Trao quyền tự chủ cho tổ chức KH&CN công lập

<p style="text-align: justify;">Nghị định số 263/2025/NĐ-CP thể chế hóa quy định tại Luật Khoa học công nghệ và Đổi mới sáng tạo (KHCN&ĐMST) năm 2025 đối với tổ chức và hoạt động của tổ chức KH&CN công lập: “Nhà nước đầu tư cơ sở vật chất, hỗ trợ kinh phí hoạt động, giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho tổ chức KH&CN công lập về tổ chức bộ máy, nhân sự, tài chính, hợp tác quốc tế, liên doanh, liên kết”.</p>

Tháo gỡ nút thắt trong cơ chế tự chủ

Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ KH&CN cho biết, về tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức KH&CN công lập trong quản lý nhân lực, Nghị định số 263/2025/NĐ-CP giao quyền cho các tổ chức KH&CN công lập được quyết định việc tuyển dụng, quản lý, sử dụng viên chức và người lao động theo quy định khi tổ chức có phòng, ban hoặc viên chức chuyên trách công tác tổ chức, cán bộ (Điều 8 Nghị định số 263/2025/NĐ-CP). Quy định mới này giúp các tổ chức KH&CN công lập hoàn toàn chủ động tháo gỡ các nút thắt trong việc tuyển dụng, quản lý, sử dụng viên chức và người lao động của tổ chức.

Về bình đẳng quyền lợi trong tổ chức KH&CN công lập của người lao động lâu nay chỉ ăn lương từ đề tài nghiên cứu, Điều 14 Nghị định số 263/2025/NĐ-CP quy định tổ chức KH&CN công lập tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tiền lương và thu nhập cho viên chức và cả người lao động trên cơ sở cơ chế chi trả 04 loại tiền lương và thu nhập, gồm: lương cơ bản; lương tự chủ của tổ chức; thu nhập tăng thêm; thu nhập cho viên chức và người lao động là tác giả của kết quả nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo được thương mại hóa. 

Quy định cụ thể về chi trả tiền lương và thu nhập cho viên chức và người lao động của tổ chức KH&CN công lập được thảo luận dân chủ và ban hành công khai tại Quy chế hoạt động nội bộ của tổ chức.

Về cơ chế giám sát việc tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức KH&CN công lập: Để giúp tổ chức KH&CN công lập tự kiểm soát việc thực hiện cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm toàn diện, Nghị định số 263/2025/NĐ-CP quy định tổ chức có trách nhiệm thiết lập, duy trì và tổ chức thực hiện cơ chế tự kiểm soát, quy định tổ chức KH&CN công lập phải bố trí bộ phận, hoặc cá nhân, hoặc thuê tư vấn, kiểm toán độc lập thực hiện các nội dung tự kiểm soát (Điều 6 Nghị định số 263/2025/NĐ-CP). Bên cạnh đó, Chính phủ cũng giao Bộ KH&CN có trách nhiệm hướng dẫn, kiểm tra việc thực hiện các chính sách quy định tại Nghị định.

Cho phép tổ chức KH&CN công lập đưa ra các "gói" đãi ngộ nhà khoa học

Nghị định số 263/2025/NĐ-CP giao quyền cho các tổ chức KH&CN công lập được quyết định việc tuyển dụng, quản lý, sử dụng viên chức và người lao động theo quy định khi tổ chức có phòng, ban hoặc viên chức chuyên trách công tác tổ chức, cán bộ (Điều 8 Nghị định số 263/2025/NĐ-CP). Quy định mới này giúp các tổ chức KH&CN công lập hoàn toàn chủ động tháo gỡ các nút thắt trong việc tuyển dụng, quản lý, sử dụng viên chức và người lao động của tổ chức.

Theo Vụ Tổ chức cán bộ, khi rào cản tài chính được gỡ bỏ, các tổ chức KH&CN Việt Nam có thể cạnh tranh để thu hút người Việt Nam định cư ở nước ngoài và các chuyên gia người nước ngoài. Cơ chế này cho phép đưa ra các "gói" đãi ngộ (lương, nhà ở, điều kiện làm việc) đủ hấp dẫn để thuyết phục các nhà khoa học có tên tuổi về Việt Nam làm việc. Chỉ có cơ chế đãi ngộ "vượt khung", theo thỏa thuận mới có thể tiếp cận được nhóm nhân lực tinh hoa này. 

