Sửa Luật Công nghệ cao: Cần đột phá hơn nữa tạo đà cho khoa học công nghệ phát triển

<p>Chiều 24/11, tại Trụ sở các cơ quan của Quốc hội, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức Hội thảo lấy ý kiến góp ý hoàn thiện dự thảo Luật Công nghệ cao (sửa đổi). Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Phương Tuấn chủ trì hội thảo.</p>

Tham dự Hội thảo có Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Vũ Hải Quân, các Ủy viên là ĐBQH hoạt động chuyên trách tại Ủy ban, các thành viên của Ủy ban; đại diện Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội; cùng các Bộ ngành, cơ quan hữu quan, đại diện các Viện Nghiên cứu, doanh nghiệp, khu chế xuất…

Tại Hội thảo, nhiều ý kiến đánh giá, dự thảo Luật Công nghệ cao (sửa đổi) đã thể hiện sự đổi mới mạnh mẽ trong tư duy quản lý và cấu trúc chính sách, qua đó khẳng định nỗ lực hoàn thiện khung pháp lý nhằm thúc đẩy phát triển các công nghệ nền tảng, công nghệ chiến lược và hệ sinh thái công nghệ cao. Tuy nhiên, các đại biểu cũng nhận định, một số nội dung của dự thảo Luật cần tiếp tục được rà soát, hoàn thiện, cụ thể như: danh mục công nghệ cao (CNC), công nghệ chiến lược (CNCL); quy định về Khu đô thị CNC (Điều 23); quy định về Khu nông nghiệp ứng dụng CNC (Điều 24)…

Cho ý kiến vào các nội dung cụ thể, về danh mục CNC, CNCL, tại Điều 5 về tiêu chí xác định CNC và CNCL, GS.TS Nguyễn Kỳ Phùng – Trưởng ban Quản lý Khu Công nghệ cao TP.HCM đề nghị bổ sung nguyên tắc và trình tự lập, rà soát, cập nhật danh mục trước khi Thủ tướng ban hành/cập nhật danh mục, nhằm tránh việc danh mục bị lạc hậu, đảm bảo tính minh bạch, có kiểm soát chuyên môn.

Về chính sách ưu đãi, theo Trưởng ban Quản lý Khu Công nghệ cao TP.HCM cần tạo cơ chế áp dụng đồng bộ, ổn định, tránh tình trạng chồng chéo, theo hướng Luật cần quy định khung chính sách ưu đãi chung (nguyên tắc, hình thức, điều kiện áp dụng). Mức ưu đãi cụ thể, trình tự, thủ tục chi tiết nên do Chính phủ quy định, đảm bảo tính linh hoạt. Chính sách ưu đãi đặc thù chỉ nên áp dụng cho các đối tượng: đối tượng thuộc Danh mục công nghệ chiến lược, doanh nghiệp công nghệ chiến lược, các Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển (R&D).

Đối với Chương V quy định về phát triển hệ sinh thái công nghệ cao, ông Nguyễn Kỳ Phùng đề nghị dự thảo Luật cần tập trung quy định các thành phần, cấu phần mang tính đặc thù của Hệ sinh thái công nghệ cao, bao gồm quy định về Phòng thí nghiệm dùng chung, Trung tâm thử nghiệm, kiểm định và Hạ tầng số phục vụ phát triển công nghệ cao. Các nội dung chung về Hệ sinh thái đổi mới sáng tạo (ĐMST) sẽ được thực hiện theo quy định của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo nhằm đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật. Việc sửa đổi này nhằm tối ưu hóa chức năng của khu công nghệ cao và tránh chồng chéo giữa các Luật.

