Ngành KH&CN giữ vai trò trung tâm trong tăng trưởng mới: Bứt phá với chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo ở địa phương

<p style="text-align: justify;">“Đây là giai đoạn đặc biệt, khi vai trò của ngành khoa học và công nghệ (KH&CN) được đặt ở vị trí trung tâm trong thúc đẩy tăng trưởng mới” - Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Hoàng Phương khẳng định tại Hội nghị tập huấn quản lý nhà nước về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số (KHCN,ĐMST&CĐS) dành cho lãnh đạo Sở KH&CN các tỉnh, thành phố diễn ra vào sáng 16/10 tại Hà Nội. Thứ trưởng cũng đề nghị các địa phương tiếp tục đổi mới tư duy quản lý, coi KHCN,ĐMST&CĐS là động lực then chốt để phát triển kinh tế - xã hội.</p>

Đặt KHCN,ĐMST&CĐS ở vị trí ưu tiên hàng đầu

Phát biểu khai mạc tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Hoàng Phương nhấn mạnh, trong quá trình sắp xếp tổ chức bộ máy, phân cấp, phân quyền giữa Trung ương và địa phương, các hoạt động về KHCN,ĐMST&CĐS phải được xem là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt. "Chưa bao giờ công tác KHCN,ĐMST&CĐS lại được quan tâm sâu sắc, toàn diện như hiện nay. Đây là cơ hội lớn để các địa phương bứt phá, nhưng cũng đặt ra những yêu cầu mới về tổ chức, nguồn lực và năng lực thực thi. Tôi kỳ vọng các đồng chí lãnh đạo Sở KH&CN ở địa phương thể hiện rõ vai trò tiên phong của ngành trong bối cảnh phát triển mới", Thứ trưởng nhấn mạnh.

Theo Thứ trưởng, từ sau khi hai Bộ hợp nhất, Bộ KH&CN đã trình Quốc hội 5 dự án luật lớn và trong vài tháng tới sẽ tiếp tục trình thêm 5 dự án luật mới - một khối lượng công việc mang tính lịch sử của ngành trong một năm. Đặc biệt, Luật Trí tuệ nhân tạo (AI) - một trong những đạo luật tiên phong mà mới chỉ vài quốc gia trên thế giới ban hành sẽ sớm được trình Quốc hội. "Đây là thách thức lớn, nhưng cũng là dịp để ngành KH&CN thể hiện rõ vai trò dẫn dắt trong bối cảnh hội nhập số toàn cầu", Thứ trưởng nhấn mạnh.

Thứ trưởng Bùi Hoàng Phương đề nghị lãnh đạo các Sở KH&CN đặc biệt quan tâm ba nhóm nhiệm vụ lớn:

Thứ nhất, cần nâng cao hiệu quả đầu tư và quản lý vốn KHCN,ĐMST&CĐS. 

Trong bối cảnh luật pháp và cơ chế tài chính có nhiều thay đổi, việc đăng ký vốn đầu tư cho KHCN,ĐMST&CĐS đóng vai trò then chốt. Hiện nay, toàn bộ chi thường xuyên và chi đầu tư liên quan đến lĩnh vực KH&CN của các bộ, ngành, địa phương đều phải được thẩm định bởi Bộ KH&CN trước khi trình Chính phủ. Năm 2025, Trung ương đã đăng ký nguồn vốn 42 nghìn tỷ đồng cho các hoạt động KHCN,ĐMST&CĐS. Đây là nguồn lực rất quan trọng, đòi hỏi các địa phương phải nâng cao trách nhiệm trong quản lý, giám sát, đảm bảo hiệu quả đầu tư, tiến độ giải ngân và tính liên thông của các nền tảng số.

Thứ hai, hình thành và phát triển các khu công nghệ số tập trung, gắn với nhu cầu thực tiễn của địa phương.

Thứ trưởng cho biết, chưa bao giờ số lượng địa phương đăng ký khu công nghệ số tăng mạnh như hiện nay. Tuy nhiên, mới chỉ Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh đáp ứng được yêu cầu theo Nghị quyết 57. Theo đó, các địa phương cần xây dựng các nền tảng số triển khai nhanh, hiệu quả, gắn với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp và người dân.

Thứ ba, đẩy mạnh triển khai hệ thống dữ liệu và báo cáo trực tuyến dùng chung, hướng tới quản trị số thống nhất toàn ngành. 

