Từ tập quán truyền thống đến sản xuất sạch, công nghệ cao, hướng tới giảm nghèo bền vững

<p style="text-align: justify;">Trong bối cảnh nông nghiệp truyền thống dần bộc lộ những hạn chế về năng suất và khả năng cạnh tranh, tỉnh Gia Lai đang chứng kiến bước chuyển mạnh mẽ khi nhiều hộ nông dân, đặc biệt là đồng bào Ba Na, Gia Rai, chủ động áp dụng quy trình sản xuất sạch và công nghệ cao. Từ những mô hình VietGAP ở quy mô hộ gia đình đến các vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao rộng hàng nghìn héc-ta, địa phương đang từng bước hình thành nền nông nghiệp hiện đại, bền vững, góp phần nâng cao thu nhập, giảm nghèo bền vững cho người dân và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - xã hội.</p>

Hành trình đổi mới từ những nông hộ nhỏ

Tại các vùng đồng bào Ba Na, Gia Rai của tỉnh Gia Lai, không khí lao động đang đổi khác từng ngày. Những luống cà phê, sầu riêng, hồ tiêu… vốn được chăm sóc theo kinh nghiệm truyền thống, nay dần nhường chỗ cho quy trình kỹ thuật bài bản của VietGAP, GlobalGAP hay các mô hình sản xuất nông nghiệp sạch. Sự thay đổi này không chỉ mang lại năng suất ổn định hơn, thu nhập cao hơn mà còn góp phần cải thiện sức khỏe, chất lượng đất và hướng đến phát triển bền vững.

Câu chuyện của bà H'Bren, một hộ người Ba Na, là minh chứng rõ ràng. Chỉ cách đây ba năm, việc canh tác của gia đình bà vẫn phụ thuộc nhiều vào phân bón hóa học, thuốc trừ sâu và yếu tố thời tiết. Năng suất do vậy thiếu ổn định, sản phẩm bán được giá thấp. Bước ngoặt đến khi bà tham gia mô hình sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP do Phòng Nông nghiệp cùng Trung tâm Khuyến nông địa phương triển khai.

Sau các buổi tập huấn, bà H'Bren mạnh dạn áp dụng ngay vào vườn nhà. Những ngày đầu khá lúng túng vì phải tuân theo nhiều bước kỹ thuật, nhưng nhờ cán bộ nông nghiệp luôn hướng dẫn sát sao, bà dần nắm vững quy trình. Khi quen việc, bà nhận thấy đất dưới tán cà phê tơi hơn, cây sinh trưởng khỏe và cho trái đồng đều. Nhờ vậy, vụ vừa rồi sản phẩm của gia đình được thương lái trả giá cao hơn gần 20% so với trước. Niềm vui của bà không chỉ là thu nhập tăng lên, mà còn là cảm giác an tâm khi sản phẩm làm ra sạch hơn, tốt cho sức khỏe gia đình và người mua.

Không chỉ với cà phê, nhiều hộ dân tại Gia Lai cũng bắt đầu mạnh dạn thử nghiệm các giống cây trồng có giá trị kinh tế cao. Trường hợp của ông Hyur, người tiên phong trồng sầu riêng theo tiêu chuẩn VietGAP ở địa phương, là ví dụ tiêu biểu. Trên diện tích 7 ha đất sản xuất, ông chọn 3 ha để trồng sầu riêng Monthong, vừa xen canh với cà phê, vừa trồng tập trung. Chỉ sau vài năm, từ 300 cây giống, nay gần 150 cây đã cho thu hoạch với sản lượng đạt gần 7 tấn trong năm 2024.

Với giá bán khoảng 70.000 đồng/kg, gia đình ông thu về gần 490 triệu đồng, lãi xấp xỉ 400 triệu đồng. Thành công bước đầu giúp ông tự tin mở rộng diện tích trong thời gian tới.

Những câu chuyện như của bà H'Bren, ông Hyur giờ đây không còn hiếm. Tại các xã Ia Khươl, Chư Prông, Ia Boòng, Ia Grai, Chư Sê, Đắk Đoa…, người dân đang quen dần với những khái niệm từng rất "xa lạ": ghi chép nhật ký sản xuất, bẫy côn trùng sinh học, chọn giống đạt chuẩn, kiểm soát nước tưới bằng thiết bị đo tự động. Cách làm nông nghiệp ở Gia Lai đang thay đổi theo hướng "có bài bản", khoa học hơn, an toàn hơn, và hướng đến thị trường rộng mở hơn.

Sự chuyển mình này đến từ ý chí vươn lên của người nông dân, nhưng quan trọng không kém là sự đồng hành của chính quyền địa phương. Các chương trình tập huấn, chuyển giao kỹ thuật, hỗ trợ giống, vốn… được triển khai thường xuyên. Hội Nông dân tỉnh cũng đổi mới phương thức hoạt động, đẩy mạnh tuyên truyền, xây dựng mô hình điểm, kết nối hộ khá với hộ nghèo, khuyến khích hội viên tham gia hợp tác xã, tổ hợp tác và ứng dụng công nghệ cao.

Theo Hội Nông dân tỉnh Gia Lai, nhiều mô hình sản xuất hiệu quả đã được nhân rộng, góp phần hình thành các vùng sản xuất tập trung và nâng cao sức cạnh tranh cho nông sản địa phương. Từ sản xuất xanh, hữu cơ đến nông nghiệp tuần hoàn, nhiều nông dân đã tự tin mở lối đi mới cho chính mình, thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu và

Bứt phá với chiến lược nông nghiệp công nghệ cao

Sở hữu hơn 1,4 triệu ha đất nông nghiệp, Gia Lai được đánh giá có tiềm năng lớn trong phát triển nông nghiệp hiện đại. Nhận thức rõ điều đó, những năm trở lại đây, tỉnh đẩy mạnh phát triển sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Đây được xem là động lực quan trọng đưa nông nghiệp địa phương thoát khỏi mô hình sản xuất manh mún, hướng tới chuỗi giá trị và tăng trưởng bền vững.

