Tạo đột phá trong cơ chế tài trợ, đặt hàng và hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo

<p style="text-align: justify;">Nghị định số 268/2025/NĐ-CP vừa được Chính phủ ban hành được đánh giá là bước ngoặt quan trọng trong đổi mới cơ chế tài trợ và đặt hàng nhiệm vụ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KHCN&ĐMST). Lần đầu tiên, cơ quan quản lý có thể chủ động đặt hàng trực tiếp các nhiệm vụ phục vụ mục tiêu công, đồng thời mở đường để doanh nghiệp, tổ chức đề xuất nhiệm vụ và được Nhà nước tài trợ một phần hoặc toàn bộ kinh phí.</p>

Khơi dậy tiềm năng đổi mới sáng tạo

Nghị định số 268/2025/NĐ-CP thực sự là một bước đột phá, tạo ra hai kênh song song và thông suốt để đưa nguồn lực nhà nước hỗ trợ đổi mới sáng tạo: một là qua kênh "đặt hàng" từ phía cơ quan quản lý để giải quyết các bài toán lớn của quốc gia, và hai là qua kênh "tài trợ" cho các đề xuất đến từ hoạt động sản xuất - kinh doanh của doanh nghiệp, tổ chức. Để đảm bảo cơ chế mới này vận hành hiệu quả, các quy định của Nghị định đã đổi mới toàn diện quy trình trên ba trụ cột chính:

Thứ nhất, là sự minh bạch và công khai toàn bộ quy trình. Tất cả các khâu, từ thông báo kêu gọi, tiêu chí lựa chọn, cho đến kết quả xét duyệt đều được công khai trên Cổng thông tin điện tử. Điều này tạo ra một sân chơi bình đẳng, nơi mọi doanh nghiệp, tổ chức đều có cơ hội tiếp cận như nhau.

Thứ hai, đề cao vai trò của chuyên môn và tính độc lập trong xét duyệt. Thay vì chỉ dựa vào cơ quan hành chính, việc xét duyệt sẽ do các Hội đồng xét duyệt độc lập thực hiện. Thành phần Hội đồng không chỉ có các nhà quản lý mà còn quy tụ các chuyên gia đầu ngành, doanh nhân, nhà đầu tư uy tín. Kết luận của Hội đồng là căn cứ chính để ra quyết định tài trợ, đặt hàng, đảm bảo tính khách quan và sát với thực tiễn.

Thứ ba, là sự linh hoạt và tốc độ thông qua việc chuẩn hóa và phân cấp. Quy trình được thiết kế lại theo hướng tinh gọn với các mốc thời gian cụ thể cho từng khâu. Các hợp đồng tài trợ, hỗ trợ cũng sẽ được ký kết theo mẫu chuẩn hóa, có thể thực hiện dưới dạng hợp đồng điện tử để rút ngắn tối đa thời gian.

Như vậy, doanh nghiệp/tổ chức có ý tưởng tốt sẽ biết rõ mình cần nộp hồ sơ ở đâu, theo tiêu chí nào, và trong bao lâu sẽ có kết quả, thay vì phải chờ đợi trong một quy trình kéo dài và thiếu rõ ràng.

Với cơ chế mới này, nguồn lực của Nhà nước sẽ đến đúng nơi, đúng lúc, thực sự trở thành "vốn mồi" để khơi dậy tiềm năng đổi mới sáng tạo trong toàn xã hội, tạo ra những sản phẩm, dịch vụ công nghệ có giá trị cao, đóng góp vào phát triển kinh tế - xã hội.

Hỗ trợ lãi suất vay tháo gỡ nút thắt chi phí vốn

Một điểm đáng chú ý trong Nghị định là có cơ chế hỗ trợ lãi suất vay cho doanh nghiệp thực hiện dự án ĐMST. Theo Cục Đổi mới sáng tạo, hỗ trợ lãi suất vay là một trong những chính sách được kỳ vọng tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ, trực tiếp giải quyết "điểm nghẽn" lớn nhất của doanh nghiệp khi đầu tư công nghệ.

Về điều kiện, doanh nghiệp phải được tổ chức tín dụng chấp thuận cho vay để triển khai dự án. Điều này có nghĩa là dự án đó đã vượt qua vòng thẩm định khắt khe về tính khả thi và hiệu quả kinh doanh của chính ngân hàng. Nhà nước sẽ không làm thay vai trò của thị trường mà đóng vai trò là "cánh tay nối dài", tiếp sức cho những dự án đã có tiềm năng.

Về mức hỗ trợ, Nhà nước sẽ hỗ trợ 50% lãi suất vay thương mại mà doanh nghiệp phải trả, với mức hỗ trợ tối đa không quá 6%/năm.

Thời gian hỗ trợ kéo dài tối đa 05 năm, đủ dài để một dự án công nghệ có thể đi vào vận hành ổn định và bắt đầu tạo ra dòng tiền.

Cục Đổi mới sáng tạo đánh giá chính sách này mang lại ba ý nghĩa quan trọng:

Một là, trực tiếp giảm gánh nặng chi phí, tăng tính khả thi cho dự án. Chi phí vốn cao luôn là rào cản lớn khiến nhiều doanh nghiệp e ngại đầu tư vào công nghệ mới. Với việc được hỗ trợ 50% lãi suất, nhiều dự án trước đây bị coi là "nằm trên giấy" vì hiệu quả tài chính chưa đủ hấp dẫn nay sẽ trở nên khả thi. Điều này đặc biệt có ý nghĩa với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, vốn có tiềm năng đổi mới nhưng lại hạn chế về nguồn lực.

