Bảo tồn và phát triển nguồn gen Trâu Langbiang

Ở khu vực Tây Nguyên, giống trâu Langbiang, loài vật nuôi gắn bó lâu đời với đồng bào dân tộc, có khả năng thích ứng rất tốt với điều kiện độ cao, khí hậu mát lạnh và nguồn thức ăn tự nhiên, đang nhận được sự quan tâm lớn từ các cơ quan khoa học và địa phương.

Trâu Langbiang được đánh giá là giống bản địa có giá trị di truyền đặc sắc, thể chất khỏe mạnh, sức kéo tốt, khả năng sinh trưởng ổn định ngay cả trong điều kiện khan hiếm thức ăn; khả năng chịu lạnh, chịu ẩm cao hơn nhiều giống trâu vùng thấp; chất lượng thịt thơm ngon, tỷ lệ nạc cao. Tuy nhiên, quần thể giống đang có xu hướng suy giảm do lai tạp, khai thác tự phát và thiếu cơ sở khoa học trong bảo tồn.

Trước thực trạng đó, từ năm 2021-2025, nhiệm vụ khoa học cấp quốc gia về “Khai thác, bảo tồn và phát triển nguồn gen Trâu Langbiang” đã được Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên triển khai. Đây là đề tài có ý nghĩa quan trọng trong việc đánh giá đầy đủ đặc điểm sinh học - di truyền của giống trâu bản địa, đồng thời xây dựng giải pháp bảo tồn và phát triển theo hướng bền vững.

Kết quả đánh giá nguồn gen cho thấy, Trâu Langbiang mang đặc điểm hình thái riêng biệt: Đầu nhỏ, trán rộng, sừng cong hình cung, lông đen bóng; khối lượng cơ thể trung bình cao hơn 20-30% so với nhiều giống trâu tại khu vực lân cận. Phân tích di truyền bằng chỉ thị phân tử giúp nhận diện tính thuần chủng, xác định mức độ đa dạng di truyền, từ đó làm cơ sở khoa học cho tuyển chọn và nhân giống.

Từ kết quả điều tra và chọn lọc tại các huyện Lạc Dương, Đam Rông và vùng phụ cận, nhóm nghiên cứu đã xác định được các đàn trâu thuần có giá trị di truyền cao, phục vụ xây dựng đàn hạt nhân bảo tồn. Đồng thời, quy trình kỹ thuật về chăm sóc, nuôi dưỡng, phòng trị bệnh và quản lý đàn giống đã được hoàn thiện, phù hợp với điều kiện sinh thái đặc thù của vùng núi cao Langbiang.

Bên cạnh đó, nhiệm vụ còn xây dựng mô hình chăn nuôi trâu Langbiang theo hướng bán chăn thả và sử dụng thức ăn bản địa, giúp tăng trọng bình quân cao hơn 12-15% so với phương thức nuôi truyền thống. Một số hộ dân tham gia mô hình ghi nhận hiệu quả kinh tế tăng từ 18-25% nhờ giảm chi phí chăm sóc và nâng cao chất lượng con giống.

Điểm đáng chú ý là nhiệm vụ đã tổ chức các lớp tập huấn tại địa phương, giúp nông dân tiếp cận kiến thức mới về chọn giống, chăm sóc bê con, quản lý giao phối để hạn chế lai tạp, cũng như các kỹ thuật thú y cơ bản. Sự tham gia của chính quyền địa phương và cộng đồng góp phần tăng tính bền vững trong bảo tồn nguồn gen, đồng thời nâng cao nhận thức về giá trị giống bản địa.

Kết quả đề tài không chỉ tạo dựng cơ sở khoa học quan trọng cho bảo tồn trâu Langbiang mà còn mở ra hướng phát triển chăn nuôi hàng hóa đặc sản gắn với du lịch sinh thái, văn hóa bản địa. Giống trâu này có tiềm năng trở thành vật nuôi chủ lực của vùng cao Langbiang, góp phần phát triển kinh tế nông nghiệp đặc trưng của Lâm Đồng, Gia Lai và khu vực phụ cận.

Việc bảo tồn và phát huy giá trị giống trâu bản địa mang ý nghĩa khoa học, kinh tế và văn hóa sâu sắc. Mỗi nguồn gen vật nuôi không chỉ là nguồn lợi sinh học mà còn là di sản gắn với đời sống và tri thức bản địa của đồng bào dân tộc. Gìn giữ giống trâu Langbiang chính là giữ gìn bản sắc vùng cao, đồng thời tạo nền tảng để phát triển sinh kế bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu trong tương lai.