Đến nay, toàn tỉnh đã hình thành 18 vùng sản xuất nông nghiệp công nghệ cao với diện tích hơn 3.400 ha, tập trung vào các sản phẩm chủ lực như cà phê, hồ tiêu, sầu riêng, bơ, thanh long, rau, hoa, dược liệu. Cùng với đó, 295 dự án đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao đã được thu hút, trong đó 133 dự án được cấp quyết định chủ trương đầu tư.

Các mô hình chăn nuôi công nghệ cao cũng phát triển mạnh, chiếm hơn 90 dự án trong tổng số dự án được phê duyệt. Bên cạnh trồng trọt, tỉnh cũng chú trọng các mô hình rừng trồng công nghệ cao và phát triển giống cây bằng công nghệ mô tế bào.

Năm 2025, Gia Lai tiếp tục kêu gọi đầu tư vào các dự án quy mô lớn. Nổi bật nhất là Dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao tại Chư Gu, Phú Cần, Ia Mláh, với diện tích lên đến 1.000 ha và tổng vốn dự kiến 300 tỷ đồng. Dự án này phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội của huyện Krông Pa và quy hoạch sử dụng đất đến năm 2030.

Ngoài ra, các dự án như phát triển nông - lâm nghiệp công nghệ cao tại An Thành (65 ha, vốn đầu tư 50 tỷ đồng) hay ươm cây giống bằng công nghệ mô tế bào tại Song An (2 ha, vốn kêu gọi 10 tỷ đồng) được kỳ vọng sẽ tạo ra nguồn giống chất lượng cao, phục vụ cho các vùng sản xuất quy mô lớn.

Sự phát triển này có ý nghĩa quan trọng đối với kinh tế địa phương. Theo Sở NN&PTNT Gia Lai, giá trị kinh tế từ sản xuất nông nghiệp công nghệ cao đạt khoảng 300–500 triệu đồng/ha, vượt xa mức bình quân 96 triệu đồng/ha từ các mô hình sản xuất truyền thống. Năm 2024, giá trị từ sản phẩm nông nghiệp công nghệ cao đã chiếm 21,3% tổng giá trị sản xuất toàn ngành, cho thấy tốc độ tăng trưởng ấn tượng.

Bên cạnh việc nâng cao hiệu quả sản xuất, gia tăng thu nhập cho người dân, nông nghiệp công nghệ cao còn góp phần mở rộng thị trường xuất khẩu. Hiện nhiều sản phẩm của Gia Lai như cà phê, cao su, trái cây, hồ tiêu, mì lát, đồ gỗ đã xuất khẩu sang nhiều quốc gia, góp phần xây dựng thương hiệu nông sản địa phương.

Hình thành 33 vùng nông nghiệp công nghệ cao

Trước những tín hiệu tích cực từ những mô hình đã triển khai, Gia Lai ban hành Đề án phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao đến năm 2030. Theo đề án, tỉnh đặt mục tiêu nâng số vùng nông nghiệp CNC lên 33 vùng, đồng thời phấn đấu 8 -10 doanh nghiệp đạt chứng nhận sản xuất nông nghiệp công nghệ cao.

Định hướng này không chỉ hướng tới mở rộng quy mô mà còn nhằm chuẩn hóa quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng nông sản, tăng sức cạnh tranh ở cả thị trường trong nước lẫn quốc tế. Bên cạnh đó, tỉnh cũng xác định việc hỗ trợ nông dân tiếp cận vốn, kỹ thuật, chuyển đổi số và liên kết chuỗi giá trị là nhiệm vụ then chốt để đảm bảo nông nghiệp công nghệ cao phát triển đồng bộ.

Để đạt mục tiêu trên, Gia Lai tiếp tục khuyến khích các mô hình hợp tác xã kiểu mới, liên kết chặt chẽ "4 nhà": Nhà nông - Nhà nước - Nhà khoa học - Nhà doanh nghiệp. Việc đẩy mạnh đào tạo, tuyên truyền và xây dựng mô hình điểm vẫn sẽ được ưu tiên. Đồng thời, tỉnh chú trọng đầu tư cơ sở hạ tầng, nhất là hệ thống thủy lợi, kho bảo quản và chế biến sâu.

Nhìn rộng hơn, nông nghiệp Gia Lai đang chuyển động mạnh mẽ trên cả hai hướng: đổi mới tư duy sản xuất từ mỗi hộ nông dân và mở rộng quy mô đầu tư công nghệ cao ở tầm tỉnh. Đây chính là nền tảng để Gia Lai hướng đến mục tiêu trở thành một trong những trung tâm nông nghiệp công nghệ cao của khu vực Tây Nguyên.

Sự thay đổi từ các hộ nông dân người Ba Na, Gia Rai, những người đã dám thử nghiệm, dám học và dám đổi mới cũng chính là hình ảnh cô đọng nhất cho sự chuyển mình của nông nghiệp Gia Lai hôm nay. Họ góp phần xây dựng một nền nông nghiệp hiện đại nhưng vẫn bền vững, vừa giữ gìn bản sắc vừa nắm bắt cơ hội phát triển mới, góp phần giảm nghèo bền vững và nâng cao đời sống người dân.