Kiến tạo tinh thần quốc gia khởi nghiệp sáng tạo

<p style="text-align: justify;">Xây dựng quốc gia khởi nghiệp sáng tạo đang trở thành định hướng chiến lược của Việt Nam trong bối cảnh công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và những yêu cầu mới về phát triển bền vững đang định hình lại kinh tế toàn cầu. Đổi mới sáng tạo không chỉ là động lực tăng trưởng, mà còn là văn hóa, là tinh thần cần lan tỏa rộng khắp để mỗi người dân có thể tham gia vào hành trình làm chủ tương lai số.</p>

Thước đo năng lực cạnh tranh của quốc gia hiện đại

Kinh nghiệm phát triển của Israel, Singapore và Hàn Quốc cho thấy, quốc gia khởi nghiệp không hình thành từ các mô hình sao chép, mà từ bản lĩnh sáng tạo của người dân, hệ sinh thái liên kết chặt chẽ và sự dẫn dắt chiến lược của Nhà nước.

Israel phát triển tinh thần khởi nghiệp trong toàn xã hội như một "bản năng sinh tồn quốc gia", tập trung vào kết quả tổng thể của hệ sinh thái thay vì ưu ái một nhóm đối tượng cụ thể. Hàn Quốc lại tạo sức bật bằng việc kết nối các tập đoàn lớn với doanh nghiệp nhỏ và vừa, hình thành mạng lưới hợp tác xuyên biên giới. Singapore tận dụng vị trí chiến lược và chính sách mở để thu hút nhân tài, vốn đầu tư, trở thành trung tâm tài chính, công nghệ toàn cầu.

Điểm chung của các mô hình thành công này là sự lan tỏa văn hóa đổi mới sáng tạo trong toàn dân, cùng nền tảng khoa học và công nghệ đóng vai trò trụ cột. Điều đó cho thấy tinh thần khởi nghiệp phải trở thành tinh thần xuyên suốt của một quốc gia mong muốn bứt phá trong kỷ nguyên mới.

Với Việt Nam, bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 và yêu cầu phát triển bền vững đang tạo ra cửa sổ cơ hội đặc biệt. Công nghệ số, kinh tế chia sẻ và các mô hình kinh doanh mới như KOL/KOC, livestream hay nền tảng nội dung số đang mở ra không gian khởi nghiệp rộng lớn cho mọi công dân. 

Số liệu năm 2024 cho thấy Việt Nam xếp hạng 44 về Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu, với hơn 4.000 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo và nhiều kỳ lân công nghệ đạt giá trị trên 1 tỷ USD. Tuy nhiên, hệ sinh thái vẫn đối mặt với thách thức, số doanh nghiệp còn thấp so với quy mô dân số, tư duy đổi mới chưa thực sự trở thành văn hóa phổ biến, vốn đầu tư mạo hiểm trong nước còn hạn chế và khả năng vươn ra quốc tế của startup vẫn chưa mạnh. Điều này đòi hỏi một tư duy mới, một chính sách mới nhằm "khơi đúng mạch", kích hoạt sự sáng tạo của toàn xã hội.

Hình thành quốc gia khởi nghiệp sáng tạo: Từ tư duy đến chính sách

Định hướng của Việt Nam xác định khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là trụ cột đột phá để vượt qua bẫy thu nhập trung bình và phát triển thịnh vượng. Trong đó, "khởi nghiệp toàn dân dựa trên đổi mới sáng tạo" được xem là nền tảng then chốt.

Trên cơ sở này, nhiều nhóm nhiệm vụ, giải pháp được đề xuất nhằm kiến tạo môi trường thuận lợi nhất cho mọi người dân khởi nghiệp:

Thứ nhất, hình thành văn hóa đổi mới sáng tạo toàn dân. Đổi mới sáng tạo phải trở thành lối sống, là lựa chọn nghề nghiệp được tôn trọng. Khởi nghiệp không chỉ để kiếm sống mà để giải quyết vấn đề của thị trường và xã hội bằng tư duy mới, cách làm mới. Vai trò của doanh nhân – doanh nghiệp cần được tôn vinh, và giáo dục khởi nghiệp phải được đưa vào chương trình từ phổ thông đến sau đại học.

Thứ hai, lấy khoa học và công nghệ làm trụ cột đột phá. Công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và các nền tảng số đang mở ra không gian khởi nghiệp chưa từng có. Mô hình "doanh nghiệp một người" nơi các nền tảng số thay thế hoạt động kế toán, marketing, thuế, bán hàng sẽ giúp mọi công dân đều có thể bắt đầu kinh doanh với chi phí thấp nhất.

Thứ ba, hoàn thiện khung pháp lý cho mô hình kinh doanh mới. Việc gỡ bỏ rào cản pháp lý, hỗ trợ đăng ký, quản lý mô hình doanh nghiệp mới, sản phẩm mới sẽ tạo điều kiện cho khởi nghiệp sáng tạo phát triển mạnh mẽ hơn. 100% thủ tục liên quan đến cá nhân, hộ kinh doanh, doanh nghiệp cần được thực hiện trên môi trường số.

Thứ tư, phát triển hệ sinh thái và hạ tầng số dùng chung. Đầu tư hạ tầng số, các nền tảng dùng chung giúp giảm chi phí khởi nghiệp; đồng thời xây dựng mạng lưới "tổ cố vấn cộng đồng" tại từng xã, phường để hỗ trợ cá nhân khởi nghiệp.

Thứ năm, mở rộng thị trường vốn cho khởi nghiệp. Từ phát triển quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia, địa phương đến vận hành sàn chứng khoán cho startup, việc khơi thông dòng vốn đầu tư là chìa khóa giúp startup tăng tốc và vươn ra thị trường quốc tế.

Mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam phấn đấu lọt top 40 về chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu, có 10.000 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo và thu hút 3 tỷ USD vốn đầu tư mạo hiểm. Xa hơn, đến năm 2045, hướng tới "cứ 10 người dân có một người khởi nghiệp".