Vận hành chính quyền địa phương hai cấp: Gỡ điểm nghẽn, thúc đẩy chuyển đổi số ở cơ sở

<p style="text-align: justify;">Sau hơn bốn tháng triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp, nhiều địa phương trên cả nước đã có bước tiến rõ nét trong sắp xếp bộ máy, cải thiện chất lượng phục vụ và ứng dụng công nghệ số trong quản lý nhà nước. Tuy nhiên, vẫn còn không ít “điểm nghẽn” cần tháo gỡ để chuyển đổi số thực sự lan tỏa mạnh mẽ từ cơ sở nơi gần dân, sát dân nhất.</p>

Nhiều tín hiệu tích cực từ thực tiễn

Theo ông Hồ Hồng Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ KH&CN): Nhiều tỉnh, thành phố chủ động, quyết liệt, thể hiện tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm trong việc phân cấp, phân quyền và triển khai nhiệm vụ KH&CN tại cấp cơ sở.

Hầu hết các địa phương đã hoàn tất kết nối mạng truyền số liệu chuyên dùng đến cấp xã; phần mềm "một cửa điện tử" được đồng bộ, tích hợp với Cổng Dịch vụ công quốc gia. Một số tỉnh như Lào Cai, Bắc Giang, Bà Rịa - Vũng Tàu… đã lưu trữ dữ liệu qua trung tâm điều hành hoặc ứng dụng điện toán đám mây, tỷ lệ số hóa hồ sơ đạt trên 90%.

Cùng với hạ tầng kỹ thuật, nguồn nhân lực chuyển đổi số cũng có chuyển biến tích cực. Nhiều địa phương đã bố trí cán bộ chuyên trách tại Trung tâm Phục vụ hành chính công, tổ chức các lớp tập huấn về nghiệp vụ quản lý KH&CN và kỹ năng số. Một số tỉnh mạnh dạn tuyển dụng hoặc điều động cán bộ có chuyên môn CNTT để hỗ trợ cho các xã, phường mới sáp nhập, từng bước hình thành đội ngũ "công chức số" tại cơ sở.

Dù đạt nhiều tiến bộ, nhưng quá trình triển khai vẫn gặp không ít khó khăn và bất cập, đòi hỏi các giải pháp căn cơ để khắc phục.

Trước hết là hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ, đặc biệt ở các xã, phường sau sáp nhập. Một số địa phương còn gặp vướng mắc trong việc kết nối dữ liệu từ Cổng Dịch vụ công quốc gia về hệ thống hành chính công của tỉnh, thành phố. Một số phần mềm, cơ sở dữ liệu cũ bị dôi dư hoặc phải tạm dừng hoạt động, gây gián đoạn quy trình xử lý hồ sơ điện tử.

Thứ hai, thiếu hụt nhân lực chất lượng cao. Nhiều địa phương, nhất là vùng sâu, vùng xa, chưa có cán bộ chuyên trách về công nghệ thông tin và KH&CN. Cán bộ được giao nhiệm vụ chuyển đổi số chưa được đào tạo chuyên sâu; thiếu kinh nghiệm trong các lĩnh vực kỹ thuật như viễn thông, sở hữu trí tuệ, tiêu chuẩn đo lường chất lượng, an toàn bức xạ hạt nhân...

Thứ ba, một số thủ tục hành chính đặc thù (như trong lĩnh vực đất đai, an ninh năng lượng, quản lý tài nguyên) vẫn chưa thể thực hiện theo mô hình "phi địa giới hành chính" do yêu cầu bảo mật, gây khó khăn trong xử lý hồ sơ liên vùng.

Những "điểm nghẽn" này không chỉ cản trở tiến trình chuyển đổi số ở cơ sở, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến mục tiêu xây dựng chính quyền số, công dân số và nền hành chính phục vụ mà Chính phủ đang thúc đẩy.

Bộ KH&CN: Đồng hành, tháo gỡ và kiến tạo chính sách

Thời gian qua, Bộ KH&CN đã tổ chức các đoàn khảo sát về chính quyền 2 cấp tại các địa phương trên cả nước. Trên cơ sở kết quả khảo sát, Bộ KH&CN đã đề xuất nhiều nhóm giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy hiệu quả vận hành mô hình chính quyền hai cấp gắn với chuyển đổi số toàn diện.

Trước hết, Bộ sẽ tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung hệ thống pháp luật để bảo đảm hành lang pháp lý rõ ràng, thống nhất. Trong đó, trọng tâm là hoàn thiện các quy định về phân cấp, phân quyền quản lý nhà nước trong lĩnh vực KH&CN; cập nhật, điều chỉnh các văn bản chuyên ngành để phù hợp với mô hình tổ chức mới.

Song song, Bộ đang triển khai Xây dựng Khung Kiến trúc tổng thể quốc gia số, giúp thống nhất chuẩn kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa các cấp, ngành; đồng thời phát triển khung theo dõi và đánh giá tiến độ chuyển đổi số nhằm bảo đảm công khai, minh bạch và khả năng giám sát thực tế.

Bộ KH&CN cũng sẽ tăng cường tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng số cho cán bộ ở cơ sở, đặc biệt trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, an toàn thông tin. Các khóa học được thiết kế theo hướng "thực chiến", gắn với nhu cầu của từng địa phương, giúp cán bộ xã, phường có thể trực tiếp vận hành hệ thống công nghệ và giải quyết thủ tục hành chính trực tuyến.

Đáng chú ý, Bộ KH&CN đã thiết lập Tổ thường trực và nhóm tương tác trực tuyến 24/7 để tiếp nhận, hướng dẫn, giải đáp mọi đề xuất, kiến nghị của địa phương về KH&CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số bảo đảm dòng thông tin giữa Trung ương và cơ sở luôn thông suốt, kịp thời.

Từ kết quả khảo sát, Bộ KH&CN kiến nghị Chính phủ xem xét bổ sung cơ chế hỗ trợ ngân sách, có chính sách ưu tiên đào tạo nhân lực, phân bổ biên chế và đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin cho cấp xã nơi trực tiếp tiếp xúc và phục vụ người dân.

Bộ cũng đề xuất đẩy mạnh chia sẻ, tích hợp dữ liệu liên thông giữa các Bộ, ngành; hoàn thiện cơ chế triển khai dịch vụ công trực tuyến toàn trình, hướng đến cung cấp dịch vụ số cá nhân hóa, dựa trên dữ liệu theo Quyết định số 1566/QĐ-TTg ngày 18/7/2025 của Thủ tướng Chính phủ.

Cùng với đó là yêu cầu các địa phương hoàn thành và khai thác hiệu quả các cơ sở dữ liệu quốc gia, cơ sở dữ liệu chuyên ngành, coi đây là nền tảng của quản trị hiện đại và chuyển đổi số bền vững.

Chuyển đổi số ở cơ sở chỉ có thể thành công khi ba yếu tố thể chế, hạ tầng và con người cùng chuyển động đồng bộ. Đây cũng là bước đi cụ thể hóa Kết luận số 177 và 178 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong giai đoạn mới.

Với tinh thần hành động, quyết tâm cao và sự phối hợp chặt chẽ giữa Trung ương và địa phương, chuyển đổi số không chỉ là nhiệm vụ hành chính, mà đang trở thành động lực trung tâm cho phát triển kinh tế - xã hội, mở ra con đường mới để khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo thực sự lan tỏa tới từng cấp chính quyền, từng người dân.