Số hóa giáo dục - Cuộc cách mạng về tư duy, phương thức dạy và học

<p>Số hóa giáo dục không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà là cuộc cách mạng về tư duy và phương thức dạy và học. Đầu tư cho chuyển đổi số trong giáo dục chính là đầu tư cho tương lai của đất nước.</p>

Từ "bài giảng điện tử" đến "hệ sinh thái học tập số"

Từ giảng đường đại học đến lớp học vùng cao, chuyển đổi số đang mở ra cơ hội tiếp cận tri thức chưa từng có cho hàng triệu học sinh, sinh viên Việt Nam.

Chưa bao giờ việc học lại trở nên linh hoạt, đa chiều như hiện nay. Từ sau đại dịch COVID-19, ngành giáo dục Việt Nam đã có bước chuyển mình rõ rệt: hơn 80% cơ sở giáo dục phổ thông đã ứng dụng hệ thống quản lý học tập, trên 90% giáo viên sử dụng các nền tảng trực tuyến để dạy và học, 100% các Sở Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đã kết nối với Cơ sở dữ liệu ngành của Bộ GD&ĐT.

Theo Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Văn Phúc: Chuyển đổi số không chỉ là công cụ, mà là phương thức đổi mới toàn diện giáo dục. Số hóa giúp cá nhân hóa việc học, tiết kiệm chi phí, đồng thời nâng cao năng lực quản lý và minh bạch hóa toàn bộ hệ thống.

Nếu như trước đây việc số hóa dừng lại ở việc soạn giảng trên PowerPoint hay học online qua Zoom, thì nay nhiều trường đã hình thành "hệ sinh thái học tập số" - nơi mọi hoạt động giảng dạy, đánh giá, lưu trữ dữ liệu, hỗ trợ học sinh đều được tích hợp trên nền tảng duy nhất.

Nhờ học qua hệ thống số, tôi có thể theo dõi tiến độ từng học sinh, giao bài tập theo năng lực và kết nối với phụ huynh dễ dàng hơn, cô Phạm Thu Hà, giáo viên tại Hà Nội chia sẻ.

Các nền tảng học tập như "K12Online" hay "VNPT E-learning"… đã trở thành công cụ quen thuộc, giúp giáo viên quản lý lớp học, bài tập, điểm số hoàn toàn trực tuyến.

Một trong những trụ cột quan trọng của số hóa giáo dục là xây dựng cơ sở dữ liệu ngành thống nhất, phục vụ hoạch định chính sách và quản lý thông minh. Đến nay, cơ sở dữ liệu ngành GD&ĐT đã thu thập thông tin của hơn 23 triệu học sinh, 1,5 triệu giáo viên trên toàn quốc, con số khổng lồ tạo nền tảng cho việc phân tích, dự báo và ra quyết định chính xác.

Dữ liệu giáo dục không chỉ là công cụ quản lý mà còn là "tài nguyên số quý giá" phục vụ đào tạo, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo. Việt Nam hiện nằm trong nhóm các nước Đông Nam Á đi đầu trong việc xây dựng bản đồ học tập số quốc gia, kết nối dữ liệu từ mầm non đến đại học.

Khoảng cách số - thách thức cần thu hẹp

Dẫu vậy, hành trình số hóa giáo dục vẫn còn nhiều "điểm nghẽn". Ở vùng sâu, vùng xa, tỷ lệ trường học có kết nối Internet ổn định mới đạt khoảng 70%. Cơ sở vật chất, thiết bị học tập số và năng lực sử dụng công nghệ của giáo viên vẫn chưa đồng đều.

Hiện nay, vẫn còn một bộ phận các giáo viên, cơ sở giáo dục giữ lối tư duy dạy học, quản lý học sinh theo cách truyền thống, chưa dám bước ra khỏi vùng an toàn, ứng dụng công nghệ vào các hoạt động giáo dục. Chính vì vậy, cần có sự đổi mới tư duy, nhận thức của từng cá nhân cán bộ giáo viên, giảng viên để từng bước xây dựng văn hóa số trong giáo dục.

Khả năng tiếp cận công nghệ là một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng trực tiếp tới quá trình chuyển đổi số trong giáo dục tại Việt Nam. Tại vùng núi, vùng sâu, vùng xa, hạ tầng Internet và các trang thiết bị công nghệ chưa được đảm bảo. Điều kiện kinh tế của người dân kém, khó khăn trong việc sở hữu, tiếp cận các thiết bị như điện thoại thông minh, máy tính…

Để nâng cao khả năng tiếp cận tại các vùng, cần có sự đầu tư về mặt cơ sở hạ tầng đến các địa phương. Hạ tầng mạng và các trang thiết bị phải cần có sự cải tiến, tăng cường kết hợp các công nghệ như IoT, Blockchain… với cơ sở dữ liệu số để xây dựng hệ thống thu thập thông tin, đưa ra những phương thức ứng dụng công nghệ vào giảng dạy, quản lý phù hợp với từng đối tượng, khu vực.

Số hóa không thể thành công nếu thiếu yếu tố con người. Việc nâng cao năng lực số cho đội ngũ giáo viên được xem là "chìa khóa vàng". Bộ GD&ĐT đã ban hành Khung năng lực số cho giáo viên. Theo đó, 2 nhóm năng lực chính, gồm: Năng lực số nền tảng (bao gồm các kỹ năng thiết yếu về an toàn số và kỹ năng số cơ bản mà mọi công dân trong kỷ nguyên số cần có); năng lực số chuyên biệt (bao gồm 5 lĩnh vực thể hiện khả năng ứng dụng công nghệ số vào thực tiễn giảng dạy và phát triển chuyên môn là kiến thức số, giao tiếp và hợp tác số, sáng tạo nội dung số, giải quyết vấn đề số, đạo đức và trách nhiệm số).

Theo chuyên gia giáo dục PGS.TS Trần Thanh Nam: Chuyển đổi số không thay thế vai trò người thầy, mà làm cho thầy trở thành người dẫn dắt, khơi gợi và hỗ trợ học sinh chủ động học tập suốt đời.

Mục tiêu của số hóa giáo dục không chỉ là hiện đại hóa trường lớp, mà là kiến tạo một nền giáo dục mở - nơi mọi công dân đều có thể học ở bất cứ đâu, bất cứ lúc nào. Các khóa học trực tuyến đại chúng (MOOC), học liệu mở (OER) đang dần được Việt hóa và đưa vào hệ thống chính quy, giúp người dân, đặc biệt là lao động vùng nông thôn, có cơ hội tiếp cận tri thức dễ dàng.

Theo Chiến lược chuyển đổi số ngành giáo dục đến năm 2030, Việt Nam phấn đấu trở thành quốc gia có hệ sinh thái học tập số toàn diện, mỗi công dân có "hồ sơ học tập trọn đời" kết nối với các nền tảng dịch vụ công, tuyển dụng và đào tạo nghề.

Số hóa giáo dục không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà là cuộc cách mạng về tư duy và phương thức dạy và học. Khi dữ liệu, công nghệ và con người được kết nối, nền giáo dục Việt Nam sẽ tiến gần hơn tới mô hình "giáo dục thông minh - công dân toàn cầu".

Đầu tư cho chuyển đổi số trong giáo dục chính là đầu tư cho tương lai của đất nước, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn khẳng định.

Hành trình số hóa còn dài, nhưng từng bài giảng số, từng lớp học ảo hôm nay chính là nền móng cho một Việt Nam học tập, sáng tạo và phát triển bền vững./.