Luật Trí tuệ nhân tạo: Kiến tạo môi trường pháp lý thuận lợi thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia

<p style="text-align: justify;">Chiều ngày 12/11, tại Trụ sở các cơ quan của Quốc hội, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (KH,CN&MT) tổ chức Phiên họp toàn thể lần thứ 15, thẩm tra dự án Luật Trí tuệ nhân tạo (AI). </p>

Cần rà soát kỹ lưỡng để đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật

Trình bày Dự án Luật AI, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Phạm Đức Long cho biết, dự án Luật AI gồm 08 Chương với 36 điều nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng và Nhà nước, tạo hành lang pháp lý đột phá cho AI; kiến tạo môi trường pháp lý thuận lợi để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia; đồng thời quản lý rủi ro, bảo vệ lợi ích quốc gia, quyền con người và chủ quyền số.

Đây là luật khung, linh hoạt và thích ứng với sự phát triển của công nghệ. Luật này quy định một cách có hệ thống, toàn diện các biện pháp nhằm cân bằng giữa quản lý và thúc đẩy hoạt động nghiên cứu, phát triển, triển khai và ứng dụng trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam. Luật đặt con người làm trung tâm, với nguyên tắc tối cao là AI phục vụ con người, không thay thế con người, con người giám sát AI ở những quyết định trọng yếu; AI phải minh bạch, trách nhiệm và an toàn.

Luật quản lý hệ thống AI theo mức độ rủi ro, khuyến khích phát triển AI trong nước và tự chủ về AI, lấy AI làm động lực tăng trưởng nhanh, bền vững và bảo đảm chủ quyền số quốc gia.

Theo Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Đức Long, nội dung Luật AI kế thừa và bãi bỏ các quy định về AI tại Luật Công nghiệp công nghệ số (Luật số 71/2025/QH15); bổ sung các khoảng trống pháp lý để hoàn thiện pháp luật về AI. Tham khảo có chọn lọc pháp luật và kinh nghiệm thực tiễn về xu hướng phát triển AI của một số quốc gia phù hợp với điều kiện thực tiễn Việt Nam, pháp luật và điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Luật quy định về thúc đẩy hoạt động nghiên cứu, phát triển, cung cấp, triển khai và sử dụng hệ thống AI; quyền, nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân có liên quan; quản lý nhà nước đối với các hoạt động AI tại Việt Nam.

Đối tượng áp dụng là cơ quan, tổ chức, cá nhân Việt Nam và tổ chức, cá nhân nước ngoài có hoạt động phát triển, cung cấp, triển khai, sử dụng hệ thống AI tại Việt Nam, hoặc có hệ thống AI tạo ra kết quả được sử dụng tại Việt Nam.

Thay mặt cơ quan thẩm tra, Phó Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT của Quốc hội Trần Văn Khải khẳng định, Ủy ban nhất trí với sự cần thiết ban hành Luật AI với những lý do nêu trong Tờ trình của Chính phủ. Ủy ban đề nghị Cơ quan soạn thảo dự án Luật nghiên cứu, tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế, tránh "sao chép cơ học"; đồng thời nghiên cứu, xây dựng khung đạo đức và cơ chế khuyến khích trước khi đưa vào quy định bắt buộc, nhằm bảo đảm tính khả thi, thúc đẩy phát triển gắn với kiểm soát rủi ro.

Ủy ban cũng lưu ý cần rà soát kỹ, tránh quy định quá chung chung, khó định lượng và thực hiện; đồng thời cân nhắc nguồn lực, cơ chế tài chính và hạ tầng dữ liệu để bảo đảm khả năng tổ chức thực hiện. Về phạm vi điều chỉnh, dự thảo chưa làm rõ ranh giới với các luật liên quan và chưa bao quát đầy đủ các thực thể trung gian. Ủy ban đề nghị nghiên cứu việc áp dụng pháp luật với yếu tố nước ngoài và hệ thống AI dùng cho mục đích quốc phòng, an ninh để giảm thiểu rủi ro.

Quy định mức độ rủi ro hệ thống AI: Cần đưa ra các tiêu chí cụ thể

Phát biểu chỉ đạo tại Phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đánh giá cao cách tiếp cận linh hoạt của dự án Luật, phù hợp với tính chất "động" của AI, đồng thời nhấn mạnh mục tiêu cân bằng giữa phát triển và kiểm soát rủi ro.

Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị, Bộ KH&CN, Ủy ban KH,CN&MT cùng quan tâm hoàn thiện dự luật, thể hiện rõ quan điểm cân bằng giữa mục tiêu phát triển và kiểm soát rủi ro - đây là vấn đề xương sống khi xây dựng luật này. Mục tiêu chính sách thiên về thúc đẩy nhưng vẫn bảo đảm an toàn lấy con người làm trung tâm. Các cơ quan liên quan cần bám sát các chính sách, Nghị quyết của Đảng, Nhà nước và quy định hiện hành, tham khảo kinh nghiệm nước ngoài để xây dựng các quy định bảo đảm quản lý hiệu quả các hoạt động trong lĩnh vực AI, đặc biệt quan tâm đến việc bảo đảm tính tương thích với các luật liên quan.

Tại Phiên họp, các đại biểu nhất trí về tính cần thiết của Luật AI, song lưu ý dự thảo cần quy định rõ ràng đặc thù AI, tiêu chí phân loại rủi ro, ưu tiên AI nội sinh, quản lý thống nhất cơ sở dữ liệu, chính sách chia sẻ dữ liệu và dữ liệu huấn luyện AI.

Phát biểu tại Phiên họp, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, Luật AI là luật khung, mang tính nguyên tắc, chủ yếu giao quyền cho Chính phủ để ứng biến linh hoạt, với nguyên tắc quản lý AI gần giống như quản lý con người.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng tiếp thu ý kiến của các đại biểu vào dự thảo Luật AI, đồng thời sẽ rà soát lại, làm rõ hơn các nội dung liên quan, hoàn thiện dự thảo Luật, trình Quốc hội xem xét.

Phát biểu kết luận phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT của Quốc hội Nguyễn Thanh Hải cho biết, Thường trực Ủy ban thống nhất với quan điểm Luật cần được xây dựng theo mô hình Luật khung, tạo cơ sở rõ ràng cho văn bản hướng dẫn dưới luật, thúc đẩy phát triển đồng thời quản lý rủi ro. Chủ nhiệm Ủy ban đề nghị tiếp tục rà soát để dự thảo thống nhất với các luật khác, làm rõ cơ quan quản lý, thẩm quyền, ngân sách cho cơ chế thử nghiệm có kiểm soát, chính sách ưu tiên doanh nghiệp AI, và các điều khoản chuyển tiếp. Bà nhấn mạnh, các doanh nghiệp về AI đang rất mong chờ dự án Luật, kỳ vọng dự thảo khi ban hành sẽ tạo động lực mạnh mẽ cho sự phát triển của AI tại Việt Nam.