Tháo gỡ “điểm nghẽn” cho hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số

<p style="text-align: justify;">Chiều 31/12/2025, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã tổ chức họp báo thường kỳ tháng 12 cung cấp thông tin đến các cơ quan báo chí về các đạo luật mang tính chiến lược vừa được Quốc hội Khóa XV thông qua, đáng chú ý là Luật Trí tuệ nhân tạo; Luật Chuyển đổi số; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật chuyển giao công nghệ… Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Hoàng Phương chủ trì họp báo.</p>

Đòn bẩy chiến lược của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo Việt Nam

Luật Trí tuệ nhân tạo được kỳ vọng là đòn bẩy chiến lược nhằm giải quyết "điểm nghẽn" cốt lõi của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo Việt Nam. Thông tin về Luật Trí tuệ nhân tạo, ông Trần Văn Sơn, Phó Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số quốc gia khẳng định, đây là một bước đi mang tính lịch sử, thiết lập khung pháp lý vừa kiến tạo không gian đổi mới sáng tạo, vừa quản lý hiệu quả các rủi ro.

Sự ra đời của Luật Trí tuệ nhân tạo hướng tới mục tiêu kép: Lấp đầy khoảng trống pháp lý để quản lý các hình thức ứng dụng mới của trí tuệ nhân tạo, đồng thời chuyển từ tư duy quản lý bị động sang kiến tạo chủ động. Qua đó, Luật góp phần thể chế hóa các chủ trương của Đảng, định hình trí tuệ nhân tạo trở thành động lực tăng trưởng kinh tế cốt lõi của quốc gia.

Luật được xây dựng với nguyên tắc lấy con người làm trung tâm, bảo đảm trí tuệ nhân tạo được phát triển và ứng dụng an toàn, minh bạch, có trách nhiệm, vì lợi ích của con người. Luật khẳng định trí tuệ nhân tạo là công cụ hỗ trợ, không thay thế vai trò quyết định của con người; việc phát triển trí tuệ nhân tạo song hành với bảo vệ lợi ích quốc gia và quyền lợi công dân.

Theo ông Trần Văn Sơn, Luật Trí tuệ nhân tạo được kỳ vọng tạo ra bước đột phá chiến lược, giúp Việt Nam chuyển từ quốc gia tiêu thụ sang quốc gia kiến tạo giá trị, thông qua việc giải quyết các điểm nghẽn cốt lõi về thể chế, hạ tầng, dữ liệu và tài chính. 

Luật thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia thông qua các cơ chế ưu đãi, quỹ phát triển trí tuệ nhân tạo. Đồng thời, Luật góp phần xác lập hành lang pháp lý nhân văn, bảo vệ quyền lợi công dân trước các rủi ro đạo đức do trí tuệ nhân tạo gây ra.

Đặc biệt, luật định hướng làm chủ các mô hình nền tảng, mô hình ngôn ngữ lớn và dữ liệu bản địa, giúp trí tuệ nhân tạo hiểu sâu sắc văn hóa Việt Nam, đồng thời củng cố vững chắc chủ quyền và an ninh quốc gia trong kỷ nguyên số.

Luật Trí tuệ nhân tạo không chỉ là một công cụ quản lý, mà còn là cam kết chiến lược của Việt Nam trong việc làm chủ công nghệ, bảo vệ con người và kiến tạo một tương lai số chủ động, an toàn và nhân văn.

Mở ra khung pháp lý thống nhất thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia

Cũng tại buổi họp báo, thông tin về Luật Chuyển đổi số, ông Trần Quốc Tuấn, đại diện Cục Chuyển đổi số quốc gia cho biết, đây là một "luật khung" có vai trò kết nối, hệ thống hóa các quy định rời rạc từ các luật chuyên ngành trước đây để tạo ra bức tranh tổng thể về quốc gia số. Luật quy định dành tối thiểu 1% ngân sách nhà nước hằng năm cho chuyển đổi số.

Luật Chuyển đổi số được xây dựng nhằm giải quyết 3  vấn đề lớn: Hoàn thiện hệ thống pháp luật về chuyển đổi số quốc gia, thúc đẩy chuyển đổi số và định hướng xây dựng quốc gia số; điều chỉnh các mối quan hệ giữa các chủ thể tham gia hoạt động trên môi trường số và không gian số mới đang hình thành; tăng cường hội nhập và giá trị quốc tế của Việt Nam trong lĩnh vực chuyển đổi số.

