Các đại biểu Quốc hội góp ý chi tiết vào 03 dự án luật về Chuyển đổi số và Khoa học Công nghệ

Dự án Luật Chuyển đổi số: Làm rõ phạm vi, tránh chồng chéo

Các đại biểu nhất trí về sự cần thiết ban hành Luật Chuyển đổi số, nhấn mạnh, đây là cơ sở để tạo khung pháp lý thống nhất, khắc phục tình trạng "mỗi cơ quan, mỗi ngành có một nền tảng riêng", và giúp chuyển đổi tư duy quản lý từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn quan ngại dự thảo có phạm vi rất rộng, xuyên ngành, có nguy cơ trùng lặp với hơn 60 luật chuyên ngành hiện hành và đặc biệt là với Luật Dữ liệu. Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo phải phân định rành mạch, xác định rõ "ngưỡng số hóa" và "phạm vi điều chỉnh theo tầng số chứ không theo lĩnh vực chuyên ngành". Bên cạnh đó, luật cần quy định các nguyên tắc đặc thù trong đầu tư, mua sắm (cho phép đặt hàng, chỉ định thầu có điều kiện) với các nền tảng dùng chung hoặc sản phẩm "Make in Vietnam", đồng thời bổ sung một chương về cơ chế thử nghiệm (sandbox).

Một vấn đề chung được Đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn chỉ ra là việc dự thảo giao quá nhiều nội dung cho Chính phủ quy định chi tiết, đề nghị Ban soạn thảo "luật hóa" tối đa các nội dung để đảm bảo tính khả thi.

Về giải thích từ ngữ (Điều 3), đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn ĐBQH thành phố Hải Phòng) đề nghị rà soát toàn bộ, vì nhiều khái niệm chưa thuyết phục hoặc không chính xác, như việc đồng nhất "chuyển đổi số" với "số hóa", khái niệm "môi trường số" trùng với Luật Giao dịch điện tử, hay một số thuật ngữ được giải thích nhưng không xuất hiện trong luật (như "mã máy", "khoảng cách số").

Đại biểu Nguyễn Thị Mai Thoa (đoàn ĐBQH thành phố Hải Phòng) lại đặc biệt quan tâm đến vấn đề bảo vệ trẻ em. Đại biểu chỉ ra quy định trong dự thảo chưa phù hợp với Luật Trẻ em về độ tuổi (dự thảo quy định 15 tuổi, trong khi Luật Trẻ em quy định trẻ em là dưới 16 tuổi) và cơ chế đồng ý (Luật Trẻ em yêu cầu trẻ từ 7 tuổi trở lên phải tự đồng ý cùng người giám hộ). Đại biểu cũng đề nghị rà soát để tránh trùng lặp với Điều 20 của Luật An ninh mạng và bổ sung trách nhiệm của cơ quan nhà nước trong việc xây dựng nội dung giáo dục về chuyển đổi số đưa vào chương trình phổ thông.

Về phạm vi điều chỉnh, đại biểu Lã Thanh Tân (đoàn ĐBQH thành phố Hải Phòng) đề nghị nghiên cứu mở rộng phạm vi, bổ sung các yếu tố then chốt như "hạ tầng dữ liệu", "hạ tầng nhân sự số", "chính quyền số địa phương" và các khái niệm mới như "kinh tế nền tảng", "kinh tế chia sẻ". Đại biểu cũng đề nghị cần một cơ quan đầu mối quốc gia về chuyển đổi số, thay vì giao cho Bộ Khoa học và Công nghệ như dự thảo.

Liên quan đến chính sách và thẩm quyền, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga chỉ ra xung đột thẩm quyền tại Điều 51 (giao Thủ tướng quy định chương trình giáo dục phổ thông, trong khi Luật Giáo dục giao Bộ GD&ĐT). Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cũng đề nghị cân nhắc việc "đóng cứng" tỷ lệ 1% ngân sách cho chuyển đổi số, vì có thể chồng chéo với các mục tiêu chi khác (như 3% cho KHCN, Đổi mới sáng tạo và CĐS).

Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ: Cần minh bạch hóa cơ chế định giá và chính sách khuyến khích

Thống nhất về sự cần thiết sửa đổi luật, các đại biểu cho rằng việc này nhằm đáp ứng yêu cầu thích ứng với cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, trí tuệ nhân tạo và thúc đẩy chuyển giao công nghệ nội sinh.

