Thanh Hóa thu hẹp khoảng cách số ở vùng cao: Hành trình đưa dịch vụ công trực tuyến đến từng bản làng

<p>Trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia, việc đưa <span data-start="439" data-end="490" style="">Trung tâm Phục vụ hành chính công về tận cấp xã</span> là bước đi mang tính chiến lược lâu dài– thể hiện quyết tâm của hệ thống chính trị trong việc “đưa Nhà nước đến gần dân hơn, phục vụ dân tốt hơn”. Tuy nhiên ở các xã miền núi, vùng sâu, vùng xa, hành trình ấy vẫn đang đối mặt với không ít khó khăn, đòi hỏi nỗ lực đồng bộ để công nghệ thực sự trở thành cầu nối giữa chính quyền và người dân.</p>

Thanh Hóa hiện có 559 xã, phường, thị trấn, trong đó hơn 230 xã thuộc vùng cao, biên giới, nơi điều kiện hạ tầng viễn thông, điện, Internet và thiết bị công nghệ còn nhiều hạn chế. Tỷ lệ hộ dân có điện thoại thông minh mới đạt khoảng 65%, và chỉ hơn 30% người dân vùng cao có tài khoản định danh điện tử mức 2.

Ở nhiều nơi như xã Bát Mọt hay xã Tân Thành (huyện Thường Xuân), cán bộ hành chính vừa phải xử lý hồ sơ trực tiếp, vừa kiêm nhiệm hướng dẫn người dân sử dụng cổng dịch vụ công. Phần lớn người dân vẫn có thói quen "nộp tận tay, nhận tận nơi", coi sự hiện diện của cán bộ là thước đo tin cậy hơn các thao tác trên màn hình.

Không ít người dân, đặc biệt là người lớn tuổi, chưa thành thạo công nghệ, thậm chí chưa từng cài đặt hoặc đăng nhập tài khoản dịch vụ công. Ở nhiều bản làng, sóng di động vẫn yếu, Internet chập chờn, khiến việc kê khai hồ sơ trực tuyến trở nên khó khăn.

"Có điện thoại nhưng không biết bấm vào đâu", "mạng yếu không tải nổi ứng dụng", "sợ làm sai nên phải lên xã cho chắc" những câu nói quen thuộc ấy phản ánh rõ khoảng cách số vẫn còn khá lớn giữa miền xuôi và miền ngược.

Những bước đi kiên trì từ cơ sở

Nhận thấy rào cản không chỉ nằm ở công nghệ mà còn ở tâm lý và kỹ năng, chính quyền các xã đã chủ động "đưa công nghệ về tận bản". Tại xã Bát Mọt, mô hình tổ công nghệ số cộng đồng được triển khai đến từng thôn, bản. Mỗi tổ gồm cán bộ xã, đoàn viên thanh niên và công an viên, phụ trách "cầm tay chỉ việc", hướng dẫn người dân kê khai hồ sơ, nộp đơn trực tuyến, tra cứu kết quả xử lý.

Bên cạnh đó, xã tổ chức các buổi tập huấn lưu động, mang máy tính bảng, điện thoại đến từng nhà, kết hợp tuyên truyền trên loa truyền thanh, mạng xã hội Zalo, Facebook cộng đồng. Những hộ dân có con đi học, có người làm ăn xa thường được chọn làm "hạt nhân số", vừa học, vừa hướng dẫn lại cho bà con trong bản.

Ở xã Tân Thành, lực lượng đoàn viên thanh niên trở thành "cầu nối công nghệ", hỗ trợ người dân thao tác từng bước: Từ đăng nhập cổng dịch vụ công, chọn thủ tục, đến nhận kết quả qua email hoặc mã QR. Cán bộ tại Trung tâm hành chính công không chỉ tiếp nhận hồ sơ mà còn đóng vai trò là "người bạn đồng hành số", kiên nhẫn hướng dẫn, giải thích lợi ích của việc làm trực tuyến: nhanh hơn, minh bạch hơn, giảm chi phí đi lại.

Từ thay đổi nhận thức đến chuyển đổi hành vi

Nhờ các hoạt động hướng dẫn trực tiếp, nhận thức của người dân đang từng bước thay đổi. Nhiều hộ trẻ đã quen với việc đăng ký khai sinh, xin xác nhận tạm trú, làm bảo hiểm y tế hoặc giấy tờ học tập qua mạng.

