Lâm Đồng: Nhiều mô hình sinh kế hiệu quả tạo nền tảng giảm nghèo bền vững

<p>Trong giai đoạn 2021-2025, công tác giảm nghèo bền vững tại Lâm Đồng đã ghi nhận nhiều chuyển biến rõ rệt với sự lan tỏa của các mô hình sinh kế thiết thực. Thông qua Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững và việc lồng ghép nguồn lực với xây dựng nông thôn mới, nhiều hộ dân, đặc biệt tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số, đã từng bước nâng cao thu nhập, ổn định đời sống và vươn lên phát triển kinh tế.</p>

Tăng thu nhập từ mô hình phù hợp với điều kiện địa phương

Tỉnh Lâm Đồng sau sáp nhập có diện tích lớn nhất cả nước và dân số gần 3,8 triệu người, với nhiều khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa. Đây là địa bàn có điều kiện tự nhiên đa dạng, nhưng cũng là nơi chịu nhiều ảnh hưởng của biến động kinh tế, khí hậu và hạn chế hạ tầng. Trong bối cảnh đó, việc triển khai các mô hình sinh kế phù hợp, gắn với điều kiện sản xuất và văn hóa sở tại, được xem là giải pháp quan trọng để bảo đảm giảm nghèo theo hướng dài hạn.

Năm 2021, toàn tỉnh có hơn 78.000 hộ nghèo đa chiều, chiếm 9,33% dân số. Đến cuối năm 2025, con số này dự kiến giảm còn hơn 29.000 hộ, tương đương 3,33%. Kết quả này có được không chỉ nhờ dòng vốn hỗ trợ mà chủ yếu nhờ chuyển dịch phương thức sản xuất, hình thành mô hình sinh kế hiệu quả dựa trên đặc thù từng vùng.

Tại xã Đam Rông 3, nhiều hộ dân đồng bào dân tộc thiểu số đã thay đổi cuộc sống nhờ mô hình trồng dâu nuôi tằm. Thay vì canh tác ngô năng suất thấp, địa phương đã hướng dẫn kỹ thuật, cung cấp giống dâu, tập huấn quy trình chăm tằm và liên kết doanh nghiệp thu mua kén. Nhờ vậy, mô hình tạo được thu nhập đều và ổn định quanh năm.

Tại xã Đam Rông 3, một hộ dân từng thuộc diện hộ nghèo cho biết trước đây thu nhập gia đình bấp bênh, chỉ đủ trang trải sinh hoạt hằng ngày. Sau khi chuyển sang trồng dâu nuôi tằm theo hướng dẫn của địa phương, thu nhập hằng tháng đạt khoảng 10 triệu đồng, đời sống được cải thiện rõ rệt, con cái có điều kiện đến trường đầy đủ hơn. Mô hình này phù hợp với điều kiện lao động của nhiều gia đình địa phương, khi người cao tuổi và phụ nữ có thể tham gia khâu chăm tằm ngay tại nhà, tạo ra nguồn thu ổn định và bền vững.

Không chỉ tại xã Đam Rông 3, mô hình chuyển đổi trồng hoa trong nhà kính ở phường Lang Biang (TP Đà Lạt) cũng cho thấy hiệu quả kinh tế rõ nét. Được hỗ trợ vốn và hướng dẫn kỹ thuật từ địa phương, một hộ dân trên địa bàn đã đầu tư 2.000 m² diện tích trồng hoa hồng. Mỗi tuần, gia đình thu từ 5.000 đến 6.000 cành, tương đương khoảng 20.000 cành mỗi tháng. Sau khi trừ chi phí sản xuất, thu nhập duy trì ổn định ở mức trên 10 triệu đồng/tháng.

Bên cạnh việc gia tăng thu nhập, mô hình sản xuất trong nhà kính còn giúp hạn chế tác động của thời tiết, tạo điều kiện để người dân chủ động kế hoạch sản xuất và tiêu thụ. Việc kết nối thị trường ổn định thông qua các kênh thương lái và doanh nghiệp cũng góp phần tăng độ bền vững cho mô hình, giúp người dân yên tâm mở rộng quy mô và nâng cao chất lượng sản phẩm.

Chuyển từ hỗ trợ sang nâng cao năng lực tự chủ

Việc lồng ghép các chương trình mục tiêu quốc gia tại Lâm Đồng đã tạo ra hiệu quả cộng hưởng rõ rệt. Cùng với hỗ trợ sinh kế, địa phương đồng thời đầu tư vào hạ tầng giao thông, thủy lợi, nước sinh hoạt và các thiết chế xã hội cơ bản. Khi đường liên thôn được mở rộng, việc vận chuyển nông sản trở nên thuận tiện hơn, chi phí trung gian giảm, giúp tăng hiệu quả sản xuất. Song song đó, trường học, trạm y tế và các công trình phục vụ đời sống dân sinh được hoàn thiện đã tạo nền tảng để người dân ổn định cuộc sống và yên tâm phát triển kinh tế.

Nhờ sự đồng bộ này, khả năng tổ chức sản xuất của người dân được cải thiện đáng kể, đặc biệt tại các xã vùng sâu, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Ghi nhận tại nhiều địa phương cho thấy thu nhập bình quân đầu người tăng ổn định qua từng năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm theo hướng đồng đều giữa các khu vực. Không chỉ đổi thay ở quy mô kinh tế hộ, diện mạo nông thôn cũng được cải thiện theo hướng văn minh, có tổ chức và bền vững hơn.

