Nghiệm thu nhiệm vụ KH&CN cấp quốc gia "Nghiên cứu phân bố và mức độ tích lũy một số đồng vị trong môi trường cửa Sông Hồng và đề xuất giải pháp giảm thiểu ô nhiễm đồng vị", mã số ĐTĐLCN.14/23.

<p style="text-align: justify;">Ngày 16/12/2025, Bộ Khoa học và Công nghệ đã tổ chức phiên họp Hội đồng đánh giá, nghiệm thu nhiệm vụ KH&CN cấp quốc gia: "Nghiên cứu phân bố và mức độ tích lũy một số đồng vị trong môi trường cửa Sông Hồng và đề xuất giải pháp giảm thiểu ô nhiễm đồng vị", mã số ĐTĐLCN.29/18.</p>

 Các cửa Sông Hồng đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế của đồng bằng Sông Hồng, nơi có hệ sinh thái đất ngập nước với vai trò to lớn của rừng ngập mặn. Các vùng cửa sông không chỉ sử dụng trong bảo tồn và phát triển hệ sinh thái đất ngập nước mà các cửa sông đóng vai trò to lớn trong phát triển kinh tế cho thủy sản, nông nghiệp mang lại giá trị kinh tế to lớn, các hoạt động kinh tế trên lưu vực đã và đang tác động đến môi trường và gây ô nhiễm cửa sông.

Đồng vị phóng xạ có mặt trong môi trường từ nguồn tự nhiên và nhân tạo, các đồng vị này tồn tại dài lâu trong môi trường tạo ra các tia bức xạ; nếu lượng bức xạ vượt quá các quy chuẩn cho phép chúng sẽ làm thay đổi cấu trúc AND của con người và sinh vật. Các nghiên cứu về đồng vị phóng xạ trong môi trường cửa sông ở Việt Nam còn hạn chế, dữ liệu còn ít và chưa hệ thống.

Thực hiện Quyết định số 562/QĐ-TTg ngày 25/4/2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chương trình phát triển khoa học cơ bản trong lĩnh vực Hóa học, Khoa học Sự sống, Khoa học Trái đất và Khoa học Biển giai đoạn 2017 - 2025, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành Quyết định số 2525/QĐ-BKHCN ngày 16/12/2022 phê duyệt nhiệm vụ "Nghiên cứu phân bố và mức độ tích lũy một số đồng vị trong môi trường cửa Sông Hồng và đề xuất giải pháp giảm thiểu ô nhiễm đồng vị, mã số ĐTĐLCN.14/23" do TS. Đặng Hoài Nhơn làm chủ nhiệm; Viện Khoa học Công nghệ Năng lượng và Môi trường, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam là cơ quan chủ trì. Đề tài thực hiện từ tháng 1/2023 đến tháng 12/2025 với 3 mục tiêu chính cụ thể sau:

- Xác định được phân bố và mức độ tích lũy đồng vị trong môi trường vùng cửa Sông Hồng;

- Đánh giá được các yếu tố ảnh hưởng đến phân bố và mức độ tích lũy các đồng vị trong điều kiện tương tác lục địa - biển ở vùng nghiên cứu;

- Định hướng được các giải pháp giảm thiểu ô nhiễm đồng vị trong vùng nghiên cứu.

Nhiệm vụ đã thu được những kết quả đáng ghi nhận như sau:

- 01 báo cáo đánh giá hàm lượng, đặc trưng phân bố và mức độ tích lũy đồng vị trong môi trường (nước, trầm tích, sinh vật) cửa Sông Hồng;

- 01 báo cáo đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến phân bố và mức độ tích lũy các đồng vị trong điều kiện tương tác lục địa - biển ở vùng nghiên cứu;

- 01 Bộ số liệu tổng hợp về đồng vị (^226,228Ra, ²¹⁰Pb, ¹³⁷Cs, ²³⁸U, ^232,234Th, d¹⁵N, d¹³C, d³⁴S), chất ô nhiễm trong nước và trầm tích (kim loại nặng, hóa chất bảo vệ thực vật, hydrocarbon thơm đa vòng), thành phần cấp hạt trầm tích, thành phần khoáng vật, carbon hữu cơ và dinh dưỡng nitơ và phốtpho, các yếu tố thủy lý nước (pH, TSS, DO, độ muối, nhiệt độ) và thủy hóa nước (NO₃^-, SiO₃², PO₄^3-, NH₄⁺) ở vùng nghiên cứu.;

- 01 Báo cáo đánh giá tốc độ lắng đọng trầm tích, phân tán vật liệu trầm tích có nguồn gốc lục địa trong điều kiện tương tác lục địa - biển ở vùng nghiên cứu;

- 01 bộ sơ đồ phân bố đồng vị vùng cửa sông Hồng theo tỷ lệ thích hợp;

- 01 báo cáo các giải pháp định hướng giảm thiểu mức độ ô nhiễm đồng vị vùng cửa Sông Hồng;

- 03 công bố quốc tế trong hệ thống tạp chí ISI;

- 02 công bố trên tạp chí trong nước;

- 01 công bố sách chuyên khảo;

- Đào tạo 02 Thạc sỹ; hỗ trợ đào tạo 01 nghiên cứu sinh.

Kết quả của đề tài đã làm rõ đặc điểm phân bố các đồng vị phóng xạ và nhận diện rủi ro phóng xạ trong nước và trầm tích khu vực cửa Sông Hồng; đồng thời đánh giá hiện trạng và xu thế ô nhiễm kim loại nặng, hợp chất hữu cơ bền và đồng vị phóng xạ trong trầm tích, nước và sinh vật. Các kết quả này cung cấp cơ sở khoa học cho quản lý ô nhiễm môi trường, hỗ trợ khai thác bền vững tài nguyên nước, trầm tích và sinh vật phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Ngoài ra, dữ liệu và phương pháp nghiên cứu của đề tài có thể sử dụng trong đào tạo đại học và các cơ sở giáo dục liên quan.

Các thành viên Hội đồng nghiệm thu đánh giá cao những đóng góp của Chủ nhiệm và Cơ quản chủ trì; phần báo cáo tổng kết và báo cáo tóm tắt có cấu trúc hợp lý, phù hợp với yêu cầu của một báo cáo khoa học; về chủng loại, số lượng, khối lượng, tiến độ và chất lượng sản phẩm đạt yêu cầu đặt hàng. Với kết quả đạt được, Hội đồng nhất trí nghiệm thu đề tài mức "Đạt". Đồng thời, yêu cầu nhóm nghiên cứu tiếp thu các nội dung góp ý và chỉnh sửa cho phù hợp, hoàn thiện hồ sơ trình Bộ Khoa học và Công nghệ ra quyết định công nhận kết quả của nhiệm vụ.