Sửa Luật Công nghệ cao: Cần cơ chế chia sẻ rủi ro và chính sách ưu đãi riêng cho công nghệ chiến lược

<p>Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá XV, sáng 21/11, Quốc hội tiến hành thảo luận ở hội trường về dự án Luật Công nghệ cao (sửa đổi). Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan điều hành phiên thảo luận.</p>

Tại phiên thảo luận, các ý kiến cơ bản đồng tình với sự cần thiết sửa đổi Luật Công nghệ cao theo Tờ trình của Chính phủ. Một số vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm cho ý kiến như: tiêu chí xác định công nghệ cao, chính sách thúc đẩy các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm công nghệ cao (CNC), công nghệ chiến lược (CNCL), khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao…

Kiến nghị hoàn thiện quy định về khu đô thị công nghệ cao

Góp ý về tiêu chí xác định công nghệ cao, đại biểu Trần Anh Tuấn – Đoàn ĐBQH thành phố Hồ Chí Minh bày tỏ sự đồng tình với các tiêu chí xác định công nghệ cao đã được đề cập tại Khoản 1, Điều 5 của dự thảo Luật. Các tiêu chí này đã hướng đến việc thực hiện các mục tiêu phát triển quốc gia, nâng cao năng suất, tổng hợp các nhân tố và đảm bảo quốc phòng, an ninh. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị bổ sung thêm tiêu chí nâng cao năng suất lao động, vì đây là một yếu tố quan trọng phản ánh hiệu quả của việc ứng dụng công nghệ cao.

Về chính sách thúc đẩy các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm CNC, CNCL và chia sẻ rủi ro (Điều 16), đại biểu nhận thấy dự thảo Luật đã phân biệt rõ ràng giữa "sản phẩm công nghệ cao" và "sản phẩm công nghệ chiến lược", "công nghệ cao" và "công nghệ chiến lược". Theo đại biểu, vì sản phẩm chiến lược được tạo ra bởi công nghệ chiến lược, vốn bao trùm và có tính rủi ro cao hơn, mang tính chiến lược và dài hạn hơn so với công nghệ cao thông thường nên cần có sự khác biệt trong chính sách ưu đãi. Đồng thời, đại biểu đề xuất cần có cơ chế ưu đãi khác biệt, rõ ràng hơn cho sản phẩm chiến lược và việc sử dụng công nghệ chiến lược so với công nghệ cao và sản phẩm công nghệ cao thông thường.

Đối với hoạt động sản xuất sản phẩm chiến lược bằng công nghệ chiến lược, đại biểu đề xuất phải có một cơ chế chia sẻ rủi ro và sự hỗ trợ mạnh mẽ hơn từ ngân sách nhà nước. Đại biểu lập luận rằng việc quy định ngân sách bỏ ra lúc nào cũng phải thành công hoặc thu lại đủ phần đã chi là điều rất khó thực hiện và không khuyến khích người làm nghiên cứu và phát triển (R&D).

Đối với quy định hỗ trợ cá nhân quản lý trực tiếp R&D tại các doanh nghiệp CNC và doanh nghiệp sản xuất sản phẩm chiến lược, đại biểu Trần Anh Tuấn đề nghị làm rõ hơn "người trực tiếp làm R&D" bao gồm những bộ phận nào trong hệ sinh thái lớn của R&D (nghiên cứu, thử nghiệm, thu mua, v.v.). Đồng thời, cần phải có sự đồng bộ chính sách. Nếu chính sách khuyến khích không đồng bộ, sẽ không khuyến khích toàn bộ hệ sinh thái R&D làm việc hiệu quả.

Một vấn đề quan trọng được nhiều đại biểu quan tâm góp ý đó là quy định về khu đô thị công nghệ cao. Đại biểu Trần Anh Tuấn cho rằng quy định sử dụng khu công nghệ cao làm trung tâm (nòng cốt) để xây dựng đô thị công nghệ cao, quan điểm này còn chưa toàn diện. Theo đại biểu, hiện nay, nhiều khu công nghiệp và khu chế xuất cũng có các nhà sản xuất công nghệ cao. Trong quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng, các khu công nghiệp và khu chế xuất cũng có thể đóng vai trò là nòng cốt để xây dựng đô thị công nghệ cao, không nên chỉ giới hạn phạm vi cốt lõi trong các khu công nghệ cao hiện hữu.