Hiện nay, Bộ KH&CN đang xây dựng hệ thống dữ liệu dùng chung, cung cấp tài khoản truy cập cho các Sở KH&CN địa phương để kết nối, chia sẻ thông tin và triển khai thống nhất các thủ tục hành chính, báo cáo trực tuyến toàn ngành. "Các lãnh đạo Sở cần chỉ đạo quyết liệt để triển khai hiệu quả các nền tảng này, bảo đảm đồng bộ từ Trung ương tới địa phương", Thứ trưởng đề nghị.

Đẩy mạnh phát triển công nghiệp công nghệ số và chuyển đổi số toàn ngành KH&CN

Báo cáo về "Quản lý nhà nước về công nghiệp công nghệ số" (CNCNS) tại Hội nghị, ông Nguyễn Khắc Lịch, Cục trưởng Cục Công nghiệp Công nghệ thông tin cho biết, ngành công nghiệp công nghệ số Việt Nam đang tăng trưởng ấn tượng, thể hiện rõ vai trò động lực trong nền kinh tế số quốc gia.

Theo báo cáo, doanh thu tháng 9/2025 đạt 482.174 tỷ đồng, tăng 47,9% so với cùng kỳ năm 2024; lũy kế đến tháng 9/2025 đạt 3.749 nghìn tỷ đồng, tăng 29,6%, hoàn thành 88% kế hoạch năm. Kim ngạch xuất khẩu phần cứng, điện tử tháng 9 đạt 16,8 tỷ USD, tăng 44%; lũy kế 9 tháng đạt 129,3 tỷ USD, tăng 30%, tương đương 81% kế hoạch năm 2025. Hiện, toàn ngành có gần 78.000 doanh nghiệp công nghệ số, sử dụng khoảng 1,9 triệu lao động.

Một dấu mốc nổi bật là Luật CNCNS - đạo luật mới thay thế hành lang pháp lý cũ về công nghiệp công nghệ thông tin, đánh dấu bước phát triển mới, mở rộng sang lĩnh vực bán dẫn, AI và tài sản số. Việt Nam là quốc gia đầu tiên trên thế giới ban hành luật riêng cho lĩnh vực này, thiết lập khung pháp lý minh bạch, hiện đại, bảo đảm an toàn, an ninh mạng và quyền lợi người dùng.

Cơ chế ưu đãi vượt trội trong Luật CNCNS được xem là một điểm đột phá, tạo sức hút lớn đối với các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ cao. 

Đối với nhóm sản phẩm và dịch vụ CNCNS nói chung, doanh nghiệp sẽ được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong hai năm đầu và giảm 50% trong bốn năm tiếp theo, đồng thời được miễn tiền thuê đất trong ba năm. 

Với nhóm sản phẩm CNS trọng điểm như bán dẫn, AI, điện toán hiệu năng cao (HPC) và các khu công nghệ số tập trung, mức ưu đãi còn mạnh mẽ hơn: Thuế suất thu nhập doanh nghiệp 10% trong 15 năm, miễn thuế trong 4 năm đầu và giảm 50% trong 9 năm tiếp theo, cùng với miễn tiền thuê đất 11 năm (có thể kéo dài đến 15 năm nếu đầu tư tại địa bàn đặc biệt khó khăn).

Đặc biệt, đối với các dự án có quy mô lớn trên 6.000 tỷ đồng thuộc nhóm sản phẩm trọng điểm như bán dẫn, AI, HPC, Luật quy định thuế suất ưu đãi chỉ 5% trong 37 năm, miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 6 năm đầu, giảm 50% trong 13 năm tiếp theo; đồng thời miễn tiền thuê đất, thuê mặt nước trong 22 năm và giảm 75% cho thời gian còn lại. Đây là chính sách ưu đãi đầu tư sâu rộng nhất từ trước tới nay trong lĩnh vực CNS, thể hiện quyết tâm của Việt Nam trong việc kiến tạo môi trường đầu tư cạnh tranh toàn cầu, thu hút dòng vốn lớn và phát triển các ngành mũi nhọn như công nghiệp bán dẫn, AI, tài sản số, hạ tầng và thị trường CNS.

Trình bày tại Hội nghị, ông Trần Quang Hưng, Quyền Giám đốc Trung tâm Công nghệ thông tin cho biết, Bộ đang xây dựng mô hình CĐS phù hợp với giai đoạn phát triển mới, coi đây là nhiệm vụ cốt lõi, có ý nghĩa chiến lược, định hình toàn bộ tiến trình phát triển số trong 5–10 năm tới. 