Quy định Khu đô thị công nghệ cao: cần cân nhắc kỹ lưỡng về khái niệm và cấu thành

Góp ý vào nội dung mới về Đô thị công nghệ cao (Điều 23), Trưởng ban Quản lý Khu Công nghệ cao TP.HCM Nguyễn Kỳ Phùng cho rằng, cần có sự cân nhắc kỹ lưỡng về khái niệm và cấu thành của "Đô thị công nghệ cao" để tránh lặp lại các vướng mắc pháp lý và quản lý, đảm bảo sự đồng bộ giữa khu sản xuất và khu đô thị dịch vụ liên quan. Theo ông, khu công nghệ cao phải vừa là khu sản xuất, vừa tích hợp khu dịch vụ, khu vui chơi, trường mẫu giáo...

Nhận định về vấn đề này, TS. Đỗ Văn Lộc – Nguyên Vụ trưởng Vụ Công nghệ cao, Bộ Khoa học và Công nghệ nêu rõ, đô thị công nghệ cao là điều rất mới ở nước ta. Thực tế, khái niệm Đô thị thông minh đã có từ lâu ở nước ta và đã triển khai nhưng cho đến 10/2025, Chính phủ mới ban hành Nghị định số 269/2025 về phát triển đô thị thông minh. Vì vậy, việc Chính phủ quy định chi tiết là cần thiết, nhưng theo TS. Đỗ Văn Lộc, chưa nên ban hành ngay, đồng thời đề nghị nên bổ sung thêm Khoản 5 Điều 23 như sau: "Căn cứ yêu cầu quản lý và điều kiện thực tiễn, Chính phủ quy định chi tiết Điều này."

Thảo luận về quy định Khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao (Điều 24), đại diện Khu Nông nghiệp Công nghệ cao TP.HCM kiến nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu xem xét, bổ sung nội dung quy định về "Sản xuất sản phẩm nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao", "Sản xuất thử nghiệm trong các khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao" vào Dự thảo Luật. Đồng thời bổ sung nội dung quy định về "các trường hợp được tiếp tục áp dụng Luật Công nghệ cao số 21/2008/QH12 và Nghị định số 10/2024 ngày 01/02/2025 của Chính phủ" trong điều khoản quy định chuyển tiếp của Dự thảo Luật Công nghệ cao (sửa đổi) để tiếp tục luật hóa mô hình quản lý và hoạt động của các khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao nhằm đảm bảo tính kế thừa, thống nhất và tránh chồng chéo giữa Luật Công nghệ cao (sắp ban hành) và các quy định khác của pháp luật.

Cùng cho ý kiến về quy định Khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, ông Nguyễn Như Cường – Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng bày tỏ quan điểm đồng tình với việc Dự thảo Luật đã bổ sung quy định này. Tuy nhiên, theo ông, cần có cái nhìn khác biệt về nông nghiệp so với công nghiệp. Cụ thể, sản xuất công nghiệp được thực hiện trong nhà máy, có quy trình chuẩn mực, ít phụ thuộc. Trong khi đó, nông nghiệp là hoạt động sản xuất ở 1 triệu hộ nông dân với 1 triệu điều kiện khác nhau. Ông Nguyễn Như Cường nhấn mạnh, lĩnh vực nông nghiệp cần phải là ngành chủ động làm chủ về công nghệ nhiều hơn các ngành khác, do đó, cần có chính sách tốt hơn để thúc đẩy nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao.

Về chính sách ưu đãi đầu tư, ông Nguyễn Như Cường đề xuất cần nghiên cứu quy định theo hướng, các doanh nghiệp công nghệ cao có vốn đầu tư trong nước phải được hưởng ưu đãi ít nhất tương đương với các doanh nghiệp FDI khi đầu tư vào Việt Nam. Chính sách này nhằm thúc đẩy và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp Việt Nam phát triển ngang bằng với các doanh nghiệp lớn của nước ngoài.

