Ứng dụng hiệu quả Cổng Sáng kiến KH,CN&ĐMST: Mở “đường băng” cho ý tưởng đi vào thực tiễn

<p style="text-align: justify;">Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KH,CN&ĐMST) đang bước vào giai đoạn mang tính bước ngoặt. CĐS không còn là lựa chọn mà là điều kiện bắt buộc; ĐMST không chỉ gói gọn trong nghiên cứu, mà đã trở thành động lực tăng trưởng quốc gia; sáng kiến dù đến từ nhà khoa học, doanh nghiệp hay người dân, đều có thể tạo ra giá trị kinh tế - xã hội to lớn nếu được phát hiện, nuôi dưỡng và khai thác đúng cách. Trên tinh thần đó, Cổng Sáng kiến KH,CN&ĐMST được kỳ vọng trở thành công cụ số “một cửa”, mở “đường băng” để ý tưởng đi vào thực tiễn.</p>

Thông tin trên được PGS.TS. Đào Ngọc Chiến, Giám đốc Quỹ Phát triển KH&CN Quốc gia (NAFOSTED) nhấn mạnh tại Hội thảo "Ứng dụng và phát huy hiệu quả Cổng Sáng kiến KH,CN&ĐMST" diễn ra vào ngày 24/12/2025 tại Hà Nội.

Đặt con người và sáng kiến vào trung tâm hệ sinh thái KH,CN&ĐMST

Phát biểu khai mạc Hội thảo, PGS.TS. Đào Ngọc Chiến, Giám đốc NAFOSTED cho biết, Đảng và Nhà nước ta đã xác định rõ: KH,CN&ĐMST là động lực then chốt cho phát triển nhanh và bền vững đất nước, được thể hiện xuyên suốt trong các nghị quyết lớn, đặc biệt là Luật KH,CN&ĐMST năm 2025, cùng các nghị định hướng dẫn thi hành. Luật mới không chỉ mở rộng phạm vi điều chỉnh, mà còn đặt con người và sáng kiến sáng tạo vào vị trí trung tâm của hệ sinh thái KH,CN&ĐMST quốc gia.

Theo PGS.TS. Đào Ngọc Chiến, thực tiễn cho thấy Việt Nam có rất nhiều sáng kiến giá trị, song còn phân tán ở nhiều lĩnh vực, địa phương; thiếu đầu mối tập trung để tiếp nhận, đánh giá, kết nối; chưa có cơ chế hiệu quả để chuyển hóa sáng kiến thành giải pháp ứng dụng, sản phẩm thương mại hoặc chính sách công. Chính vì vậy, việc hình thành Cổng Sáng kiến KH,CN&ĐMST không chỉ là xây dựng một sản phẩm công nghệ, mà còn là một "thiết chế mềm" của hệ sinh thái ĐMST quốc gia.

Cổng Sáng kiến được định vị là nền tảng số mở, kết nối ba chủ thể: Người đề xuất sáng kiến - Chuyên gia đánh giá - Tổ chức tiếp nhận và khai thác; là công cụ quan trọng hiện thực hóa tinh thần của Luật 2025 về khuyến khích ĐMST toàn dân. Cổng hướng tới tiếp nhận sáng kiến từ mọi đối tượng trong xã hội; hỗ trợ đánh giá khách quan, minh bạch; gắn sáng kiến với nhu cầu thực tiễn của doanh nghiệp, địa phương và cơ quan quản lý; đồng thời thúc đẩy bảo hộ sở hữu trí tuệ, ứng dụng và thương mại hóa các sáng kiến có giá trị.

"Cổng Sáng kiến sẽ là cầu nối hiệu quả giữa nghiên cứu - ứng dụng - thị trường; giữa khu vực công - khu vực tư; giữa trong nước - quốc tế", Giám đốc NAFOSTED bày tỏ tin tưởng.

Giới thiệu tổng thể về Cổng Sáng kiến, ông Vũ Văn Phán, Phó Trưởng phòng phụ trách Phòng CĐS, NAFOSTED cho biết, Cổng được thiết kế như một hệ thống mở, cho phép nhiều chủ thể cùng tham gia, từ lãnh đạo Bộ, ngành, địa phương; các hội đồng đánh giá; cơ quan tiếp nhận sáng kiến đến tổ chức, cá nhân và cộng đồng internet. 

Hệ thống tiếp nhận và xử lý đa dạng các nhóm nội dung: Các sáng kiến đột phá; các đề xuất sản phẩm - công nghệ chiến lược; hồ sơ công nhận sáng kiến; hồ sơ xin hỗ trợ, tài trợ kinh phí; đăng ký tham gia mạng lưới chuyên gia AI Việt; hỗ trợ pháp lý.

Đến nay, Cổng đã tiếp nhận 907 đề xuất hỗ trợ, tài trợ kinh phí, trong đó 309 hồ sơ đã được tài trợ. Toàn bộ quy trình từ nộp, tiếp nhận, rà soát đến đánh giá sáng kiến được thực hiện trực tuyến; công nghệ AI hỗ trợ phân loại, tổng hợp nội dung, chuyển hồ sơ đến hội đồng đánh giá trực tuyến, góp phần rút ngắn thời gian xử lý và bảo đảm tính minh bạch. Kết quả được công khai trên tài khoản người đề xuất và đồng bộ với hệ thống theo dõi của Ban Chỉ đạo Trung ương.

