Nghiệm thu nhiệm vụ KH&CN cấp quốc gia, mã số ĐL.CN-42/23

<p style="text-align: justify;">Ngày 24/12/2025, Bộ Khoa học và Công nghệ đã tổ chức phiên họp Hội đồng đánh giá, nghiệm thu nhiệm vụ KH&CN cấp quốc gia: "Nghiên cứu động thái carbon do thay đổi sử dụng đất giữa các hệ sinh thái và sinh kế người dân tại vùng Đông Bắc Bộ", mã số ĐL.CN-42/23.<i></i></p>

Hội đồng nghiệm thu nhiệm vụ gồm có 09 thành viên do GS.TS. Hoàng Văn Sâm, Trường Đại học Lâm nghiệp, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, làm Chủ tịch Hội đồng.

Dân số toàn cầu gia tăng đang tạo áp lực lớn lên tài nguyên đất, làm gia tăng các biến động về sử dụng đất và lớp phủ mặt đất (LULC), đặc biệt là đô thị hóa, mất rừng và tái cơ cấu đất nông nghiệp. Những thay đổi này không chỉ làm suy giảm các dịch vụ hệ sinh thái thiết yếu mà còn là một trong những nguyên nhân quan trọng gia tăng phát thải khí nhà kính, nhất là CO₂ và CH₄ từ quá trình chuyển đổi đất và mất rừng ở vùng nhiệt đới.

LULC hiện được xác định là nguồn phát thải carbon trên cạn lớn thứ hai, chỉ sau việc đốt nhiên liệu hóa thạch. Do trữ lượng carbon khác nhau giữa các loại hình sử dụng đất, việc chuyển đổi đất có thể làm tăng hoặc giảm đáng kể lượng carbon lưu trữ. Vì vậy, đo lường và dự báo chính xác trữ lượng và biến động carbon theo không gian – thời gian là cơ sở quan trọng cho quy hoạch sử dụng đất bền vững và các nỗ lực giảm thiểu biến đổi khí hậu.

Việc giám sát động thái carbon có vai trò quan trọng đối với Việt Nam trong bối cảnh ứng phó với biến đổi khí hậu, đặc biệt là khi quốc gia cam kết đạt mức phát thải ròng bằng không (Net Zero) vào năm 2050 và nhu cầu xây dựng thị trường carbon. Trên cơ sở kế thừa các nghiên cứu cơ bản, Bộ Khoa học và Công nghệ đã phê duyệt nhiệm vụ "Nghiên cứu động thái carbon do thay đổi sử dụng đất giữa các hệ sinh thái và sinh kế người dân tại vùng Đông Bắc Bộ" do PGS.TS. Bùi Quang Thành làm chủ nhiệm; Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia là Cơ quan chủ trì thực hiện từ tháng 01/2023 đến tháng 12/2025 với mục tiêu chính là phát triển phương pháp luận, kỹ thuật để giám sát động thái carbon do thay đổi LULC xuyên suốt các hệ sinh thái đô thị, rừng và nông nghiệp.

Nhiệm vụ đã thu được những kết quả:

(1) Báo cáo xây dựng phương pháp, bộ tiêu chí và chỉ tiêu giám sát động thái carbon do thay đổi sử dụng đất giữa các hệ sinh thái đô thị, sinh thái rừng và sinh thái nông nghiệp;

(2) Báo cáo xây dựng phương pháp, bộ tiêu chí và chỉ tiêu giám sát sự thay đổi các dịch vụ hệ sinh thái và sinh kế của người dân liên quan đến động thái carbon do biến đổi sử dụng đất giữa các hệ sinh thái đô thị, sinh thái rừng và sinh thái nông nghiệp;

(3) Báo cáo đặc điểm động thái, tích lũy carbon do thay đổi sử dụng đất giữa các hệ sinh thái đô thị, sinh thái rừng, sinh thái nông nghiệp và sinh kế người dân (việc làm và thu nhập) giai đoạn 2000 - 2020 và dự báo đến 2050 tại khu vực nghiên cứu điểm lựa chọn;