Ngoài ra, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường kiến nghị cần phân cấp, phân quyền mạnh mẽ hơn trong việc xây dựng và quản lý danh mục công nghệ cao. Trong đó, danh mục cốt lõi: Chỉ những danh mục công nghệ lõi, mang tầm chiến lược quốc gia do Bộ Khoa học và Công nghệ tổng hợp và ban hành. Danh mục chuyên ngành (Bộ/ ngành) là các danh mục công nghệ phục vụ ngành hoặc địa phương (như công nghệ chọn tạo giống, nuôi trồng thủy sản...) nên do chính Bộ, ngành hoặc tỉnh thành đó quyết định. Điều này sẽ đảm bảo tính linh động và phù hợp với điều kiện thực tế của từng lĩnh vực.

Cần những quy định "đột phá" – gỡ rào cản cho doanh nghiệp công nghệ Việt Nam

Đóng góp ý kiến tại Hội thảo, ông Nguyễn Tử Quảng - Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc Tập đoàn BKAV kiến nghị cần sửa đổi điều khoản mang tính khuyến khích hiện tại thành quy định có tính ràng buộc pháp lý mạnh mẽ. Cụ thể, thay vì dùng từ "ưu tiên" sản phẩm trong nước, thay thế bằng "bắt buộc" phải sử dụng sản phẩm công nghệ cao, công nghệ chiến lược của các doanh nghiệp trong nước áp dụng đối với các dự án đầu tư công của Nhà nước có sử dụng sản phẩm công nghệ cao, công nghệ chiến lược. Ông Nguyễn Tử Quảng nhận định, việc này nhằm tạo ra một thị trường chắc chắn cho doanh nghiệp Việt. Tuy nhiên, đề xuất này phải tuân thủ nghiêm ngặt các điều ước quốc tế (FTA, WTO) và chỉ áp dụng cho những gói thầu mà Luật pháp quốc tế cho phép (ví dụ: gói thầu dưới 1 triệu USD).

Ngoài ra, Tổng Giám đốc Tập đoàn BKAV cho rằng một rào cản lớn khác đối với các doanh nghiệp công nghệ là việc tiếp cận vốn để mở rộng sản xuất quy mô lớn. Các doanh nghiệp công nghệ đã đầu tư số vốn rất lớn nhưng không được vay vốn vì tài sản là công nghệ (tài sản vô hình) không được định giá và bảo lãnh tín dụng. Do đó, đề xuất nghiên cứu cần thiết lập Quỹ Bảo lãnh Tín dụng (hoặc cơ chế tương tự, đã được Hàn Quốc và Trung Quốc áp dụng thành công) để chuyển hóa "tài sản vô hình" (công nghệ) thành tài sản có giá trị thế chấp. Điều này cho phép doanh nghiệp có cơ sở vay vốn để mở rộng sản xuất quy mô lớn.

Tại Hội thảo, thay mặt Cơ quan chủ trì soạn thảo, ông Nguyễn Phú Hùng – Vụ trưởng Vụ Khoa học kỹ thuật và công nghệ, Bộ Khoa học và Công nghệ phát biểu tiếp thu, giải trình ý kiến đóng góp của các khách mời về các vấn đề: khu công nghệ cao, khu đô thị CNC; cơ chế ưu đãi; khu nông nghiệp ứng dụng CNC…Đồng thời khẳng định sẽ ghi nhận, tiếp thu, bổ sung các ý kiến xác đáng để hoàn thiện dự thảo Luật trình Quốc hội.

Phát biểu kết luận Hội thảo, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Phương Tuấn đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo cần tiếp tục nghiên cứu, rà soát lại các khái niệm được nêu trong dự thảo Luật để đảm bảo quy định chính xác, rõ ràng…Đồng thời, cần quy định rõ hơn các vấn đề về khu đô thị CNC, khu CNC, khu nông nghiệp ứng dụng CNC, cần cụ thể hóa vai trò quản lý nhà nước và quản lý hạ tầng đối với các khu này. Về quy định khu nông nghiệp ứng dụng CNC, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị Cơ quan soạn thảo nghiên cứu quy định nguyên tắc rõ ràng, cân nhắc quy định khái niệm khu nông nghiệp ứng dụng CNC là khu CNC để dễ dàng áp dụng triển khai trong thực tiễn.