Công nghệ cao – trụ cột chiến lược của phát triển và tự chủ công nghệ
Phát biểu trước Quốc hội, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định công nghệ cao không chỉ là lĩnh vực được ưu đãi đầu tư mà còn là trụ cột chiến lược về kinh tế, quốc phòng, an ninh, năng lực cạnh tranh và rộng hơn là chủ quyền quốc gia. Việt Nam đã công bố danh mục 11 nhóm công nghệ chiến lược mà đất nước phải làm chủ, qua đó thể hiện tuyên ngôn về tự chủ, tự cường công nghệ.
Luật Công nghệ cao (sửa đổi) nhằm thể chế hóa các định hướng này thông qua việc phân loại rõ công nghệ cao, công nghệ chiến lược và công nghệ lõi để tổ chức chính sách phù hợp. Công nghệ cao phục vụ phát triển đất nước; công nghệ chiến lược là ưu tiên quốc gia cần cơ chế đặc biệt; công nghệ lõi là năng lực Việt Nam phải tự làm chủ và giữ bằng được.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu tiếp thu, giải trình ý kiến đại biểu tại phiên thảo luận.
Bộ trưởng cho biết, bản sửa đổi cũng bổ sung cách tiếp cận mới gồm 4 điểm trọng tâm là đưa khái niệm công nghệ chiến lược vào luật; bổ sung các chính sách ưu đãi nhằm tăng tỷ lệ nội địa hóa, tăng hàm lượng công nghệ của Việt Nam. Chuyển từ gia công, lắp ráp sang nghiên cứu, thiết kế và sáng tạo sản phẩm công nghệ cao tại Việt Nam; hướng vào các mục tiêu và chiến lược quốc gia như tăng trưởng hai con số, năng suất lao động, tự chủ công nghệ; hình thành khu đô thị công nghệ cao là nơi sống, làm việc, sáng tạo trong môi trường công nghệ cao.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, các cơ chế, chính sách đối với công nghệ cao tại luật hiện hành sẽ tiếp tục được duy trì và tăng thêm các ưu đãi nếu FDI tăng tỷ lệ nội địa hóa chuyển giao công nghệ có hoạt động nghiên cứu phát triển tại Việt Nam.
Luật xây dựng các chính sách đặc biệt để thúc đẩy mạnh mẽ tự chủ công nghệ chiến lược như giao nhiệm vụ trực tiếp, cơ chế đặc thù trong giải mã, mua bí quyết công nghệ, thiết lập khu thí nghiệm đặc biệt riêng cho công nghệ chiến lược và mua sắm đặc biệt công nghệ chiến lược và sản phẩm chiến lược như ý kiến của đại biểu.
Chuyển từ quản lý sang thúc đẩy thị trường công nghệ
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh trọng tâm sửa đổi Luật Chuyển giao công nghệ là hình thành thị trường công nghệ một cách thực chất, để chuyển giao công nghệ trở thành động lực lan tỏa và thương mại hóa nhanh hơn.
Việc điều chỉnh lần này chuyển từ tư duy kiểm soát sang thúc đẩy đổi mới sáng tạo, giảm thủ tục hành chính bằng cách chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, đồng thời tạo cơ chế thông thoáng để doanh nghiệp nhanh chóng tiếp nhận, làm chủ và đổi mới công nghệ. Chuyển từ tư duy công nghệ là máy móc, thiết bị sang công nghệ là tri thức, dữ liệu, thuật toán, phần mềm, trí tuệ nhân tạo và coi tất cả đều là đối tượng chuyển giao như nhau.
Luật Chuyển giao công nghệ mở rộng các đối tượng công nghệ mới, hình thức chuyển giao công nghệ mới. Ngoài quyền về sở hữu và sử dụng, mở rộng thêm các công nghệ phái sinh, công nghệ đồng phát triển, chuyển giao công nghệ tạm thời và chuyển giao theo kết quả, cho phép sandbox về chuyển giao công nghệ. Bổ sung các đối tượng công nghệ mới, như thiết kế, thuật toán, mô hình, dữ liệu, AI, có cách tiếp cận mới đối với các đối tượng công nghệ vô hình. Phân cấp thẩm định công nghệ cho địa phương thì phải đi kèm với thiết kế bộ tiêu chí thống nhất quốc gia, công bố thông tin về thẩm định công nghệ và Trung ương có quyền giám sát, hậu kiểm và phủ quyết.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng cho biết, để thúc đẩy mạnh mẽ thị trường khoa học công nghệ, Luật Chuyển giao công nghệ quy định thêm về phát triển các tổ chức trung gian, môi giới, tư vấn, đánh giá công nghệ, thẩm định giá, kết nối cung cầu vốn là những điều mà chúng ta đang yếu liên quan đến các tổ chức trung gian. Tổ chức các sàn giao dịch và hỗ trợ ngân sách cho đổi mới công nghệ.
Toàn cảnh phiên thảo luận tại Hội trường sáng ngày 21/11.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, Luật Công nghệ cao xác định các loại công nghệ và sản phẩm công nghệ cần được ưu tiên phát triển. Còn Luật Chuyển giao công nghệ là điều chỉnh hoạt động chuyển giao, thương mại hóa và quản trị công nghệ, bao gồm cả công nghệ cao. Hai luật có mối quan hệ phân vai rõ ràng. Luật Công nghệ cao là luật xác định đối tượng để có các chính sách ưu tiên phát triển. Luật Chuyển giao công nghệ là luật điều chỉnh hoạt động. Mục tiêu sửa đổi hai luật lần này là giúp Việt Nam thực sự có công nghệ cao và tạo ra thị trường công nghệ.
Cả hai Luật đều được sửa đổi để tăng cường năng lực quản lý nhà nước, thực hiện chuyển đổi số toàn diện để giám sát, thống kê, đo lường, công bố công khai hiệu quả hoạt động công nghệ cao và chuyển giao công nghệ. Một số quy định có tính định lượng, cần linh hoạt điều chỉnh theo sự thay đổi nhanh của công nghệ, được giao Chính phủ ban hành chi tiết.
Bộ trưởng nhấn mạnh, Nhà nước luôn giữ quyền hậu kiểm công nghệ với chế tài mạnh để tránh việc nâng khống giá công nghệ, đưa công nghệ lạc hậu, gây hại môi trường vào Việt Nam như ý kiến của các đại biểu. Nhà nước quan tâm đồng bộ cả nghiên cứu, phát triển, thử nghiệm và ứng dụng ở Việt Nam. Đặc biệt, ở Việt Nam còn phải rất quan tâm đến công đoạn từ công nghệ thành sản phẩm thương mại.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng trân trọng cảm ơn các ý kiến đóng góp tại tổ và tại hội trường, đồng thời khẳng định cơ quan soạn thảo sẽ nghiên cứu, tiếp thu tối đa các ý kiến của đại biểu Quốc hội để hoàn thiện dự thảo Luật Công nghệ cao và Luật Chuyển giao công nghệ trước khi trình Quốc hội xem xét thông qua.