Nghị định số 263/2025/NĐ-CP cho phép tổ chức KH&CN công lập chủ động thu hút chuyên gia, nhà khoa học nước ngoài tham gia hoạt động nghiên cứu, phát triển công nghệ, chuyển giao công nghệ, đổi mới sáng tạo, đào tạo nhân lực và các hoạt động chuyên môn khác tại tổ chức; được quyền thuê chuyên gia, nhà khoa học là người Việt Nam định cư ở nước ngoài, là người nước ngoài đảm nhiệm chức danh lãnh đạo, quản lý tại tổ chức KH&CN công lập. 

Cơ chế thu thút nhân lực KH,CN&ĐMST nước ngoài của Nghị định số 263/2025/NĐ-CP nhằm tạo ra "sự trở về" của các nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài, kết nối KH,CN&ĐMST Việt Nam với thế giới, giúp Việt Nam hội nhập sâu và rộng hơn vào chuỗi giá trị và mạng lưới nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo toàn cầu, giải quyết các bài toán chiến lược của đất nước, góp phần giúp Việt Nam phát triển mạnh mẽ hơn trong giai đoạn vươn mình hiện nay.

Tạo tác động lan tỏa, nâng tầm hệ sinh thái nghiên cứu

Khi thu hút được các chuyên gia hàng đầu, Bộ KH&CN kỳ vọng các chuyên gia hàng đầu sẽ:

Tiếp thu tri thức và kinh nghiệm tiên tiến: Các nhà khoa học không chỉ mang theo kiến thức chuyên môn sâu rộng mà còn là kinh nghiệm làm việc trong môi trường nghiên cứu đẳng cấp quốc tế, phương pháp luận hiện đại, và mạng lưới kết nối toàn cầu.

Tạo động lực nội sinh mạnh mẽ: Sự trở về của các nhân tài sẽ mang theo kiến thức, kinh nghiệm, tư duy đổi mới, và mạng lưới quan hệ quốc tế, trực tiếp nâng cao năng lực nghiên cứu, phát triển công nghệ trong nước.

Thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia: Đội ngũ nhân tài mạnh là yếu tố cốt lõi để Việt Nam làm chủ công nghệ lõi, tự chủ sản xuất các sản phẩm công nghệ cao, giảm phụ thuộc vào nước ngoài và nâng cao vị thế trên bản đồ công nghệ toàn cầu.

Kết nối Việt Nam với thế giới: Nhân tài mạnh là cầu nối quan trọng giúp Việt Nam hội nhập sâu rộng hơn vào chuỗi giá trị và mạng lưới nghiên cứu khoa học toàn cầu.

Bộ KH&CN kỳ vọng cơ chế chính sách mới tại Nghị định 263/2025/NĐ-CP sẽ là "chìa khóa" mở cánh cửa thu hút nhân tài quốc tế chất lượng cao, xóa bỏ các rào cản hành chính về lương, thu nhập, từ đó tạo ra một cú hích thực sự cho sự phát triển của KH&CN Việt Nam.

Việc thu hút và trọng dụng nhân tài KH&CN, đặc biệt là trí thức trẻ và các nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài, là yếu tố quan trọng, mang tính chiến lược để Việt Nam nâng cao tiềm lực KH,CN&ĐMST, hội nhập sâu và rộng hơn vào chuỗi giá trị và mạng lưới nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo toàn cầu.

Các cơ chế, chính sách mới được quy định chi tiết trong Nghị định 263/2025/NĐ-CP và các văn bản liên quan là một bước đột phá, thể hiện bằng các chính sách ưu đãi vượt trội như: Cơ chế "thỏa thuận" về lương; tiền thưởng; hỗ trợ chỗ ở, di chuyển, mua sắm thiết yếu; hỗ trợ nghỉ dưỡng, chăm sóc sức khỏe … đối với nhân tài KH,CN&ĐMST; các chính sách ưu đãi về tuyển dụng, phụ cấp tăng thêm, ưu tiên hình thành nhóm nghiên cứu mạnh, ưu tiên cử đi và trả kinh phí thực tập, làm việc ngắn hạn ở nước ngoài,… đối với nhà khoa học trẻ tài năng, kỹ sư trẻ tài năng.

Các chính sách đột phá, ưu đãi vượt trội nêu trên nhằm thu hút đội ngũ trí thức trẻ, các nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài tham gia vào các nhiệm vụ KHCN&ĐMST, giải quyết các bài toán chiến lược của đất nước, góp phần giúp Việt Nam phát triển hơn trong thời gian tới.