Ông Trần Quốc Tuấn cho biết, về nội dung trọng tâm và điểm mới, Luật Chuyển đổi số tập trung xử lý các nhóm vấn đề lớn gồm: Thiết lập hành lang pháp lý thống nhất cho quốc gia số trên cơ sở kết nối các luật chuyên ngành và bổ sung các nội dung còn thiếu; xác lập cơ chế phát triển chính phủ số, kinh tế số, xã hội số ở cấp Luật; Hình thành cấu trúc quản trị quốc gia về chuyển đổi số để bảo đảm điều phối hiệu quả; luật hóa các nguồn lực cho chuyển đổi số, đặc biệt là nhân lực và tài chính; quy định cơ chế đánh giá, công khai kết quả chuyển đổi số định kỳ; kế thừa các quy định còn phù hợp của Luật Công nghệ thông tin...

Nhấn mạnh về điểm mới đặc biệt của Luật Chuyển đổi số, Thứ trưởng Bùi Hoàng Phương cho biết, lần đầu tiên Việt Nam có một đạo luật quy định rõ ràng các khái niệm cốt lõi của chuyển đổi số và mở ra khung pháp lý thống nhất, tạo nền tảng cho thúc đẩy quá trình chuyển đổi số quốc gia.

Tạo thuận lợi cho phát triển thị trường công nghệ

Chia sẻ thông tin về Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ, ông Chu Thúc Đạt, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo cho biết, Luật sửa đổi lần này hướng tới 3 mục tiêu chính: 

Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp lý nhằm thúc đẩy hoạt động chuyển giao công nghệ một cách hiệu quả, đồng bộ, phù hợp với yêu cầu thực tiễn và chủ trương phát triển kinh tế - xã hội; đồng thời bắt kịp xu thế quốc tế trong lĩnh vực chuyển giao công nghệ và tăng cường phân cấp, đơn giản hóa các mục tiêu chính sách.

Thứ hai, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển giao công nghệ nội sinh, tăng cường liên kết công nghệ giữa doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân trong nước với các chủ thể ở nước ngoài.

Thứ ba, phát triển thị trường KH&CN theo hướng hiệu quả, minh bạch và chuyên nghiệp, tạo môi trường thuận lợi cho các giao dịch công nghệ và tài sản trí tuệ, qua đó góp phần nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Điểm mới đáng chú ý là Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ đã mở rộng khái niệm về công nghệ. Theo đó, công nghệ không chỉ giới hạn ở máy móc, thiết bị mà còn bao gồm tri thức, dữ liệu, thiết kế, mô hình, thuật toán và phần mềm; coi đây là các đối tượng công nghệ theo nghĩa đầy đủ. Luật cũng quy định rõ các hình thức chuyển giao như tài liệu công nghệ, quy trình quản lý chất lượng, tiêu chuẩn và thông số kỹ thuật, phản ánh đúng xu thế công nghệ hiện nay và giá trị gia tăng của tài sản trí tuệ.

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ đồng thời hoàn thiện các quy định về xác lập và bảo vệ quyền sở hữu, quyền sử dụng công nghệ theo pháp luật về sở hữu trí tuệ, KH&CN, quản lý tài sản công. Theo đó, tổ chức, cá nhân có quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng hợp pháp công nghệ được phép thương mại hóa công nghệ hoặc góp vốn bằng công nghệ trong các dự án đầu tư, doanh nghiệp.

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ cũng nhấn mạnh phát triển các tổ chức trung gian của thị trường KH&CN, như tổ chức môi giới, tư vấn, đánh giá, thẩm định giá công nghệ và kết nối cung - cầu, theo hướng chuyên nghiệp và minh bạch. Việc xây dựng các sàn giao dịch KH&CN cùng cơ chế hỗ trợ đổi mới được kỳ vọng khắc phục những điểm yếu của hệ thống trung gian, tạo nền tảng cho thị trường công nghệ vận hành thông suốt.

Theo ông Chu Thúc Đạt, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ vừa bảo đảm kiểm soát rủi ro, vừa tạo thuận lợi cho đầu tư, thúc đẩy phát triển công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Với 21 điều được sửa đổi, luật được kỳ vọng tạo hành lang pháp lý thuận lợi hơn cho hoạt động chuyển giao công nghệ và sự phát triển của thị trường công nghệ trong thời gian tới.

Tại họp báo, Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Hoàng Phương nhấn mạnh, năm 2025 các Bộ, ngành, địa phương tập trung xây dựng các nền tảng số và cơ sở dữ liệu quốc gia. Đây là một năm đột phá về thể chế của ngành KH&CN. 

Đối với các Luật mới ban hành, Bộ đã chủ động xây dựng kế hoạch triển khai, phối hợp với Bộ Tư pháp dự kiến ban hành 16 văn bản quy định chi tiết, đảm bảo không để xảy ra tình trạng Luật chờ Nghị định. 

Thứ trưởng Bùi Hoàng Phương cũng chỉ đạo các đơn vị trực thuộc tiếp tục đẩy mạnh truyền thông, xây dựng các cẩm nang tài liệu hướng dẫn công khai để người dân và doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận và áp dụng Luật ngay khi có hiệu lực.