Tạo hành lang pháp lý đồng bộ, thúc đẩy sự phát triển của AI

<p style="text-align: justify;">Thảo luận tại Tổ 14 về dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo, các đại biểu cho rằng, việc ban hành Luật là cần thiết, cấp bách nhằm tạo hành lang pháp lý đột phá, bảo đảm quyền con người và tăng cường năng lực cạnh tranh quốc gia.</p>

Sáng 21/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ Mười, Đoàn ĐBQH tỉnh Sơn La và Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long đã thảo luận tại Tổ 14 về dự án Luật Trí tuệ nhân tạo.

Theo ĐBQH Trịnh Minh Bình (Vĩnh Long), trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang bước vào giai đoạn phát triển mạnh mẽ, trí tuệ nhân tạo (AI) không chỉ là công nghệ dẫn dắt, mà còn là động lực cốt lõi thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực quản trị quốc gia.

Đại biểu nhấn mạnh đây là lĩnh vực mới, mang tính chuyên ngành sâu, đòi hỏi cách tiếp cận thận trọng nhưng không chậm trễ. Qua nghiên cứu hồ sơ dự thảo và Tờ trình của Chính phủ, đại biểu thống nhất cao với sự cần thiết ban hành Luật Trí tuệ nhân tạo, nhằm thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng, Nhà nước; đồng thời tạo môi trường pháp lý thuận lợi thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế số, đồng thời bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân trong bối cảnh AI đang phát triển nhanh chóng.

Góp ý về Điều 4 của dự thảo Luật, đại biểu cho rằng quy định "lấy con người làm trung tâm, tôn trọng nhân phẩm, quyền con người" là phù hợp nhưng chưa đầy đủ. Đại biểu đề nghị sửa đổi theo hướng: "Tuân thủ Hiến pháp, pháp luật; lấy con người làm trung tâm; tôn trọng quyền con người, quyền công dân; bảo đảm lợi ích công cộng." Theo đại biểu, cách quy định này vừa bao quát, vừa tạo cơ sở pháp lý thống nhất, chặt chẽ cho việc phát triển và ứng dụng AI.

Về trách nhiệm của tổ chức, cá nhân phát triển AI, đại biểu nhấn mạnh cần quy định rõ: tuân thủ đầy đủ Luật và văn bản hướng dẫn; bảo đảm hệ thống AI an toàn, không gây rủi ro vượt mức cho phép; phối hợp với cơ quan quản lý khi xảy ra sự cố hoặc rủi ro xã hội. Việc này giúp tạo môi trường ứng dụng AI minh bạch, an toàn và phòng ngừa nguy cơ phát sinh.

Đại biểu Trịnh Minh Bình cũng đề nghị bổ sung điều khoản về các hành vi nghiêm cấm, trong đó có: tạo, lan truyền hình ảnh, video giả gây ảnh hưởng an ninh trật tự; xâm phạm danh dự, nhân phẩm, dữ liệu cá nhân; sử dụng AI trái pháp luật, gian lận thi cử, tài chính, tấn công mạng; lạm dụng AI trong quản lý, điều hành, ra quyết định hành chính; sản xuất nội dung vi phạm bản quyền; tuyển dụng thiếu minh bạch; phát triển AI không bảo đảm an toàn, minh bạch, trách nhiệm.

Về xử lý vi phạm, đại biểu cho rằng quy định xử phạt tối đa 2% doanh thu năm liền trước chưa phù hợp trong một số trường hợp và đề nghị linh hoạt hơn. Ngoài ra, cơ chế khen thưởng nên được bổ sung để tôn vinh tổ chức, cá nhân có thành tích xuất sắc trong nghiên cứu, phát triển AI, khuyến khích đổi mới sáng tạo.

Các đại biểu cũng lưu ý cần bổ sung quy định về ứng dụng AI trong cơ quan nhà nước và các lĩnh vực kinh tế – xã hội. Trong đó, AI được kỳ vọng hỗ trợ xử lý hồ sơ, dự báo chính sách, phân tích dữ liệu lớn, tăng minh bạch và giảm sai sót. Đồng thời, cần cơ chế phòng ngừa rủi ro như thông tin sai lệch, vi phạm quyền riêng tư và cơ chế giải quyết khiếu nại, tố cáo để bảo vệ người dân.

ĐBQH Quàng Văn Hương (Sơn La) đề xuất cần làm rõ hơn các khái niệm về giá trị văn hóa và bản sắc văn hóa dân tộc trong các điều khoản của dự thảo. Đồng thời, cần rà soát lại các chính sách an sinh xã hội cho các nhóm dễ bị tổn thương, như người khuyết tật, cũng được đề cập, cùng với khuyến nghị bổ sung việc sử dụng AI để ứng phó với biến đổi khí hậu vào các nguyên tắc bảo vệ môi trường.

ĐBQH Nguyễn Thị Lệ Thuỷ (Vĩnh Long) nhấn mạnh cần làm rõ hơn về các cơ chế quản lý, đặc biệt là đối với các lĩnh vực nhạy cảm như quốc phòng, an ninh và tình báo, không nên loại trừ hoàn toàn các lĩnh vực này.

Bên cạnh đó, cần xem xét cách thức phân loại rủi ro và cơ chế hậu kiểm để bảo đảm tính nghiêm minh và kịp thời, tránh tình trạng bị động trước tốc độ phát triển nhanh chóng của AI; đồng thời, cần xem xét lại các quy định về tiêu chuẩn kỹ thuật cho hệ thống AI và khung xử phạt hành chính để đảm bảo tính hợp lý và có căn cứ khoa học.