Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ: Cần bổ sung nhiều tiêu chí về công nghệ xanh, góp vốn bằng công nghệ

<p>Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá XV, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Quốc hội thảo luận về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ. Nhiều đại biểu góp ý liên quan đến công nghệ xanh, góp vốn bằng công nghệ nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn.</p>

Tại phiên thảo luận, các đại biểu đều đồng tình sự cần thiết sửa đổi Luật Chuyển giao công nghệ, để dự thảo Luật khi được ban hành sẽ tạo ra hành lang pháp lý vững chắc, thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động chuyển giao công nghệ, phục vụ công cuộc phát triển kinh tế và xã hội của đất nước.

Cần quy định rõ khái niệm Công nghệ xanh

Theo đại biểu Dương Khắc Mai – Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng, về khái niệm "công nghệ mới" tại khoản 4 Điều 2, dự thảo chủ yếu mô tả mang tính định tính, thiếu căn cứ đánh giá cụ thể. Đại biểu đề nghị bổ sung tiêu chí nhận diện như: mức độ khác biệt về nguyên lý, quy trình hoặc chỉ tiêu kinh tế – kỹ thuật so với công nghệ hiện đang được sử dụng phổ biến; mức độ phổ biến trên phạm vi thế giới và trong nước, "Đồng thời giao Chính phủ quy định chi tiết tiêu chí, phương pháp phân loại công nghệ mới theo từng lĩnh vực. Điều này giúp cơ quan nhà nước và doanh nghiệp có căn cứ thống nhất khi xác định đối tượng được ưu tiên, hỗ trợ" – Đại biểu kiến nghị.

Về khái niệm "công nghệ xanh" tại khoản 5a Điều 2, đại biểu Dương Khắc Mai nhận định, dự thảo sử dụng các cụm từ "sử dụng hiệu quả tài nguyên, tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải, thân thiện với môi trường, góp phần phát triển bền vững". Đại biểu hoàn toàn thống nhất với những tiêu chí nêu trong dự thảo, nhưng cũng băn khoăn, nếu chỉ dừng ở mô tả, khi áp dụng để xác định đối tượng được ưu đãi thuế, tín dụng, đất đai, hay khi thẩm định dự án đầu tư sẽ rất khó khăn, mỗi địa phương có thể hiểu khác nhau. "Do đó, tôi đề nghị luật chỉ xác lập nguyên tắc chung về công nghệ xanh gắn với mục tiêu tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải khí nhà kính, thích ứng biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường; đồng thời giao Chính phủ, Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành bộ tiêu chí, chỉ số và ngưỡng kỹ thuật cho từng ngành, từng loại hình sản xuất làm cơ sở pháp lý cụ thể. Ngoài ra, để bảo đảm thống nhất, nên sử dụng một thuật ngữ "công nghệ xanh" trong toàn bộ luật, không dùng song song "công nghệ xanh" và "công nghệ sạch" với phạm vi điều chỉnh trùng lặp" – Đại biểu Dương Khắc Mai đề xuất.

Cũng quan tâm đến lĩnh vực công nghệ xanh, đại biểu Nguyễn Văn Huy – Đoàn ĐBQH tỉnh Hưng Yên nhấn mạnh, khái niệm công nghệ xanh cần phải được đưa vào luật để bổ sung, mở rộng phạm vi công nghệ điều chỉnh phù hợp với xu thế thế giới và yêu cầu thực tiễn, và mở rộng đối tượng công nghệ được khuyến khích chuyển giao, và thể chế chính sách, tạo động lực tài chính, thể chế pháp lý cho chuyển giao công nghệ.

Theo đại biểu, dự thảo đã nêu được mục tiêu cốt lõi của công nghệ xanh là sử dụng hiệu quả tài nguyên, tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải, thân thiện với môi trường và gắn với mục tiêu cuối cùng là phát triển bền vững. Tuy nhiên cách giải thích trong dự thảo luật về công nghệ xanh còn mang tính mô tả về mục tiêu, chưa xác định rõ phạm vi công nghệ, chưa phân biệt giữa công nghệ sản xuất, công nghệ xử lý, công nghệ hỗ trợ hay giải pháp quản lý. Và điều này có thể dẫn đến cách hiểu khác nhau và gây khó khăn khi áp dụng chính sách ưu đãi.

Đại biểu Nguyễn Văn Huy cho biết thêm, kinh nghiệm quốc tế cho thấy hầu hết các nước đều gắn công nghệ xanh với các chuẩn mực kỹ thuật và đánh giá theo vòng đời sản phẩm. "Do đó tôi đề nghị không bỏ khái niệm này mà đề nghị quy định theo hướng như sau: Công nghệ xanh là công nghệ được thiết kế, phát triển và ứng dụng nhằm sử dụng hiệu quả tài nguyên, tiết kiệm năng lượng, giảm thiểu phát thải và chất thải trong toàn bộ vòng đời sản phẩm hoặc là quy trình sản xuất, thân thiện với môi trường và góp phần thực hiện mục tiêu phát triển bền vững"- Đại biểu Nguyễn Văn Huy đề xuất.