Trong công tác giảm nghèo bền vững, doanh nghiệp giữ vai trò then chốt trong việc bảo đảm tính ổn định và lâu dài của các mô hình sinh kế. Khi doanh nghiệp tham gia từ giai đoạn đầu, hướng dẫn kỹ thuật sản xuất và thực hiện bao tiêu sản phẩm, người dân có đầu ra rõ ràng và có thể yên tâm tổ chức sản xuất theo kế hoạch. Việc liên kết theo chuỗi giá trị giúp hạn chế rủi ro thị trường, đồng thời nâng cao chất lượng và giá trị nông sản.

Mô hình trồng dâu nuôi tằm là ví dụ điển hình. Các doanh nghiệp chế biến tơ lụa ký hợp đồng tiêu thụ kén tằm với tổ nhóm nông dân, bảo đảm mức giá ổn định và tiêu chuẩn sản phẩm. Điều này tạo động lực để người dân đầu tư, tuân thủ quy trình kỹ thuật và duy trì năng suất ổn định.

Tương tự, mô hình trồng hoa hồng tại phường Lang Biang (TP Đà Lạt) phát huy hiệu quả nhờ có hệ thống thương lái và doanh nghiệp thu mua ổn định, liên kết tiêu thụ sản phẩm đến các thị trường lớn trong và ngoài tỉnh. Sự tham gia của doanh nghiệp giúp mô hình không chỉ duy trì được thu nhập thường xuyên, mà còn có khả năng mở rộng và phát triển bền vững trong thời gian dài.

Một điểm đổi mới quan trọng trong công tác giảm nghèo tại Lâm Đồng là chuyển trọng tâm từ hỗ trợ đầu vào sang nâng cao năng lực sản xuất của người dân. Thay vì thụ hưởng hoàn toàn, các hộ tham gia được yêu cầu đối ứng một phần vật tư hoặc công lao động. Cách làm này giúp xác lập sự cam kết của người dân với mô hình, đồng thời nâng cao ý thức tự chủ, hạn chế tình trạng trông chờ vào hỗ trợ.

Cùng với đó, các lớp tập huấn kỹ thuật được tổ chức thường xuyên, hướng dẫn chi tiết quy trình chăm sóc cây trồng, vật nuôi, sử dụng phân bón hiệu quả, phòng trừ sâu bệnh và quản lý kinh tế hộ. Nhờ được trang bị kiến thức và kỹ năng một cách hệ thống, người dân không chỉ sản xuất theo hướng dẫn có sẵn, mà chủ động điều chỉnh quy trình phù hợp điều kiện thực tế tại gia đình. Đây là bước chuyển từ hỗ trợ sang trao năng lực, đặt nền tảng cho sinh kế ổn định và bền vững.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lâm Đồng, giai đoạn 2021-2025, toàn tỉnh đã triển khai khoảng 300 mô hình đa dạng hóa sinh kế, hỗ trợ gần 7.000 hộ nghèo, cận nghèo và hộ mới thoát nghèo tiếp cận các phương thức sản xuất phù hợp. Các hộ tham gia được hỗ trợ giống cây trồng, vật nuôi, vật tư thiết yếu và tập huấn kỹ thuật, từ đó chủ động áp dụng vào thực tế sản xuất. Hầu hết các hộ sử dụng nguồn vốn đúng mục đích, duy trì chăm sóc cây trồng, vật nuôi theo quy trình đã hướng dẫn và từng bước tạo nguồn thu nhập ổn định.

Điểm đáng chú ý là nhiều hộ sau khi thoát nghèo đã có khả năng mở rộng quy mô sản xuất và vươn lên nhóm khá. Điều này cho thấy hiệu quả của mô hình không dừng ở hỗ trợ ban đầu, mà tạo được nền tảng sinh kế lâu dài tiêu chí quan trọng để đánh giá mức độ bền vững trong công tác giảm nghèo.

Giai đoạn 2026-2035, công tác giảm nghèo tại Lâm Đồng được định hướng theo hướng nâng cao chất lượng sinh kế và năng lực tự chủ của người dân. Địa phương sẽ lựa chọn mô hình sản xuất phù hợp với đặc điểm tự nhiên, thổ nhưỡng và tập quán của từng vùng, thay vì áp dụng dàn trải. Song song đó, việc chuyển giao khoa học kỹ thuật, nhất là các quy trình nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, sẽ được triển khai sâu rộng hơn để tăng năng suất, giảm rủi ro và nâng cao giá trị sản phẩm.

Liên kết sản xuất cũng được xem là trụ cột. Các tổ nhóm nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp sẽ giữ vai trò kết nối người dân với thị trường, bảo đảm đầu ra ổn định và hướng đến sản xuất theo chuỗi giá trị. Trên nền tảng đó, người dân không chỉ tham gia sản xuất, mà còn được khuyến khích chủ động xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế hộ, từng bước nâng cao kỹ năng quản lý và tổ chức sản xuất.

Mục tiêu của giai đoạn mới không chỉ là giảm thêm tỷ lệ hộ nghèo, mà quan trọng hơn là tạo nền tảng để mỗi hộ dân có khả năng duy trì thu nhập ổn định, thích ứng trước rủi ro về thị trường và thiên tai, cải thiện chất lượng đời sống và vươn lên bền vững. Đây được xem là bước chuyển từ hỗ trợ sang phát triển, từ "giảm nghèo" sang "tạo cơ hội phát triển".