(4) Cơ sở dữ liệu (CSDL) chuẩn hóa, số liệu cập nhật, gồm báo cáo và hệ thống bản đồ toàn vùng tỷ lệ 1/250.000 và khu vực nghiên cứu lựa chọn tỷ lệ 1:25.000 với các lớp thông tin về động thái, tích lũy carbon do thay đổi sử dụng đất giữa các hệ sinh thái đô thị, sinh thái rừng và sinh thái nông nghiệp;

(5) 04 Mô hình học máy bao gồm:

- 01 mô hình học máy tính động thái carbon;

- 01 mô hình học máy tính thay đổi sử dụng đất;

- 01 mô hình học máy tính Sinh khối trên mặt đất (Above Ground Biomass - AGB);

- 01 mô hình học máy tính hàm lượng carbon trong đất (Soil Organic Carbon - SOC).

(6) Cổng WebGIS cung cấp thông tin cho người dùng;

(7) 03 Công trình khoa học được đăng tải trên tạp chí quốc tế thuộc danh mục SCIE, 01 Công trình trên tạp chí Scopus;

(8) 03 công bố trên tạp chí, kỷ yếu hội nghị quốc tế và quốc gia;

(9) Đã tham gia đào tạo thành công 02 thạc sĩ và hỗ trợ 01 nghiên cứu sinh.

Nhiệm vụ có ý nghĩa quan trọng khi góp phần cung cấp dữ liệu và phương pháp luận khoa học để Việt Nam xây dựng hệ thống đo lường, báo cáo và thẩm định hiệu quả, phục vụ cho cam kết đạt Net Zero vào năm 2050 và phát triển thị trường carbon trong nước. Việc này mở ra khả năng thiết lập các hệ thống giám sát động thái carbon sử dụng các nguồn tư liệu không gian miễn phí và từ vệ tinh của Việt Nam. Việc có thể thúc đẩy nghiên cứu từ cơ bản, các công bố quốc tế, tiến tới sản phẩm cụ thể (như bản đồ động thái carbon, mô hình giám sát) đã góp phần không nhỏ trong thúc đẩy nhanh tiến độ chuyên giao công nghệ từ các nhà khoa học ra các đơn vị quản lý, doanh nghiệp tư nhân trong lĩnh vực tính toán carbon.

Đối với Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (cơ quan chủ trì), lợi ích lớn nhất là tạo được một đội ngũ chuyên gia trình độ cao về chuyên môn và thực tiễn trong lĩnh vực khoa học carbon và viễn thám, kết hợp hiệu quả với công tác đào tạo các cấp (cử nhân, thạc sĩ, tiến sĩ). Đồng thời, đề tài tạo được môi trường nghiên cứu thích hợp và hiện đại, giúp thu hút và giữ chân lực lượng cán bộ khoa học trẻ, tiến sĩ mới tốt nghiệp ở nước ngoài về làm việc tại Cơ quan, Viện nghiên cứu và trường học trong nước. Đối với các cơ sở ứng dụng (như các cơ quan quản lý nhà nước về môi trường, lâm nghiệp và các doanh nghiệp tham gia thị trường carbon), đây là cơ hội để phát triển từ sản phẩm nghiên cứu cơ bản, cho ra đời thế hệ các bộ công cụ, phần mềm và quy trình thí điểm ở dạng thử nghiệm, tiến tới khả năng áp dụng rộng rãi với chất lượng cao.

Các thành viên Hội đồng nghiệm thu đánh giá cao những đóng góp của Chủ nhiệm và Cơ quan chủ trì; phần báo cáo tổng kết và báo cáo tóm tắt có cấu trúc hợp lý, phù hợp với yêu cầu của một báo cáo khoa học; Về số lượng, khối lượng, tiến độ và chất lượng sản phẩm đều đạt yêu cầu nhiệm vụ. Với kết quả đạt được, Hội đồng nhất trí nghiệm thu đề tài mức "Đạt". Đồng thời, yêu cầu nhóm nghiên cứu tiếp thu các nội dung và chỉnh sửa cho phù hợp, hoàn thiện hồ sơ trình Bộ Khoa học và Công nghệ ra quyết định công nhận kết quả của nhiệm vụ.