Theo thống kê của Sở KH&CN, đến tháng 9/2025, tỷ lệ người dân sử dụng dịch vụ công trực tuyến ở vùng cao tuy mới đạt khoảng 22%, nhưng đã tăng gấp đôi so với cùng kỳ năm trước. Một số địa phương như Quan Sơn, Mường Lát, Bá Thước có tỷ lệ hồ sơ trực tuyến tăng trung bình 5–7% mỗi quý.

Đặc biệt, mô hình "Ngày công nghệ số về bản" do tỉnh phát động từ đầu năm 2025 – đã trở thành điểm sáng: mỗi tháng, các tổ công nghệ số xã, huyện cùng doanh nghiệp viễn thông phối hợp tổ chức các buổi hướng dẫn miễn phí, giúp người dân thực hành trực tiếp nộp hồ sơ, đăng ký tài khoản định danh, hoặc tải ứng dụng VNeID, VNePay.

Vẫn còn nhiều thách thức phải vượt qua

Tuy nhiên, con đường số hóa dịch vụ công ở miền núi vẫn còn nhiều rào cản. Hạ tầng mạng Internet chưa phủ kín; thiết bị công nghệ thiếu, cũ; nhân lực công nghệ thông tin ở cấp xã còn mỏng, hầu hết là cán bộ kiêm nhiệm, chưa qua đào tạo bài bản.

Việc duy trì kết nối, đồng bộ dữ liệu giữa cổng dịch vụ công của tỉnh và hệ thống của Bộ, ngành Trung ương đôi khi bị gián đoạn. Một số thủ tục đặc thù như đất đai, hộ tịch, bảo trợ xã hội… vẫn yêu cầu hồ sơ giấy gốc, khiến người dân chưa thể hoàn toàn "số hóa hành chính".

Cũng cần nhìn nhận rằng chuyển đổi số ở vùng cao không thể chỉ là cài phần mềm hay mở điểm truy cập mạng, mà là quá trình thay đổi thói quen, kỹ năng và cả tư duy tiếp cận dịch vụ công. Mọi chính sách, công nghệ đều phải hướng đến sự dễ hiểu, dễ dùng và phù hợp với người dân.

Hướng tới nền hành chính gần dân, thân thiện và thông minh

Để khắc phục tình trạng "chênh lệch số", tỉnh Thanh Hóa đang tập trung ba nhóm giải pháp:

Đầu tư hạ tầng số vùng cao: phối hợp với các doanh nghiệp viễn thông như Viettel, VNPT, MobiFone mở rộng phủ sóng 4G, tiến tới 5G ở các huyện biên giới; trang bị máy tính bảng, thiết bị di động cho các trung tâm hành chính công xã.

Nâng cao năng lực cán bộ: triển khai các khóa đào tạo kỹ năng số, quản lý dữ liệu, an toàn thông tin; phấn đấu đến năm 2026, 100% cán bộ cấp xã được bồi dưỡng kỹ năng vận hành dịch vụ công trực tuyến.

Tăng tương tác người dân – chính quyền: Phát triển ứng dụng di động "Thanh Hóa số" cho phép tra cứu, nộp hồ sơ, phản ánh và đánh giá mức độ hài lòng của người dân trực tuyến.

Mục tiêu đến năm 2030, Thanh Hóa phấn đấu đạt 80% dịch vụ công đủ điều kiện cung cấp trực tuyến toàn trình, 50% hồ sơ hành chính của người dân vùng cao được xử lý trên môi trường số, góp phần hiện thực hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Từ những buổi "cầm tay chỉ việc" nơi bản làng biên giới đến những trung tâm hành chính công hiện đại, hành trình đưa dịch vụ công trực tuyến đến từng người dân vùng cao đang từng ngày mở rộng. Đó không chỉ là câu chuyện của công nghệ, mà còn là hành trình vun đắp niềm tin để mỗi người dân, dù ở nơi xa nhất, cũng được hưởng quyền lợi bình đẳng trong một nền hành chính phục vụ, công khai, minh bạch và thân thiện.