Ứng dụng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo nâng tầm giá trị cà phê Arabica Khe Sanh

<p style="text-align: justify;">Từ một vùng nguyên liệu từng bị mai một, Pun Coffee đã tiên phong áp dụng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KH,CN&ĐMST) vào toàn bộ chuỗi giá trị Arabica Khe Sanh. </p><p style="text-align: justify;">Ứng dụng blockchain, chuẩn hóa quy trình dựa trên dữ liệu và phát triển phân bón vi sinh từ phụ phẩm cà phê đã giúp doanh nghiệp khôi phục chất lượng hạt Arabica bản địa, đưa cà phê đặc sản Quảng Trị trở lại vị thế xứng đáng trên bản đồ cà phê Việt Nam và thế giới.</p>

Ứng dụng KH&CN trong chế biến để kiến tạo giá trị cà phê đặc sản

Pun Coffee được thành lập năm 2019 tại Khe Sanh (Quảng Trị), với tầm nhìn "Pun Coffee – cà phê đặc sản Việt Nam, cà phê đặc sản thế giới". Với điều kiện tự nhiên đặc thù ở độ cao khoảng 580 mét, Khe Sanh sở hữu tiểu khí hậu phù hợp với giống Arabica xứ lạnh, tạo nên hương vị khác biệt so với Arabica Sơn La hay Cầu Đất. Thay vì tiếp tục hướng sản xuất thương mại như các doanh nghiệp trước đây, Pun Coffee lựa chọn con đường phát triển cà phê đặc sản, khai thác những giá trị còn tiềm ẩn của Arabica Khe Sanh.

Doanh nghiệp bắt đầu bằng việc xây dựng chuỗi liên kết với nông dân, đào tạo lại phương thức canh tác, chăm sóc và thu hái quả chín. Tất cả dữ liệu trong chu kỳ sản xuất được cập nhật, từ đó hình thành nền tảng truy xuất nguồn gốc nguyên liệu đầu vào. 

Năm 2022, Pun Coffee được Sở KH&CN Quảng Trị lựa chọn triển khai công nghệ truy xuất nguồn gốc blockchain. Đây là một bước tiến mới trong việc thiết lập hệ thống công nghệ số từ khâu nguyên liệu đến người dùng cuối cùng. Công nghệ này cho phép khách hàng theo dõi toàn bộ hành trình sản phẩm, từ chế độ canh tác, phân bón, thời điểm thu hái đến từng bước chế biến trong xưởng, bao gồm công đoạn, nhân sự, tiêu chuẩn kỹ thuật và lộ trình phân phối. Blockchain tạo nên mối quan hệ minh bạch giữa người nông dân, nhà sản xuất và người tiêu dùng, đảm bảo kiểm soát chéo và nâng cao chất lượng sản phẩm.

Tháng 9/2022, Pun Coffee hoàn thành đề tài "Áp dụng KHCN trong chế biến cà phê đặc sản Arabica Khe Sanh, Quảng Trị", được hội đồng khoa học thẩm định và công nhận doanh nghiệp KH&CN tỉnh Quảng Trị. Trước đó, doanh nghiệp đã áp dụng công nghệ trong chế biến nhân xanh, kiểm soát toàn bộ vùng nguyên liệu và quá trình chuyển đổi dinh dưỡng của đất bằng việc thay thế phân bón công nghiệp bằng phân bón vi sinh. Quả cà phê được phân tích hàm lượng đường trước chế biến, với yêu cầu độ Brix tối thiểu phải đạt 15%. Trong chế biến, doanh nghiệp quản lý pH từng mẻ bằng thiết bị đo chuyên dụng, kết hợp kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm và thời gian để đảm bảo sự ổn định và hiệu quả của từng lô hàng.

