Việt Nam sắp công bố bản cập nhật Chiến lược AI quốc gia và Luật AI đầu tiên

<p style="text-align: justify;">Việt Nam ban hành Chiến lược AI lần đầu tiên vào năm 2021. Tuy nhiên, với đặc thù là một lĩnh vực thay đổi nhanh, đột phá từng ngày, AI đòi hỏi chính sách phải liên tục được điều chỉnh, bổ sung. Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, cuối năm 2025, Việt Nam sẽ công bố bản cập nhật Chiến lược AI quốc gia cùng với Luật AI đầu tiên.</p>

"Đây không chỉ là khung pháp lý, mà còn là tuyên ngôn về tầm nhìn quốc gia. AI phải trở thành hạ tầng trí tuệ của đất nước, phục vụ nhân dân, phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia," Bộ trưởng nhấn mạnh tại Hội thảo khoa học: "Sức mạnh không giới hạn và những thách thức khó dự báo của AI - Tác động và ứng phó chính sách" ngày 15/9, tại Hà Nội.

AI phải trở thành "hạ tầng trí tuệ" của đất nước, là trụ cột phát triển mới

Theo đó, AI không còn là công nghệ ứng dụng đơn thuần mà đang trở thành một loại hạ tầng quốc gia, tương tự như điện, viễn thông hay Internet. Việt Nam cần sở hữu "hạ tầng trí tuệ AI của riêng mình", bao gồm trung tâm siêu tính toán quốc gia và kho dữ liệu AI mở dùng chung. Mục tiêu là phổ cập AI như đã từng phổ cập tiếng Anh, với mỗi người dân Việt Nam đều có một trợ lý số cá nhân. Bộ trưởng cho rằng: "Khi AI hóa nhanh, phổ cập sâu, mỗi người dân Việt Nam có một trợ lý số, trí tuệ xã hội của chúng ta sẽ tăng ít nhất gấp đôi, dù dân số không đổi".

Bộ trưởng khẳng định cam kết phát triển AI dựa trên chuẩn mở, mã nguồn mở - vừa để làm chủ công nghệ, vừa để đóng góp cho nhân loại. "Mở" là chiến lược: mở để phát triển, mở để học hỏi, mở để Việt Nam có thể "Make in VietNam" và khẳng định bản lĩnh công nghệ trên trường quốc tế.

Đặt ra câu hỏi "Làm sao để doanh nghiệp AI Việt Nam không mãi nhỏ bé?", Bộ trưởng chỉ rõ điều kiện tiên quyết là phải hình thành một thị trường trong nước đủ rộng, nơi AI được ứng dụng mạnh mẽ trong cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và các lĩnh vực trọng điểm. Chỉ khi có thị trường đủ rộng, doanh nghiệp mới có cơ hội trưởng thành.

Bộ trưởng cho biết, Chính phủ sẽ tăng cường chi tiêu cho AI trong thời gian tới. Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia (NATIF) sẽ dành ít nhất 40% ngân sách để hỗ trợ các dự án ứng dụng AI, đặc biệt ưu tiên cấp voucher cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong nước sử dụng các giải pháp công nghệ AI do Việt Nam phát triển. Đây sẽ là cú hích để hình thành và nuôi dưỡng hệ sinh thái AI nội địa.

Việt Nam có nhiều lợi thế để bứt phá trong lĩnh vực này: Dân số gần 100 triệu người, trẻ, năng động, am hiểu công nghệ; hệ sinh thái dữ liệu phong phú; cộng đồng startup và doanh nghiệp số "Make in VietNam" giàu sáng tạo; cùng lực lượng nghiên cứu nhiệt huyết. Đặc biệt, sự chỉ đạo nhất quán từ Đảng và Nhà nước, coi AI là công nghệ nền tảng quan trọng, chính là nền tảng vững chắc để huy động mọi nguồn lực;

AI vì con người, không thay thế con người, mà là trợ lý để hỗ trợ con người". Trên tinh thần đó, Việt Nam sẽ ban hành Bộ quy tắc đạo đức quốc gia về AI, hài hòa với chuẩn mực quốc tế nhưng phù hợp thực tiễn Việt Nam.