Mô hình này được thiết kế dựa trên những câu hỏi cốt lõi gắn với thực tiễn tổ chức, bảo đảm tính khả thi và hiệu quả, đồng thời đáp ứng yêu cầu của Nghị quyết 57-NQ/TW và Đề án 06 với tinh thần triển khai quyết liệt, có trọng tâm. Quan điểm xuyên suốt là "lấy dữ liệu làm trung tâm", bắt đầu từ nghiệp vụ và dữ liệu hiện hữu, ưu tiên tích hợp - dùng chung - chia sẻ, đồng thời bảo đảm lộ trình linh hoạt và khả thi. Cách tiếp cận được xác định là kết hợp linh hoạt giữa đầu tư, thuê và thử nghiệm nhằm tối ưu nguồn lực và hiệu quả triển khai.

Bộ KH&CN cũng định hướng phát triển ba nhóm nền tảng và hệ thống chính: Nhóm nền tảng số cốt lõi, nhóm hệ thống dùng chung và nhóm hệ thống nghiệp vụ chuyên ngành. Một số nền tảng dùng chung giữa Bộ và địa phương được xác định gồm: Nền tảng quản trị số duy nhất "One MST" và Nền tảng quản trị số - Super App quản lý điều hành.

Tất cả các hệ thống mới đều phải xác định rõ dữ liệu chính, bảo đảm khả năng tái sử dụng và chia sẻ. Các hệ thống dùng chung sẽ được triển khai dưới dạng mini app, tích hợp lên nền tảng quản trị số thống nhất. Song song đó, Bộ xây dựng Bộ chỉ số đánh giá CĐS ở cả cấp Bộ và cấp đơn vị, tiến hành đánh giá định kỳ, công khai kết quả, đồng thời hình thành cơ chế giám sát và cảnh báo.

Về bảo đảm an toàn, an ninh mạng, Bộ áp dụng mô hình bảo vệ 4 lớp, tổ chức giám sát, cảnh báo sớm, ứng cứu sự cố, ban hành quy chế và kiểm soát vận hành hệ thống an toàn. Một số nền tảng dùng chung tiêu biểu đang được triển khai gồm Nền tảng số KHCN,ĐMST&CĐS Quốc gia, Hệ thống giải quyết thủ tục hành chính điện tử toàn trình.

Ông Trần Quang Hưng cho biết, giai đoạn tới, Bộ sẽ tận dụng sức mạnh dữ liệu từ Trung tâm Dữ liệu quốc gia, khai thác Cơ sở dữ liệu tổng hợp quốc gia để đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm giấy tờ, tiết kiệm thời gian và chi phí cho người dân. Các dịch vụ công sẽ được thực hiện hoàn toàn điện tử; Cổng Dịch vụ công Quốc gia sẽ kết nối trực tiếp với hệ thống giải quyết thủ tục hành chính của các bộ, ngành, địa phương qua thông điệp điện tử có ký số, đảm bảo liên thông và an toàn dữ liệu.

Ông nhấn mạnh, dữ liệu sẽ được tích lũy, làm giàu theo thời gian, phục vụ phân tích, dự báo và phát triển dịch vụ công mới. Những Bộ, ngành hoặc địa phương chưa có cơ sở dữ liệu "đúng - đủ - sạch - sống" cần sớm hoàn thiện để chia sẻ, kết nối với Trung tâm Dữ liệu quốc gia, góp phần xây dựng nền quản trị số thống nhất, hiện đại và hiệu quả.

Tại Hội nghị, đại diện Sở KH&CN TP. Hồ Chí Minh và Bắc Ninh cũng chia sẻ tham luận, đóng góp nhiều kinh nghiệm thực tiễn trong quá trình triển khai chuyển đổi số, góp phần hoàn thiện mô hình tổng thể và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong toàn ngành.

Với tầm nhìn chiến lược, hệ thống chính sách đồng bộ và sự vào cuộc mạnh mẽ của các địa phương, ngành KH&CN đang tạo nền tảng vững chắc để thúc đẩy phát triển kinh tế số, xã hội số và chính phủ số. Đây không chỉ là bước chuyển về công nghệ, mà còn là chuyển đổi về tư duy quản trị và mô hình phát triển, hướng tới một Việt Nam đổi mới sáng tạo và bứt phá trong kỷ nguyên số.