Các đại biểu đã tập trung góp ý vào cơ chế góp vốn, định giá và các chính sách khuyến khích. Trong đó quy định về góp vốn bằng công nghệ là nội dung có nhiều ý kiến nhất. Đại biểu Nguyễn Văn Huy (đoàn ĐBQH tỉnh Hưng Yên) phân tích sâu về rủi ro trong quy định tại Khoản 2, cho phép tổ chức, cá nhân "tự quyết định giá trị công nghệ góp vốn". Đại biểu cho rằng quy định này là "rất rủi ro", trái với nguyên tắc của Luật Doanh nghiệp (đòi hỏi thỏa thuận hoặc tổ chức định giá chuyên nghiệp), và có thể dẫn đến hệ lụy "thổi giá công nghệ", "chuyển giá", trốn thuế. Đại biểu đề nghị phải sửa đổi theo hướng bắt buộc định giá qua thỏa thuận hoặc tổ chức định giá độc lập. Đại biểu Nguyễn Văn Huy cũng chỉ ra sự thiếu rõ ràng về chủ thể đại diện Nhà nước khi chuyển giao công nghệ có vốn ngân sách và hình thức chuyển giao (quyền sử dụng hay quyền sở hữu). Đại biểu Nguyễn Thị Mai Thoa (đoàn ĐBQH thành phố Hải Phòng) đồng quan điểm và đề nghị bổ sung quy định về cơ quan thẩm định, cơ chế công khai và phương pháp định giá.

Liên quan đến chính sách khuyến khích (Điều 9, 35): Đại biểu Nguyễn Thị Mai Thoa cho rằng việc liệt kê danh mục công nghệ khuyến khích trong luật là "cứng nhắc" và có thể chồng chéo với Luật Đầu tư, Luật Bảo vệ môi trường. Đại biểu đề nghị luật chỉ nêu nguyên tắc, còn danh mục cụ thể giao Chính phủ ban hành.

Đối với ưu đãi thuế theo 3 mức độ (Điều 35), Đại biểu Nguyễn Đại Thắng (đoàn ĐBQH tỉnh Hưng Yên) đề nghị rà soát kỹ để đảm bảo tính đồng bộ với Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp và cần quy định rõ điều kiện, hồ sơ hưởng ưu đãi. Đại biểu Nguyễn Đại Thắng cũng chỉ ra dự thảo chưa làm rõ nguồn kinh phí, cơ chế giám sát, mối quan hệ trong quy định về nhà nước mua công nghệ (Điều 35a) với quy định "bắt buộc chuyển giao" của Luật Sở hữu trí tuệ và yêu cầu tuân thủ các cam kết quốc tế.

Về thị trường công nghệ, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn nhận định thị trường chuyển giao công nghệ Việt Nam còn yếu. Ông cho rằng các chính sách trong dự thảo chủ yếu vẫn là "khung pháp lý", thiếu cơ chế hỗ trợ tài chính, ưu đãi thuế cụ thể, do đó khó thu hút doanh nghiệp. Đại biểu đề nghị bổ sung một chương hoặc điều riêng về hỗ trợ tài chính.

Dự án Luật Công nghệ cao (sửa đổi): Bổ sung tiêu chí "Quốc phòng, An ninh", rà soát thẩm quyền ban hành chính sách

Đối với dự án Luật Công nghệ cao (sửa đổi), đại biểu Nguyễn Văn Huy (Hưng Yên) cho rằng bên cạnh các tiêu chí kinh tế, danh mục tiêu chí công nghệ chiến lược (Điều 5) cần phải bổ sung tiêu chí "bảo đảm quốc phòng an ninh, dữ liệu chủ quyền". Đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn đề nghị bổ sung tiêu chí "mức độ tự chủ về công nghệ" và quy định "chu kỳ cập nhật" danh mục công nghệ.

Đại biểu Nguyễn Văn Huy cũng chỉ ra quy định tại Điều 18 (giao UBND cấp tỉnh ban hành chính sách khuyến khích) là không phù hợp. Điều này vừa có nguy cơ gây chồng chéo chính sách giữa các địa phương, vừa xung đột với Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, vì UBND cấp tỉnh không có thẩm quyền ban hành chính sách (văn bản quy phạm pháp luật) độc lập trừ khi luật giao cụ thể. Về chính sách và ưu đãi, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn đề xuất nhiều cơ chế mới, như: (Điều 4) giao Chính phủ ban hành kế hoạch 5 năm về công nghệ cao, có "trần sàn" ngân sách và KPI về nội địa hóa; (Điều 14) bổ sung miễn giảm thuế thu nhập cá nhân cho chuyên gia; (Điều 16) chuyển điều kiện "tỷ lệ sở hữu" thành "điểm ưu tiên" khi xét ưu đãi (trừ lĩnh vực ANQP); và (Điều 17) thêm cơ chế "khoản vay chia sẻ rủi ro" cho R&D.

Đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn cũng đề nghị thiết lập cơ chế "một cửa" (Điều 9); bổ sung điều kiện an ninh, sở hữu trí tuệ với nhà đầu tư nước ngoài tham gia công nghệ chiến lược (Điều 2); và liên kết các hành vi bị cấm (Điều 10) với chế tài của Luật Sở hữu trí tuệ, Bộ luật Hình sự và Luật An ninh mạng.