Cùng với đó là việc xây dựng Luật AI và bản cập nhật Chiến lược AI quốc gia, trên cơ sở sáu quan điểm cốt lõi: quản lý theo mức độ rủi ro; minh bạch và trách nhiệm giải trình; lấy con người làm trung tâm; phát triển AI tự chủ trong nước; coi AI là động lực tăng trưởng nhanh và bền vững; và cuối cùng là bảo vệ chủ quyền số, trong đó dữ liệu, hạ tầng và công nghệ AI là ba trụ cột chiến lược.

Tuyên ngôn AI Việt Nam: Nhân văn - An toàn - Tự chủ - Hợp tác - Bao trùm - Bền vững

Bộ trưởng khẳng định "Tuyên ngôn AI Việt Nam" với tinh thần: Nhân văn - An toàn - Tự chủ - Hợp tác - Bao trùm - Bền vững; đồng thời nhấn mạnh, thời đại AI đòi hỏi tư duy chữ "và" thay cho tư duy "hoặc": toàn cầu và địa phương, hợp tác và tự chủ, Big Tech và Startup, công nghệ và ứng dụng, mở và bảo mật, AI lớn và AI nhỏ. Đây là tư duy phát triển dung hòa, cân bằng, không loại trừ, không cực đoan. Sự phát triển AI Việt Nam sẽ dựa trên bốn trụ cột: thể chế minh bạch, có đạo đức; hạ tầng hiện đại, có chủ quyền; nhân lực chất lượng cao; và văn hóa AI nhân văn. Trong đó, "văn hóa AI" được coi là điểm nhấn đặc biệt: Nếu không gắn với giá trị nhân văn, AI có thể trở thành công cụ làm xói mòn niềm tin xã hội, thay vì phục vụ con người.

Bộ trưởng cảnh báo sức mạnh AI có thể vượt năng lượng hạt nhân, khiến những vấn đề mà nó tạo ra nghiêm trọng hơn cả bom nguyên tử. Tuy nhiên, ông cho rằng AI và vấn đề của AI là một cặp song sinh, tồn tại và chuyển hóa lẫn nhau. Các thách thức của AI có thể được giải quyết bởi chính AI - từ đào tạo nhân lực, giám sát hệ thống đến phát hiện vi phạm đạo đức. Đây là mô hình tự điều tiết mới, trong đó vấn đề và giải pháp là "hai mặt của một đồng xu".

Khẳng định tầm nhìn chiến lược, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng: "AI là cơ hội to lớn để Việt Nam vươn lên trở thành nước phát triển, có thu nhập cao, sánh vai cường quốc năm châu". Các quốc gia từng "hóa rồng, hóa hổ" đều biết tận dụng cơ hội của các cuộc cách mạng công nghiệp. Việt Nam từng bỏ lỡ vì chiến tranh, nhưng nay, trong bối cảnh đất nước hòa bình, kinh tế thuộc nhóm 32 thế giới, thu nhập trung bình cao, chúng ta có đầy đủ điều kiện để không bỏ lỡ thêm một lần nào nữa. Việc tập trung mọi nguồn lực để "AI hóa Việt Nam" sẽ giúp nhân đôi trí tuệ xã hội, tăng năng suất lao động, tạo tăng trưởng kinh tế hai con số, nâng cao năng lực quản trị và bảo vệ Tổ quốc.

Kết luận, Bộ trưởng nhấn mạnh: "AI là công cụ mạnh mẽ, nhưng con người mới là chủ thể ra quyết định cuối cùng. Hãy để AI hỗ trợ, chứ không thay thế tư duy, giá trị và trách nhiệm của con người. AI phải là trợ lý, giúp giải phóng sức lao động để con người tập trung cho sáng tạo và những công việc nhiều giá trị hơn". Đây không chỉ là một định hướng công nghệ, mà còn là lời nhắc nhở nhân văn: Công nghệ chỉ thực sự có ý nghĩa khi đặt con người ở trung tâm.