Chỉ nên quy định mang tính nguyên tắc các tiêu chí ưu tiên, khuyến khích chuyển giao công nghệ

Về các chính sách ưu tiên, khuyến khích chuyển giao công nghệ (khoản 3 và khoản 6 Điều 1 dự thảo), Đại biểu Dương Khắc Mai – Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng nhận định, dự thảo đã nhấn mạnh ưu tiên chuyển giao công nghệ cao, công nghệ tiên tiến, công nghệ mới, công nghệ xanh, các dự án quan trọng quốc gia, dự án trọng điểm, dự án phục vụ quốc phòng, an ninh, phát triển vùng có điều kiện kinh tế – xã hội khó khăn, đặc biệt khó khăn. "Đây là định hướng đúng. Tuy nhiên, danh mục các loại công nghệ tại Điều 9 được liệt kê rất dài, chi tiết. Trong bối cảnh công nghệ thay đổi nhanh, nếu quy định quá chi tiết trong luật, khả năng lạc hậu là rất lớn, từ đó làm cho dự thảo Luật không có tính ổn định lâu dài" – Đại biểu phân tích.

Từ đó, đại biểu đề nghị Điều 9 chỉ nên quy định theo nhóm tiêu chí mang tính nguyên tắc, như: công nghệ gây rủi ro lớn cho môi trường, sức khỏe con người thì thuộc diện hạn chế hoặc cấm; công nghệ tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải, nâng cao năng suất, chất lượng, khả năng cạnh tranh thì thuộc diện khuyến khích; đồng thời giao Chính phủ ban hành, cập nhật định kỳ Danh mục công nghệ khuyến khích chuyển giao, hạn chế chuyển giao, cấm chuyển giao. Danh mục này cần được thiết kế đồng bộ với danh mục ngành, nghề ưu đãi đầu tư, ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh trong Luật Đầu tư để tránh trùng lặp, mâu thuẫn.

Bổ sung ý kiến về nội dung này, đại biểu Nguyễn Tri Thức – Đoàn ĐBQH Thành phố Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến chuyển giao công nghệ trong lĩnh vực y tế. Đại biểu cho biết, tại khoản 2 Điều 9 có các chính sách về khuyến khích chuyển giao công nghệ nhưng chưa rõ về nội dung khuyến khích chuyển giao công nghệ đặc thù trong lĩnh vực y tế. Do đó, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo xem xét và điều chỉnh thêm để phù hợp cho phát triển ngành y tế trong tương lai.

Nghiên cứu kĩ quy định góp vốn bằng công nghệ

Theo nhiều đại biểu, việc bổ sung quy định cho phép góp vốn bằng công nghệ không chỉ tạo hành lang pháp lý minh bạch cho hoạt động đổi mới sáng tạo mà còn mở ra cơ chế huy động và chuyển hóa tri thức thành nguồn lực phát triển. Đây là bước hoàn thiện quan trọng để thúc đẩy thị trường khoa học công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và góp phần xây dựng nền kinh tế số hiện đại.

Về bảo đảm giá trị công nghệ góp vốn bằng vốn nhà nước tại Điều 8, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng – Đoàn ĐBQH Thành phố Hồ Chí Minh phân tích, quy định tự định giá công nghệ góp vốn là đột phá, nhưng đối với dự án có sử dụng vốn nhà nước tại khoản 3 Điều 8 thì việc thẩm định giá trị công nghệ là quan trọng để tránh thất thoát ngân sách và bảo toàn vốn. Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo xem xét quy định chi tiết, chặt chẽ về phương pháp thẩm định giá công nghệ, "ví dụ ưu tiên phương pháp tiếp cận từ thu nhập hoặc thị trường và tiêu chí năng lực của tổ chức thẩm định giá độc lập nhằm bảo đảm giá trị công nghệ góp vốn được xác định chính xác, phục vụ hiệu quả cho công tác quản lý tài chính nhà nước" – Đại biểu đề xuất.

Cũng quan tâm đến góp vốn bằng công nghệ, đại biểu Nguyễn Tri Thức – Đoàn ĐBQH Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, góp vốn bằng công nghệ được quy định tại khoản 5 Điều 1 sửa đổi Điều 8. Theo đó, dự thảo luật sửa đổi tên và toàn bộ nội dung của Điều 8 Luật hiện hành để làm cơ sở xây dựng cơ chế khuyến khích, thúc đẩy chuyển giao công nghệ trong nước, thương mại hóa công nghệ nội sinh.

