Tủa Chùa từ lâu được biết đến là vùng đất của những lễ hội văn hóa đặc sắc, những phiên chợ vùng cao rộn ràng và những món ăn truyền thống mang đậm bản sắc dân tộc.
Trong số các sản vật địa phương, chè Shan tuyết là sản phẩm nổi bật, gắn liền với đời sống của đồng bào Mông qua nhiều thế hệ. Người dân nơi đây gọi cây chè Shan tuyết là cây “bất tử”, bởi ngay cả những già làng cao tuổi nhất cũng không xác định được các cây chè cổ thụ có từ bao giờ.
Năm 2022, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam đã công nhận 100 cây chè Shan tuyết cổ thụ tại thôn Sín Chải và Hấu Chua là Cây di sản Việt Nam, góp phần khẳng định giá trị văn hóa và sinh thái đặc biệt của vùng chè này.
Bên cạnh số lượng lớn cây chè cổ thụ, từ năm 1990 đến 2015 người dân Tủa Chùa đã trồng mới hơn 300 ha chè Shan tuyết tại các xã Sính Phình, Tả Sìn Thàng, Tả Phìn và Sín Chải. Với chất lượng đặc thù, chè Shan tuyết Tủa Chùa được người tiêu dùng đánh giá cao. Sản phẩm này từng được Trung ương Hội Nông dân Việt Nam công nhận là sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu năm 2014 và được UBND tỉnh Điện Biên công nhận là sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu năm 2023.
Chè Shan tuyết Tủa Chùa được bảo hộ chỉ dẫn địa lý cho hai loại sản phẩm, chè xanh Shan tuyết và chè phổ nhĩ sống Shan tuyết. Cả hai loại đều được chế biến từ búp chè 1 tôm và 2–3 lá non của giống chè Shan tuyết.
Chè xanh Shan tuyết có cánh chè chắc, xoăn chặt, nước pha trong, xanh vàng, sánh; hương thơm nhẹ tự nhiên; vị chát dịu và hậu vị mạnh. Hàm lượng tanin trong chè xanh đạt từ 36,75% đến 41,94%, hàm lượng chất hòa tan từ 45,68% đến 56,34%.
Chè phổ nhĩ sống Shan tuyết có màu nước nâu đậm, sánh, hương thơm nhẹ với mùi lá xanh tươi, điểm chút hương vỏ quả tắc và thoang thoảng mùi gỗ mục. Hàm lượng tanin dao động từ 29,55% đến 36,75%, hàm lượng chất hòa tan từ 45,33% đến 51,94%.
Những đặc trưng chất lượng này có được là nhờ sự kết hợp giữa điều kiện địa lý tự nhiên, đặc điểm thổ nhưỡng, khí hậu vùng núi cao và kinh nghiệm canh tác truyền thống của người dân.
Vùng trồng chè Tủa Chùa nằm trên địa hình đồi núi cao trên 800 mét so với mực nước biển, với sườn núi hướng chính về phía Nam. Đặc điểm này giúp thổ nhưỡng địa phương có hàm lượng chất hữu cơ ở tầng mặt từ trung bình đến khá, gia tăng khả năng giữ ẩm và cung cấp dinh dưỡng đầy đủ cho cây chè phát triển. Hướng dốc về phía Nam kết hợp độ cao đặc trưng của vùng núi cao thúc đẩy quá trình tích lũy tanin và các chất hòa tan trong búp chè, những thành phần quyết định hương vị và chất lượng của sản phẩm.
Các yếu tố dinh dưỡng trong đất tại Tủa Chùa có vai trò quan trọng đối với chất lượng chè. Hàm lượng lân tổng số cao hỗ trợ mạnh mẽ sự phát triển của rễ và quá trình tổng hợp các hợp chất phenol, tiền chất của tanin. Hàm lượng đạm trong đất ở mức trung bình, không bị dư thừa, giúp quá trình tổng hợp tanin và chất hòa tan diễn ra hiệu quả hơn. Hàm lượng các yếu tố trung và vi lượng như magie, kẽm, đồng ở mức phù hợp, giúp đảm bảo hoạt động quang hợp, chuyển hóa dinh dưỡng và tổng hợp polyphenol diễn ra bình thường, góp phần tạo nên hương vị và giá trị đặc thù của chè Shan tuyết Tủa Chùa.
Yếu tố con người cũng đóng vai trò quyết định trong việc tạo nên danh tiếng của sản phẩm. Người dân địa phương chỉ bón phân hữu cơ, không sử dụng phân bón hóa học hay thuốc bảo vệ thực vật, giúp búp chè sạch và an toàn. Kỹ thuật hái thủ công, lựa chọn búp 1 tôm và 2–3 lá non giúp bảo đảm chất lượng nguyên liệu đầu vào. Trong chế biến, người làm chè Tủa Chùa đặc biệt chú trọng kiểm soát nhiệt độ và thời gian trong từng công đoạn để giữ trọn hương vị tự nhiên của chè Shan tuyết.
Công đoạn đóng gói sản phẩm được thực hiện ngay trong khu vực địa lý nhằm bảo đảm tính đặc thù và khả năng truy xuất nguồn gốc. Sự kết hợp của các yếu tố tự nhiên và kỹ thuật sản xuất truyền thống đã tạo nên danh tiếng cho chè Shan tuyết Tủa Chùa, một trong những sản phẩm đặc sản có giá trị cao của tỉnh Điện Biên.
Khu vực địa lý được bảo hộ chỉ dẫn địa lý gồm các xã Sính Phình, Tả Sìn Thàng, Tả Phìn và Sín Chải thuộc huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên (tương ứng một phần đơn vị hành chính mới từ ngày 01/7/2025), theo bản đồ khu vực địa lý đã được UBND tỉnh Điện Biên phê duyệt. Việc đăng ký bảo hộ thành công chỉ dẫn địa lý “Tủa Chùa” góp phần thúc đẩy thương hiệu chè Shan tuyết vươn xa, nâng cao giá trị sản phẩm, đồng thời mở ra cơ hội phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững cho vùng cao Điện Biên.