Nhờ ứng dụng KH&CN bài bản, năm 2021 Pun Coffee đã đưa vùng cà phê Khe Sanh vươn lên trở thành nhà vô địch cà phê đặc sản Việt Nam, bước đầu thành công phục hồi lại thương hiệu cà phê Khe Sanh trên thị trường cà phê Việt Nam. Cũng trong năm này, doanh nghiệp hoàn thiện nhà xưởng chế biến đạt tiêu chuẩn ISO 22000:2018 và HACCP, đồng thời xuất khẩu thành công 2 tấn cà phê Arabica rang thành phẩm sang thị trường Mỹ. Đến năm 2022, hồ sơ chế biến cà phê đặc sản được hoàn thiện và chuyển giao cho các nhà chế biến nhỏ trong vùng. Trong 9 mẫu dự thi cà phê đặc sản năm 2022 của Quảng Trị, có 7 mẫu được chứng nhận đặc sản và 5 mẫu lọt vào top 10 nhà chế biến Arabica hàng đầu Việt Nam. Thành tích này đưa Arabica Khe Sanh từ dấu ấn mờ nhạt trở thành một trong những vùng cà phê đặc sản được quan tâm nhất, đạt hơn 2,8 triệu lượt tìm kiếm.

Đổi mới sáng tạo hướng đến nông nghiệp bền vững

Vùng nguyên liệu Arabica Khe Sanh có tuổi đời hơn 20 năm, chịu tác động kéo dài từ việc lạm dụng phân bón công nghiệp và thuốc bảo vệ thực vật khiến cây cà phê thoái hóa và kém thích nghi với môi trường. Trước thực trạng đó, Pun Coffee không chỉ thực hiện thay giống có lộ trình, mà còn nhận được sự hỗ trợ của Sở KH&CN để chuyển giao công nghệ sản xuất phân bón vi sinh từ vỏ cà phê và rác thải nông nghiệp. Chế phẩm Compo QTMIC được đưa vào sử dụng cho vùng nguyên liệu của doanh nghiệp và nông hộ liên kết.

Sau hơn một năm áp dụng phân bón vi sinh, vùng nguyên liệu ghi nhận sự cải thiện rõ rệt. Năng suất tăng hơn 1,2 lần; khả năng kháng bệnh và chống chịu thời tiết được nâng cao đáng kể. Trong đợt sương muối nhẹ tháng 9/2022, các vườn cà phê sử dụng phân bón vi sinh và áp dụng kỹ thuật của Pun Coffee chỉ ghi nhận khoảng 5% tỷ lệ khô cành, khô quả và rụng quả, trong khi nhiều vườn khác thiệt hại tới 70%, thậm chí có vườn gần như mất trắng. Hiệu quả thực tế này là cơ sở để năm 2023, Pun Coffee đầu tư xây dựng cơ sở sản xuất phân bón vi sinh Pun-Bio, trước mắt phục vụ vùng nguyên liệu liên kết 145 ha.

Tháng 12/2022, doanh nghiệp bắt đầu quy hoạch 20 ha trồng mới theo mô hình vườn rừng nhằm đáp ứng tiêu chí GlobalG.A.P và hữu cơ USDA. Song song với cải tạo vùng nguyên liệu và thay thế giống mới, Pun Coffee trồng cây lâm nghiệp che bóng để cải thiện sinh thái, tăng đa dạng sinh học và thích ứng biến đổi khí hậu. Định hướng đến năm 2026, doanh nghiệp phấn đấu trở thành đơn vị đầu tiên tại Khe Sanh cung cấp cà phê nhân xanh và rang xay gắn với tín chỉ carbon và mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính.

Việc áp dụng KH,CN&ĐMST tại Pun Coffee không chỉ nâng cao chất lượng và giá trị sản phẩm mà còn góp phần định hình hệ sinh thái cà phê đặc sản Quảng Trị, tạo sinh kế cho đồng bào Vân Kiều và thúc đẩy mô hình nông nghiệp bền vững. Từ câu chuyện của mình, doanh nghiệp chứng minh rằng khi nông nghiệp đặt KH&CN làm nền tảng, nông sản Việt Nam hoàn toàn có thể bứt phá và khẳng định vị thế cao hơn trên thị trường trong nước và quốc tế.