Siết chặt kê khai tài sản để ngăn tham nhũng từ gốc

<p style="text-align: justify;">Góp ý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống tham nhũng sáng 5.11, các đại biểu Quốc hội Tổ 6 đề nghị cụ thể hóa quy định về kê khai tài sản, tăng kiểm soát xung đột lợi ích và ứng dụng công nghệ số trong giám sát nhằm ngăn ngừa tham nhũng ngay từ khâu đầu vào.</p>

Tại phiên thảo luận sáng 5.11, các đại biểu Quốc hội Tổ 6 (thuộc đoàn Lạng Sơn, Đồng Nai và Thừa Thiên – Huế) cho rằng việc sửa đổi Luật Phòng, chống tham nhũng lần này không chỉ đơn thuần là hoàn thiện kỹ thuật lập pháp mà còn củng cố niềm tin của người dân vào quyết tâm chống tham nhũng của Đảng và Nhà nước. Muốn làm được điều đó, các quy định về kê khai tài sản, kiểm soát thu nhập và giám sát quyền lực cần phải cụ thể, rõ ràng và khả thi hơn so với hiện nay.

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu (TP.Huế) nhận định Luật hiện hành đã có nhiều tiến bộ, nhưng thực tiễn cho thấy vẫn còn khoảng trống trong kiểm soát xung đột lợi ích, trách nhiệm người đứng đầu và minh bạch tài sản, thu nhập. Bà đề nghị làm rõ hơn khái niệm “xung đột lợi ích” để tránh tình trạng cán bộ vừa là người quản lý vừa là người hưởng lợi trong hoạt động công vụ.

Theo đại biểu, kê khai tài sản qua hình thức điện tử là phù hợp với xu hướng hiện nay, song phải có cơ chế bảo mật thông tin cá nhân và quy định cụ thể về xử lý chênh lệch tài sản bất thường. “Kê khai mà không được giám sát độc lập, không liên thông dữ liệu thì dễ trở thành hình thức,” bà nhấn mạnh.

Đại biểu cũng đề nghị tăng trách nhiệm nêu gương của người đứng đầu và làm rõ tiêu chí xử lý khi để xảy ra tham nhũng trong cơ quan, tránh “vùng xám” giữa xử lý hành chính và xử lý hình sự.

Từ yêu cầu thực tiễn, các đại biểu cho rằng công khai và minh bạch là công cụ hiệu quả để ngăn ngừa tham nhũng. Theo đó, ứng dụng công nghệ vào quản lý ngân sách, giám sát đầu tư công và đấu thầu sẽ giúp giảm thiểu cơ hội phát sinh tiêu cực.

Đại biểu cũng đề nghị tăng vai trò của Thanh tra Chính phủ, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị – xã hội và báo chí trong giám sát và phản biện. “Không chỉ xử lý vi phạm mà phải xây dựng văn hóa liêm chính trong đội ngũ cán bộ,” một đại biểu nhấn mạnh.

Đóng góp cho khoản 1, điểm a, Điều 35 dự thảo Luật, đại biểu Phan Viết Lượng (Đồng Nai) đánh giá việc quy định cụ thể phạm vi tài sản phải kê khai là bước tiến quan trọng. Tuy nhiên, ông băn khoăn về cách diễn đạt “công trình xây dựng và tài sản khác gắn liền với đất” vì chưa rõ công trình đó có buộc phải thuộc sở hữu người kê khai hay không. Đại biểu đề nghị chỉnh sửa để tránh chồng chéo và bảo đảm tính minh bạch khi áp dụng.

Về ngưỡng kê khai tài sản, việc nâng mức từ 50 triệu đồng lên 150 triệu đồng được đánh giá là phù hợp, nhưng theo đại biểu Lượng, có thể cân nhắc mức cao hơn để phản ánh đúng thu nhập của nhiều cán bộ hiện nay. Ngưỡng quá thấp dễ dẫn đến kê khai tràn lan, mất thời gian nhưng không hiệu quả.

Liên quan Điều 40 về theo dõi biến động tài sản, đại biểu chỉ ra sự bất hợp lý khi ngưỡng kê khai là từ 150 triệu đồng nhưng chỉ khi phát hiện biến động 1 tỷ đồng trở lên mới yêu cầu xác minh. “Khoảng cách giữa hai mức này quá lớn và dễ bỏ sót các biến động nhỏ nhưng thường xuyên,” đại biểu phân tích, đồng thời đề nghị cần xác minh ngay khi có dấu hiệu chưa kê khai đúng từ mức 150 triệu đồng.

Về ứng dụng công nghệ, đại biểu Phan Viết Lượng nhấn mạnh chuyển đổi số là xu hướng bắt buộc nhằm giảm thủ tục hành chính, tiết kiệm chi phí và tăng tính công khai. Tuy nhiên, dự thảo Luật hiện nay chỉ dừng lại ở những từ ngữ mang tính định hướng như “đẩy mạnh, tăng cường”, chưa có yêu cầu cụ thể.

Ông đề nghị bổ sung cơ chế kê khai điện tử thống nhất, xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung về tài sản, thu nhập, cho phép cơ quan kiểm soát dễ dàng đối chiếu và phát hiện bất thường. Đây sẽ là nền tảng quan trọng để phòng ngừa tham nhũng từ sớm và từ xa.