâm chuyển mạnh từ cấp văn bằng sang xây dựng thị trường tài sản trí tuệ, thúc đẩy thương mại hóa sáng chế, coi sở hữu trí tuệ là nguồn lực tăng trưởng. 

Đối với đào tạo, các cơ sở giáo dục đại học thuộc Bộ cần chuyển từ đào tạo chuyên môn sang kiến tạo nhân lực và tri thức số quốc gia, gắn nghiên cứu với ứng dụng và chuyển giao công nghệ. 

Công tác đánh giá, thẩm định công nghệ cũng được yêu cầu đổi mới theo hướng quản trị rủi ro để phát triển, xác định rõ công nghệ cần ưu tiên và loại bỏ các công nghệ gây lệ thuộc. 

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định, đổi mới sáng tạo quyết định sự phát triển của khoa học và công nghệ Việt Nam; sở hữu trí tuệ quyết định sự giàu có của quốc gia; còn đánh giá, thẩm định công nghệ quyết định lựa chọn con đường công nghệ cho Việt Nam. Để hiện thực hóa sứ mệnh đó, Bộ trưởng yêu cầu, mỗi cán bộ trong Khối cần nuôi dưỡng khát vọng lớn, vững chuyên môn, giữ kỷ luật, làm chủ trí tuệ nhân tạo và đẩy mạnh số hóa trong mọi hoạt động.