Tuy nhiên, đại biểu nhận định, tại khoản 2 quy định về tổ chức, cá nhân được quyết định giá trị công nghệ góp vốn, được tự quyết định giá trị công nghệ góp vốn. Đại biểu cho rằng quy định này chưa phù hợp với nguyên tắc định giá tài sản góp vốn tại Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư. Đồng thời tiềm ẩn nhiều rủi ro về thổi giá công nghệ, chuyển giá, gây thất thoát tài sản, đặc biệt trong các dự án có yếu tố nước ngoài. Việc không xác định cơ chế thẩm định giá, trách nhiệm của các bên và tiêu chí đánh giá thì dễ dẫn đến tranh chấp và ảnh hưởng đến tính minh bạch của thị trường công nghệ.

Từ những phân tích trên, đại biểu Nguyễn Tri Thức đề nghị cơ quan soạn thảo cần sửa đổi lại quy định tại khoản 2 Điều 8 theo hướng: "Việc định giá công nghệ góp vốn phải do các bên thỏa thuận hoặc là thông qua tổ chức định giá độc lập để bảo đảm cái tính khách quan, minh bạch và phù hợp với pháp luật về sở hữu trí tuệ, doanh nghiệp và chuyển giao công nghệ. Bên góp vốn phải thực hiện đầy đủ việc bàn giao công nghệ, bảo đảm giá trị và hiệu quả công nghệ, đồng thời là tuân thủ các nghĩa vụ liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ và thuế".

Còn tại khoản 3 Điều 8 dự thảo quy định công nghệ sử dụng góp vốn trong dự án có vốn nhà nước phải được thẩm định giá và xác nhận quyền sở hữu hoặc là quyền sử dụng hợp pháp trước khi góp vốn. Đại biểu Nguyễn Tri Thức cho rằng, đây là một quy định mang tính then chốt về quản lý tài sản công nghệ trong các dự án đầu tư có sử dụng vốn nhà nước, thể hiện đúng tinh thần quản lý chặt chẽ tài sản công. Tuy nhiên quy định này chưa xác định rõ tiêu chí, phương pháp và thẩm quyền thẩm định giá công nghệ và dễ gây lúng túng khi triển khai thực hiện và sẽ kéo dài tiến độ các dự án.

"Để tăng tính minh bạch và tránh thất thoát tài sản công, đồng thời nâng cao trách nhiệm của chủ thể tham gia thẩm định giá, tôi đề nghị cơ quan soạn thảo cần quy định rõ thời điểm thẩm định giá là trước khi phê duyệt dự án hay là trước khi ký hợp đồng góp vốn; về căn cứ thẩm định thì theo giá thị trường, theo giá chi phí hình thành hay là giá trị kinh tế dự kiến; và trách nhiệm pháp lý của cơ quan tổ chức cá nhân thẩm định nếu xác định sai về giá trị hoặc là xác nhận không đúng quyền sở hữu. Và trường hợp công nghệ chưa được bảo hộ hoặc đang tranh chấp quyền sở hữu thì phải khẳng định rõ không được sử dụng để góp vốn cho đến khi hoàn tất cái xác lập quyền hợp pháp" – Đại biểu Nguyễn Tri Thức đề xuất.

Đại biểu Dương Khắc Mai – Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng cũng đánh giá cao việc dự thảo dành nhiều điều khoản để bảo đảm quản lý chặt chẽ tài sản là công nghệ có nguồn gốc ngân sách nhà nước, yêu cầu thẩm định giá trong một số trường hợp. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng nếu áp dụng cứng nhắc, mọi giao dịch góp vốn bằng công nghệ có vốn nhà nước đều phải tổ chức thẩm định giá, trong khi chưa phân loại theo quy mô, mức độ rủi ro, rất dễ tạo thêm thủ tục, kéo dài thời gian, đặc biệt với các dự án nhỏ, doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Ngược lại, với giao dịch giữa các chủ thể tư nhân, dự thảo cho phép các bên tự thỏa thuận giá trị công nghệ góp vốn, nhưng không kèm cơ chế hậu kiểm, dễ phát sinh hành vi nâng khống giá trị công nghệ để chuyển giá, trốn thuế.

Đại biểu đề nghị sửa đổi, bổ sung Điều 8 theo hướng phân loại: đối với trường hợp sử dụng vốn nhà nước, vốn nhà nước tại doanh nghiệp, cần quy định rõ ngưỡng giá trị, lĩnh vực bắt buộc thẩm định giá; đồng thời quy định trách nhiệm pháp lý cụ thể của tổ chức thẩm định giá nếu kết quả sai lệch, gây thất thoát vốn nhà nước. Đối với giao dịch thuần túy tư nhân, luật chỉ nên đặt nguyên tắc, còn việc kiểm soát giá trị góp vốn thực hiện thông qua pháp luật về thuế, về doanh nghiệp, về thị trường chứng khoán.