Gia đình anh Nguyễn Văn Minh, thôn Hán Đà, xã Chi Lăng, là ví dụ điển hình. Trước đây, gia đình anh chỉ canh tác 2 vụ lúa theo phương thức truyền thống, thu nhập bấp bênh phụ thuộc thời tiết. Từ năm 2020, anh Minh đầu tư xây dựng 7 nhà kính trồng dưa lưới ICHIBA với tổng diện tích 7.000 m², áp dụng công nghệ trồng giá thể, hệ thống tưới nước và bón phân tự động, điều chỉnh theo giai đoạn phát triển của cây.
Anh Minh chia sẻ: "Mô hình này vừa nâng cao năng suất, vừa đảm bảo an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng. Thu nhập hiện đạt khoảng 900 triệu đồng/năm, ổn định hơn hẳn so với cách làm truyền thống".
Công ty CP Nông nghiệp Ứng dụng Công nghệ cao DELCO vận hành Delco Farm – trang trại thông minh rộng 6 ha tại phường Ninh Xá. Từ năm 2017, công ty đầu tư bài bản với các khu vực: 2 ha mặt nước nuôi cá, 7.000 m² nhà kính trồng dưa lưới Nhật Bản, 1.000 m² nhà kính thủy canh và khu chăn nuôi gà đẻ 50.000 con.
Toàn bộ quá trình sản xuất được tự động hóa, các cảm biến đo đạc đất, môi trường và không khí giúp điều chỉnh lượng nước, dinh dưỡng chính xác. Khu chăn nuôi gà được kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm, không khí sạch, thức ăn đạt chuẩn, cùng hệ thống cho ăn, uống tự động. Đặc biệt, gà được nghe nhạc nhằm duy trì sức khỏe và chất lượng trứng.
Công nhân Công ty DELCO kiểm tra trứng gà trước khi cung ứng ra thị trường.
Ông Lê Khánh Mạnh, Tổng Giám đốc DELCO, cho biết: "Tất cả nông sản đều có mã QR truy xuất nguồn gốc, minh bạch từ trồng trọt đến đóng gói. Chúng tôi phân phối tại siêu thị, cửa hàng thực phẩm sạch và đồng thời sử dụng nền tảng số như TikTok, YouTube để quảng bá, tiếp cận người tiêu dùng nhanh chóng."
Nhiều nông dân và doanh nhân Bắc Ninh đã chủ động gia nhập chuỗi giá trị từ gieo trồng đến đóng gói, vận chuyển, giúp người tiêu dùng dễ dàng truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Thay vì phụ thuộc thương lái, họ kết nối trực tiếp qua sàn thương mại điện tử, mạng xã hội, livestream bán hàng, quảng bá thương hiệu và nâng giá trị sản phẩm.
Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nông dân tỉnh Nguyễn Công Thao nhận định: "Nông dân, doanh nhân ngày càng chủ động ứng dụng công nghệ, số hóa trong sản xuất và tiêu thụ nông sản. Điều này không chỉ nâng cao sức cạnh tranh mà còn thúc đẩy nền kinh tế số trong khu vực nông nghiệp."
Dù đạt nhiều kết quả, nhiều hộ gia đình, doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn về vốn và kỹ năng số. Chi phí lắp đặt nhà màng, nhà kính tự động, thiết bị cảm biến, máy bay không người lái, phần mềm quản lý nông trại… vẫn vượt khả năng của nhiều nông dân. Đồng thời, việc tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi còn vướng thủ tục hành chính và điều kiện bảo đảm tài sản.
Anh Bùi Xuân Quế, chủ mô hình trồng dưa leo baby công nghệ cao tại xã Nhân Thắng, chia sẻ: "Mô hình của tôi đã giúp gia đình thu lợi 500–600 triệu đồng/năm và chuyển giao công nghệ cho nhiều nông dân khác. Tuy nhiên, mở rộng quy mô còn gặp khó khăn vì vốn đầu tư lớn và khó tiếp cận nguồn tín dụng ưu đãi."
Nhiều nông dân chưa tiếp cận được thông tin công nghệ mới, mô hình thành công; thiếu kết nối với viện nghiên cứu, doanh nghiệp công nghệ. Một số sáng kiến khoa học mới chỉ thử nghiệm quy mô nhỏ, chưa lan tỏa đến cộng đồng nông dân.
Để tháo gỡ nút thắt, cần sự đồng hành chặt chẽ của chính quyền, tổ chức khoa học và doanh nghiệp. Các giải pháp gồm: Xây dựng chương trình đào tạo, tập huấn kỹ năng số cho nông dân với nội dung thiết thực, phương pháp dễ hiểu; Khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp thông minh; Hỗ trợ vốn vay ưu đãi cho dự án ứng dụng công nghệ cao; Kết nối nông dân với các nhà khoa học để áp dụng sáng kiến, kỹ thuật mới vào thực tiễn.
Những giải pháp này giúp nông dân Bắc Ninh không chỉ nâng cao năng suất, chất lượng nông sản mà còn tạo sinh kế bền vững, thúc đẩy kinh tế nông thôn phát triển theo hướng hiện đại, đổi mới sáng tạo.