Tiếp tục cho ý kiến về quy định khu đô thị công nghệ cao, đại biểu Lã Thanh Tân – Đoàn ĐBQH thành phố Hải Phòng bày tỏ nhất trí với việc bổ sung quy định về đô thị công nghệ cao tại Điều 23 dự thảo Luật, vì quy định này phù hợp với xu thế phát triển và tầm quan trọng của loại hình đô thị này. Tuy nhiên cần làm rõ mức phân loại đô thị đối với loại hình đô thị này; làm rõ mô hình quản lý và việc cấp chính quyền quản lý loại đô thị này là cấp nào; có được ban hành cơ chế, chính sách và khung pháp lý không? (ví dụ: điểm d Khoản 2 Điều 23).

Cần quy định rõ để thúc đẩy lĩnh vực nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao

Về quy định khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ninh cho biết, dự thảo Luật đã có sự phân biệt giữa khu công nghệ cao (Điều 22) và khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao (Điều 24). Đại biểu nhận định, việc Điều 22 đã bổ sung nhiệm vụ sản xuất sản phẩm công nghệ cao là hợp lý. Tuy nhiên, Điều 24 lại không có nội dung liên quan đến việc sản xuất sản phẩm ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao.

Đại biểu nhận định rằng, cách hiểu giữa khu công nghệ cao (với hoạt động sản xuất) và khu nông nghiệp ứng dụng Công nghệ cao (chưa rõ ràng về sản xuất) sẽ dẫn đến sự khác biệt trong việc áp dụng và triển khai thực tế. Bên cạnh đó, dự thảo Luật cũng không giải thích rõ ràng về thuật ngữ "ứng dụng công nghệ cao".

Từ những vướng mắc trên, đại biểu đề nghị bổ sung nhiệm vụ sản xuất sản phẩm vào quy định của Điều 24. Bởi các lý do cụ thể, lĩnh vực nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao là một lĩnh vực nghiên cứu khó khăn, ít thu hút được các nhà khoa học và nhà đầu tư mạo hiểm tham gia. Kết quả nghiên cứu trong nông nghiệp cần một quá trình thử nghiệm và sản xuất kéo dài qua nhiều vụ mùa, thậm chí vài năm, để khẳng định tính hiệu quả. Đồng thời, lĩnh vực này đòi hỏi sự khẳng định về ưu điểm và kết quả sản phẩm thông qua hoạt động sản xuất tập trung trước khi được áp dụng và phổ biến rộng rãi, đại trà trong toàn ngành nông nghiệp. Do đó, việc bổ sung nhiệm vụ sản xuất sẽ làm cho cách hiểu về khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao được rõ ràng, rành mạch hơn trong văn bản pháp luật. Mặt khác tạo điều kiện đảm bảo, hỗ trợ cho nhà khoa học, nhà nông trong quá trình ứng dụng và trải nghiệm sản phẩm.

Phát biểu tiếp thu, giải trình ý kiến của các đại biểu tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, sửa đổi Luật Công nghệ cao nhằm thể chế hóa quan điểm mới của Đảng và Nhà nước, theo hướng bổ sung 4 mũi đột phá. Một là bổ sung khái niệm công nghệ chiến lược và công nghệ lõi, quan tâm xử lý tốt mối quan hệ giữa công nghệ cao, công nghệ chiến lược và công nghệ lõi. Hai là bổ sung các chính sách ưu đãi nhằm tăng tỷ lệ nội địa hóa, tăng hàm lượng công nghệ của Việt Nam. Chuyển từ gia công, lắp ráp sang nghiên cứu, thiết kế và sáng tạo sản phẩm công nghệ cao tại Việt Nam. Ba là hướng vào các mục tiêu và chiến lược quốc gia như tăng trưởng hai con số, năng suất lao động, tự chủ công nghệ. Bốn là hình thành khu đô thị công nghệ cao là nơi sống, làm việc và sáng tạo trong môi trường công nghệ cao.

Riêng về chính sách đối với công nghệ chiến lược, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, Luật sẽ xây dựng các chính sách đặc biệt để thúc đẩy mạnh mẽ tự chủ công nghệ chiến lược. Bao gồm: Giao nhiệm vụ trực tiếp; cơ chế đặc thù trong giải mã và mua bí quyết công nghệ; thiết lập khu thử nghiệm đặc biệt riêng cho công nghệ chiến lược; áp dụng mua sắm đặc biệt đối với công nghệ chiến lược và sản phẩm chiến lược.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ khẳng định Cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ nghiên cứu và tiếp thu tối đa các ý kiến đóng góp của đại biểu Quốc hội để hoàn thiện dự thảo Luật.