Ứng dụng AI mạnh mẽ: Bước ngoặt nâng tầm năng lực đổi mới sáng tạo Việt Nam

<p style="text-align: justify;">Trí tuệ nhân tạo đang mở ra hướng đi mới cho đổi mới sáng tạo, giúp Việt Nam bứt phá bằng tri thức, công nghệ và ý tưởng sáng tạo.</p>

Làn sóng trí tuệ nhân tạo (AI) đang tạo nên cuộc cách mạng sâu rộng trên toàn cầu. Từ giáo dục, y tế đến công nghiệp, nông nghiệp, AI đang thay đổi cách con người học tập, làm việc và ra quyết định. Và lần đầu tiên, Việt Nam có cơ hội đi cùng thế giới ngay từ vạch xuất phát trong cuộc cách mạng công nghệ này.

AI - Động lực mới của đổi mới sáng tạo

Trong kỷ nguyên số, đổi mới sáng tạo (ĐMST) không còn chỉ là những ý tưởng hay sản phẩm mới, mà là khả năng ứng dụng tri thức, công nghệ và dữ liệu để nâng cao năng suất, hiệu quả và sức cạnh tranh. AI chính là công cụ mạnh mẽ nhất để hiện thực hóa điều đó giúp mọi cá nhân, doanh nghiệp và cơ quan quản lý tăng tốc trong thời đại số.

Theo ông Trần Việt Hùng, người sáng lập startup Got It tại Silicon Valley, AI là cơ hội hiếm có để Việt Nam rút ngắn khoảng cách phát triển.

"AI không chỉ là công cụ, mà là ‘nhân viên số’ giúp mỗi người làm việc hiệu quả gấp 5-10 lần. Lần đầu tiên trong lịch sử, Việt Nam có thể đi cùng thế giới ngay từ vạch xuất phát".

Trong vài năm trở lại đây, nhiều tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam đã chủ động khai phá AI mã nguồn mở hướng đi giúp tiết kiệm chi phí, tăng tính chủ động và bảo mật dữ liệu. Các dự án tiêu biểu như Dự án ViGen hợp tác giữa Tổ chức AI vì Việt Nam (AI for Vietnam), Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia và Tập đoàn Meta (Hoa Kỳ) đang xây dựng bộ dữ liệu tiếng Việt mở quy mô lớn, giúp các mô hình AI hiểu và xử lý ngôn ngữ Việt chính xác hơn. Những sáng kiến này đang góp phần hình thành hệ sinh thái tri thức số, lan tỏa tinh thần đổi mới từ cơ sở, mở đường cho thế hệ công dân số mới của Việt Nam.

Tại Diễn đàn AI4VN 2025 được tổ chức mới đây, nhiều chuyên gia công nghệ chỉ ra rằng, hạ tầng tính toán và nguồn nhân lực là hai yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh của Việt Nam trong kỷ nguyên AI.

Ông Nguyễn Hoàng Hưng, Giám đốc Công nghệ Viettel AI, cho biết: "Để huấn luyện mô hình ngôn ngữ lớn như Llama 3 405B, Meta đã sử dụng 16.000 GPU H100 và hoàn thành trong khoảng 80 ngày. Nếu Việt Nam chỉ dùng một cụm máy chủ nhỏ với 64 GPU H100, chúng ta sẽ phải mất tới 55 năm để làm điều tương tự". Ông Nguyễn Hoàng Hưng cho rằng, sự chênh lệch này cho thấy khoảng cách về hạ tầng tính toán giữa Việt Nam và các nước phát triển, đồng thời nhấn mạnh cần sớm đầu tư vào trung tâm dữ liệu quốc gia và cụm siêu máy tính chuyên dụng cho AI, coi đó là nền tảng sống còn cho tương lai số của Việt Nam.

Hiện cả nước có khoảng 41 trung tâm dữ liệu thương mại, với tổng công suất thiết kế hơn 220 MW con số khiêm tốn so với nhu cầu đào tạo các mô hình AI quy mô lớn. Các chuyên gia đề xuất Việt Nam cần sớm xây dựng trung tâm dữ liệu quốc gia và triển khai mô hình chia sẻ hạ tầng GPU (GPU as a Service) giữa các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp để tối ưu nguồn lực.

Song song, việc phát triển nhân lực AI phải được coi là ưu tiên chiến lược. Việt Nam hiện thiếu kỹ sư AI, chuyên gia dữ liệu và lập trình viên trình độ cao. Các chương trình như STEAM for Vietnam đang đi đầu trong việc đào tạo kỹ năng số, kỹ năng ứng dụng AI cho hàng trăm nghìn học sinh và giáo viên, góp phần hình thành nền tảng nhân lực mới cho quốc gia.

Từ AI mã nguồn mở đến AI tạo sinh - Bước nhảy của công nghiệp sáng tạo

AI mã nguồn mở đang trở thành đòn bẩy cho phát triển bền vững. Hướng đi này giúp các doanh nghiệp Việt chủ động hơn trong phát triển công nghệ, điều chỉnh mô hình theo nhu cầu riêng, đồng thời bảo đảm quyền kiểm soát dữ liệu nội địa. Nhiều tập đoàn lớn trong nước như FPT, Viettel, VinAI, MISA… đã đầu tư mạnh vào lĩnh vực này. AI đang mở ra không gian mới cho công nghiệp sáng tạo Việt Nam, từ sản xuất nội dung, truyền thông, giáo dục đến y tế và thương mại điện tử. Tuy nhiên, cùng với cơ hội là thách thức về quản trị nội dung số như deepfake, tin sai lệch, vi phạm bản quyền.

Các chuyên gia khuyến nghị cần sớm ban hành quy định dán nhãn nội dung do AI tạo ra, truy xuất nguồn gốc, và thiết lập cơ chế kiểm toán độc lập cho các mô hình AI nền tảng, nhằm bảo đảm tính minh bạch và an toàn của công nghệ. AI không chỉ là công nghệ, mà còn là văn hóa đổi mới sáng tạo. Để phát triển bền vững, Việt Nam cần xây dựng hệ sinh thái AI mở, trong đó Nhà nước kiến tạo chính sách; doanh nghiệp đầu tư và thương mại hóa; trường, viện đảm nhiệm nghiên cứu, đào tạo; và người dân tích cực ứng dụng, sáng tạo.

Luật Trí tuệ nhân tạo đang được xây dựng sẽ là hành lang pháp lý quốc gia cho phát triển AI, làm rõ các nguyên tắc: Lấy con người làm trung tâm, bảo vệ dữ liệu và quyền riêng tư; Đảm bảo minh bạch, công bằng, an toàn trong ứng dụng AI; Quy định rõ trách nhiệm khi AI gây sai lệch hoặc thiệt hại; Khuyến khích nghiên cứu, thử nghiệm công nghệ mới (sandbox); Xây dựng bộ tiêu chuẩn quốc gia về AI, bảo đảm tính đạo đức và khả năng giải thích của mô hình.

Việt Nam cũng cần mở rộng hợp tác quốc tế trong nghiên cứu và đào tạo AI kết nối với Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore… để chia sẻ kinh nghiệm, thu hút chuyên gia và nguồn lực đầu tư, đồng thời tham gia sâu vào các tổ chức và diễn đàn về AI mã nguồn mở toàn cầu.