Nghị quyết 57: “Chìa khóa công nghệ” cho hợp tác xã và nông dân

<p style="text-align: justify;"><b>Trong tiến trình phát triển đất nước, khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo tiếp tục được xác định là một trong ba khâu đột phá chiến lược. Đây cũng là trụ cột quan trọng giúp tái cơ cấu nền kinh tế, nâng cao năng suất lao động và tạo động lực tăng trưởng mới cho mọi ngành, mọi lĩnh vực.</b></p>

Nếu Nghị quyết 68 thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp trong khu vực tư nhân, thì Nghị quyết 57 lại mở ra “chìa khóa công nghệ” cho hợp tác xã (HTX) và nông dân, những chủ thể trực tiếp tạo ra giá trị gia tăng trong nông nghiệp và kinh tế nông thôn. Từ đây, tri thức và đổi mới sáng tạo được đặt ngang hàng với đất đai và lao động trong sản xuất.

Trong bối cảnh mới, HTX không chỉ là đơn vị sản xuất mà trở thành chủ thể sáng tạo, chủ động ứng dụng khoa học – công nghệ trong toàn bộ quy trình: Sản xuất, chế biến, truy xuất nguồn gốc, thương mại điện tử và quản trị số. Đây là sự cụ thể hóa tinh thần “chuyển đổi số toàn dân, đổi mới sáng tạo toàn xã hội” mà Nghị quyết 57 nhấn mạnh.

Một trong những điển hình là HTX Nấm Tam Đảo (Phú Thọ), do anh Nguyễn Quốc Huy làm Giám đốc. Từ cơ sở nhỏ chuyên sản xuất nấm ăn, nấm dược liệu, HTX đã nghiên cứu và nuôi cấy thành công chủng đông trùng hạ thảo Cordyceps militaris, sản phẩm có giá trị cao trong y học và tiêu dùng.

Không dừng lại ở đó, anh Huy và cộng sự tiếp tục nghiên cứu sản phẩm nano đông trùng hạ thảo Tam Đảo, đồng thời đề xuất nhiệm vụ khoa học cấp tỉnh để hoàn thiện công nghệ sản xuất và đánh giá hoạt tính sinh học. Câu chuyện này cho thấy người nông dân hoàn toàn có thể trở thành chủ thể sáng chế khi được trao cơ hội.

Tuy nhiên, hành trình đưa sáng kiến vào thực tiễn hiện vẫn vướng nhiều rào cản. Theo quy định, khi HTX đề xuất đề tài khoa học, tên sáng kiến phải công khai để chọn đơn vị thực hiện. Điều này khiến người đề xuất đối mặt nguy cơ bị “mất” ý tưởng - sản phẩm của chính trí tuệ và công sức lao động.

“Đã là sáng kiến từ thực tiễn sản xuất thì phải gắn với người sáng tạo. Công khai ý tưởng rồi giao đơn vị khác thực hiện dễ khiến nông dân nản lòng”, anh Huy chia sẻ tại một hội thảo về nông nghiệp công nghệ cao.

Từ những bất cập thực tiễn, Nghị quyết 57 được kỳ vọng sẽ mở đường, tháo gỡ rào cản thể chế, tạo cơ chế linh hoạt để nông dân và HTX được trực tiếp thực hiện, sở hữu và thương mại hóa sáng kiến. Khi quyền sáng tạo được bảo hộ, người nông dân mới thực sự trở thành “chủ thể đổi mới”.

Đại diện HTX Nấm Tam Đảo kỳ vọng nghị quyết sẽ sớm tạo hành lang pháp lý thuận lợi hơn cho nông dân được công nhận là nhà sáng tạo và được bảo vệ quyền lợi chính đáng.

Tại Cà Mau, tinh thần đổi mới sáng tạo cũng lan tỏa mạnh mẽ. HTX nông nghiệp tổng hợp Ba Đình đã chủ động ứng dụng phần mềm FaceFarm theo dõi sản xuất, WACA quản lý tài chính, triển khai hóa đơn điện tử, chữ ký số, thanh toán số; đồng thời sử dụng máy bay không người lái trong gieo sạ, phun thuốc, giúp giảm tới 12% chi phí mỗi vụ.

Không chỉ sản xuất thông minh, HTX Ba Đình còn đẩy mạnh thương mại điện tử thông qua TikTok, Facebook, Zalo và các sàn trực tuyến. Nhờ đó, sản lượng tiêu thụ tăng 20–30% chỉ sau một năm.

“Chuyển đổi số không còn là lựa chọn, mà là con đường tất yếu”, ông Nông Văn Thạch, Chủ tịch HĐQT HTX Ba Đình nhấn mạnh.

Dù Nghị quyết 57 mang đến luồng sinh khí mới cho khu vực kinh tế tập thể, quá trình hiện thực hóa vào thực tiễn HTX vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Nổi bật nhất là hạn chế về vốn và nhân lực chất lượng cao, khiến các HTX quy mô nhỏ khó tiếp cận các chương trình hỗ trợ khoa học – công nghệ. 

Bên cạnh đó, thủ tục hành chính trong lĩnh vực khoa học – công nghệ còn phức tạp, quy định đấu thầu và tuyển chọn đơn vị thực hiện đề tài chưa phù hợp, dẫn đến nhiều sáng kiến bị “treo” ngay từ bước đầu. 

Cơ chế bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ chưa hoàn thiện cũng làm nông dân và HTX e ngại khi đăng ký đề tài nghiên cứu. Đặc biệt, chuyển đổi số trong HTX mới dừng ở mức bán hàng trực tuyến, trong khi các khâu cốt lõi như quản trị số, phân tích dữ liệu hay sản xuất thông minh vẫn khó triển khai do thiếu hạ tầng kỹ thuật và nguồn lực số.

Nghị quyết 57 không chỉ là định hướng mà là cam kết hành động nhằm “giải phóng sức sáng tạo” trong khu vực kinh tế tập thể. Ba hướng lớn được xác định gồm:

Thứ nhất, Cơ chế đặc thù cho sáng kiến từ cơ sở: Cho phép nông dân, HTX trực tiếp thực hiện đề tài nghiên cứu; được hỗ trợ kinh phí; được công nhận kết quả và bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ.

Thứ hai, Ưu tiên đầu tư hạ tầng số cho nông thôn, HTX: Hạ tầng mạng, nền tảng truy xuất nguồn gốc, phần mềm quản lý và sàn giao dịch điện tử cần được triển khai rộng khắp. Mô hình “Chợ sản phẩm trực tuyến cho đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi” của Liên minh HTX Việt Nam là ví dụ cần nhân rộng.

Thứ ba, Đào tạo nhân lực số cho HTX: Người là trung tâm của chuyển đổi số. Do đó, hàng nghìn khóa tập huấn về quản trị công nghệ, thương mại điện tử, truyền thông số phải được triển khai đồng bộ từ Trung ương đến địa phương.

Các HTX kỳ vọng Nghị quyết 57 sẽ không dừng lại ở định hướng mà được cụ thể hóa bằng chính sách hỗ trợ hạ tầng, dự án thí điểm, chương trình đào tạo và mô hình ứng dụng thực tế.

Liên minh HTX Việt Nam được kỳ vọng tiếp tục đóng vai trò “cầu nối”, đưa công nghệ và đổi mới sáng tạo vào đời sống sản xuất, giúp HTX không chỉ “biết”, mà còn “làm được”, “làm tốt” và “phát triển bền vững nhờ công nghệ”