Hai là, đây là một cơ chế chia sẻ rủi ro giữa Nhà nước và doanh nghiệp. Đầu tư vào công nghệ luôn tiềm ẩn rủi ro. Khi Nhà nước cùng chia sẻ một phần chi phí tài chính, doanh nghiệp sẽ mạnh dạn hơn trong việc chấp nhận rủi ro, dám đầu tư vào những công nghệ đột phá, có sức lan tỏa lớn thay vì chỉ lựa chọn các giải pháp an toàn, cải tiến nhỏ lẻ.

Ba là, tạo ra hiệu ứng "đòn bẩy", thu hút dòng vốn tín dụng thương mại vào lĩnh vực công nghệ. Chính sách này là một tín hiệu mạnh mẽ, khẳng định sự đồng hành của Chính phủ. Nó không chỉ giúp doanh nghiệp mà còn giúp các tổ chức tín dụng giảm bớt e ngại khi thẩm định các dự án công nghệ, vốn thường bị xem là có độ rủi ro cao. Một đồng vốn ngân sách bỏ ra để hỗ trợ lãi suất có thể khơi thông và thu hút hàng chục, thậm chí hàng trăm đồng vốn tín dụng từ xã hội chảy vào lĩnh vực đổi mới sáng tạo.

Cơ chế hỗ trợ lãi suất vay là một sự đầu tư có mục tiêu, sử dụng "bộ lọc" của thị trường (là các ngân hàng) để lựa chọn những dự án xứng đáng. Đây sẽ là cú hích thực sự, giúp các doanh nghiệp Việt Nam bứt phá về công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh một cách bền vững.

Voucher hỗ trợ tài chính thúc đẩy thương mại hóa sản phẩm sáng tạo

Cục Đổi mới sáng tạo cho biết, lần đầu Nghị định đưa vào công cụ Phiếu hỗ trợ tài chính (voucher), nhằm thúc đẩy thương mại hóa sản phẩm sáng tạo. Đây là công cụ hỗ trợ tài chính "kép", mang tính thị trường cao.

Nhà nước sẽ cấp phiếu mua hàng có giá trị cho chính người tiêu dùng hoặc doanh nghiệp có nhu cầu. Đây là một cú hích kép, vừa hỗ trợ bên cung, vừa kích thích bên cầu. Chính sách này góp phần giải quyết bài toán "con gà - quả trứng" trong thương mại hóa công nghệ. Nhiều sản phẩm sáng tạo của Việt Nam tốt nhưng lại chật vật để có được những khách hàng đầu tiên, bởi người dùng thường e ngại rủi ro khi thử một sản phẩm mới. Voucher chính là giải pháp để phá vỡ rào cản này, giúp sản phẩm vượt qua "thung lũng chết" để bước chân vào thị trường.

Cách thức vận hành gồm ba bước chính: Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia xây dựng chương trình voucher cho từng lĩnh vực ưu tiên; lựa chọn những sản phẩm đã sẵn sàng thương mại hóa; Người dùng hoặc doanh nghiệp được nhận voucher, sử dụng để mua sản phẩm với mức giá thấp hơn; Doanh nghiệp cung cấp sản phẩm đối soát voucher và nhận thanh toán từ Quỹ.

Cơ chế này đảm bảo tiền của Nhà nước chỉ được chi ra khi có giao dịch thực sự trên thị trường, giúp Doanh nghiệp tiếp cận khách hàng, giúp người dùng được trải nghiệm công nghệ mới với chi phí thấp, và Nhà nước đạt được mục tiêu thúc đẩy thương mại hóa một cách hiệu quả nhất.

Về việc phát triển một hệ sinh thái mở và cạnh tranh: Nghị định hướng tới xây dựng một bộ công cụ tài chính đa dạng, mỗi công cụ nhắm đến một giai đoạn, một "nút thắt" khác nhau trong hành trình đổi mới sáng tạo; Tài trợ và đặt hàng dành cho giai đoạn nghiên cứu, phát triển ban đầu và giải quyết các bài toán chiến lược của quốc gia; Hỗ trợ lãi suất vay dành cho giai đoạn mở rộng quy mô, khi doanh nghiệp cần nguồn vốn lớn để đầu tư sản xuất; Và Voucher là mảnh ghép cuối cùng, dành cho giai đoạn thâm nhập thị trường, giúp sản phẩm có được những hợp đồng thương mại đầu tiên.

Khi kết hợp lại, những công cụ này sẽ tạo ra một hệ sinh thái Mở và Cạnh tranh. Theo đó, doanh nghiệp ở bất kỳ giai đoạn nào (từ ý tưởng, đến sản xuất quy mô lớn, hay tìm kiếm khách hàng đầu tiên) đều có một "cánh cửa" phù hợp để tìm kiếm sự hỗ trợ của Nhà nước. Bên cạnh đó, doanh nghiệp muốn được tài trợ phải chứng minh ý tưởng vượt trội; muốn được hỗ trợ lãi suất phải thuyết phục được ngân hàng; muốn tham gia chương trình voucher phải có sản phẩm đủ tốt để thị trường chấp nhận.

Nghị định góp phần kiến tạo một hệ thống hỗ trợ liền mạch, từ phòng thí nghiệm ra đến thị trường. Bằng cách trao cho doanh nghiệp không chỉ một mà nhiều công cụ phù hợp, chúng tôi tin rằng sẽ khơi dậy được nội lực, thúc đẩy sự cạnh tranh lành mạnh và hình thành một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo thực sự năng động, đủ sức tạo ra những sản phẩm công nghệ "Made in Vietnam" chinh phục cả thị trường trong nước và quốc tế.