Cùng với Cổng Sáng kiến, ông Vũ Văn Phán cũng giới thiệu Mạng lưới Chuyên gia AI Việt Toàn cầu, công cụ kết nối chuyên gia, viện, trường, tổ chức và doanh nghiệp, cho phép tham vấn, mời giảng dạy và hợp tác nghiên cứu, qua đó mở rộng không gian tri thức AI của Việt Nam trong bối cảnh công nghệ này đang tác động sâu rộng tới hầu hết các ngành, lĩnh vực.

Mở đường cho sáng kiến trẻ, kết nối trí tuệ AI toàn cầu

Bàn về thúc đẩy sự tham gia của giảng viên trẻ, nhà khoa học trẻ và sinh viên vào hoạt động sáng kiến KH,CN&ĐMST, TS. Nguyễn Đình Dũng, Học viện Kỹ thuật Quân sự nhấn mạnh, lực lượng trẻ chính là "động cơ đổi mới" trong nhà trường và viện nghiên cứu; khi được trao động lực phù hợp, vận hành trong cơ chế minh bạch và tiếp cận công cụ thuận tiện, các ý tưởng trẻ hoàn toàn có thể nhanh chóng chuyển hóa thành giải pháp ứng dụng, được bảo hộ sở hữu trí tuệ và tiến tới thương mại hóa.

Trong đó, Cổng Sáng kiến được xác định là "một cửa" cho toàn bộ vòng đời sáng kiến, từ ý tưởng, PoC, pilot, bảo hộ SHTT đến chuyển giao, giúp giảm "độ ma sát" trong quy trình và nâng cao năng lực đổi mới dựa trên nhu cầu thực tiễn.

Các nhóm giải pháp được đề xuất tập trung vào việc ghi nhận thành tích; hỗ trợ theo từng giai đoạn phát triển của sáng kiến; số hóa quy trình; nâng cao năng lực chuyển giao; và kích hoạt mạng lưới chuyên gia. Đáng chú ý, mô hình "đặt hàng bài toán" từ địa phương và doanh nghiệp được xem là chìa khóa để gắn sáng kiến với nhu cầu thực tế, cho phép đo lường hiệu quả ngay từ đầu.

Bên cạnh đó, ông cũng đề xuất kế hoạch triển khai trong 90 ngày thông qua Cổng Sáng kiến, nhằm tạo ra những "thành công sớm", qua đó lan tỏa và gia tăng sự tham gia của giảng viên trẻ, nhà khoa học trẻ và sinh viên, trên nền tảng nguyên tắc "đúng động cơ - đúng cơ chế - đúng công cụ".

Chia sẻ từ góc nhìn chuyên gia, GS.TS. Trần Thế Truyền, Đại học Deakin, Úc cho rằng, mạng lưới chuyên gia AI Việt Nam ở nước ngoài là một nguồn lực đặc biệt, đang làm việc trong những môi trường AI tiên tiến nhất thế giới. Tuy nhiên, để họ quay về hoặc gắn bó lâu dài với Việt Nam, đó phải là một lựa chọn có ý nghĩa, chứ không thể chỉ dựa vào lời kêu gọi mang tính tình cảm.

Theo GS.TS. Trần Thế Truyền, nhiều chuyên gia Việt kiều sẵn sàng đóng góp nếu thấy việc đó tạo ra tác động thực chất. Trong khi ở nước ngoài họ thường chỉ là một cá nhân trong hệ sinh thái lớn, thì tại Việt Nam, các chuyên gia có cơ hội tạo ảnh hưởng ở quy mô quốc gia, tham gia định hình chiến lược và chuẩn mực phát triển AI.

Đặc biệt, Việt Nam sở hữu nhiều bài toán AI đặc thù như xử lý tiếng Việt, AI cho y tế quy mô lớn hay triển khai AI trong điều kiện hạ tầng hạn chế - những lĩnh vực mở ra "không gian đóng góp" riêng cho các chuyên gia hàng đầu.

Từ thực tiễn đó, GS.TS. Trần Thế Truyền đề xuất mô hình tham gia linh hoạt, dài hạn, không yêu cầu về nước toàn thời gian, mà tập trung vào các vai trò rõ ràng, có quyền phản biện thực chất, KPI cụ thể và đầu ra dài hạn gắn với tên tuổi chuyên gia, qua đó tạo tác động lan tỏa và củng cố nội lực trong nước.

Tại Hội thảo, các đại biểu đã tập trung làm rõ vai trò, chức năng của Cổng Sáng kiến KH,CN&ĐMST ở cả góc độ kỹ thuật và tầm chiến lược quốc gia; chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn trong tiếp nhận, đánh giá, quản lý và khai thác sáng kiến; đồng thời đóng góp ý kiến để hoàn thiện mô hình vận hành theo hướng hiệu quả, thực chất. Một nội dung quan trọng được nhấn mạnh là hình thành cộng đồng đồng hành, cùng chung tay phát triển Cổng Sáng kiến như một tài sản chung của hệ sinh thái ĐMST Việt Nam.

Thông điệp xuyên suốt Hội thảo khẳng định: Mỗi sáng kiến đều xứng đáng được lắng nghe, mỗi ý tưởng đều có cơ hội trở thành giá trị nếu được đặt trong đúng hệ sinh thái. Cổng Sáng kiến không chỉ là nơi tiếp nhận ý tưởng, mà là nền tảng nuôi dưỡng, kết nối và mở "đường băng" để sáng kiến cất cánh, đóng góp thiết thực cho phát triển kinh tế - xã hội đất nước.