Việc phân định rõ trách nhiệm giữa cấp tỉnh và cấp xã tạo ra cơ chế điều hành thống nhất nhưng linh hoạt, phù hợp với bối cảnh nhiều địa phương đang sắp xếp đơn vị hành chính tinh gọn, giảm tầng nấc trung gian, rút ngắn quy trình xử lý và tăng khả năng phục vụ người dân ngay tại cơ sở.
Theo Nghị định, UBND cấp xã được giao thực hiện trực tiếp các nhiệm vụ quản lý nhà nước trong lĩnh vực KH&CN tại địa bàn, bao gồm kiểm tra nhà nước về đo lường, giám sát chất lượng sản phẩm, kiểm tra hàng hóa lưu thông trên thị trường, triển khai ứng dụng công nghệ thông tin, cung cấp và hướng dẫn thực hiện dịch vụ công trực tuyến. UBND cấp tỉnh có trách nhiệm tổ chức hướng dẫn chuyên môn, đào tạo, kiểm tra, giám sát để bảo đảm thống nhất về tiêu chuẩn kỹ thuật và quy trình nghiệp vụ. Cách phân cấp này giúp các hoạt động kiểm tra và cung ứng dịch vụ diễn ra nhanh hơn, sát thực tế hơn, đồng thời duy trì tính đồng bộ của hệ thống quản lý KH&CN trên toàn tỉnh.
Nghị định 132/2025/NĐ-CP: Động lực thúc đẩy chuyển đổi số và hoàn thiện quản trị KH&CN tại địa phương.
Sau khi Nghị định được ban hành, các địa phương đã tập trung củng cố hạ tầng số và các nền tảng dùng chung, bảo đảm kết nối thông suốt từ tỉnh xuống xã. Hệ thống mạng truyền số liệu chuyên dùng, cổng dịch vụ công, hệ thống quản lý văn bản, nền tảng chia sẻ dữ liệu và họp trực tuyến được rà soát, nâng cấp, chuẩn hóa theo mô hình 2 cấp mới.
Tại Lào Cai, 96% hồ sơ công việc trong cơ quan hành chính được xử lý hoàn toàn trên môi trường mạng, trong đó cấp tỉnh đạt 98% và cấp xã đạt 95%, cho thấy năng lực vận hành hệ thống thông tin đã ổn định, hiệu quả. Tỉnh Thừa Thiên Huế là một trong những địa phương dẫn đầu khi 40/40 xã, phường đạt đủ tiêu chí chính quyền số, tỷ lệ nộp hồ sơ trực tuyến đạt 91,79%, đứng nhóm cao nhất cả nước. Thành phố Đà Nẵng cũng hoàn thành tích hợp 100% thủ tục hành chính đủ điều kiện lên Cổng dịch vụ công quốc gia, bảo đảm việc giải quyết hồ sơ không phụ thuộc vào địa giới hành chính.
Chất lượng dịch vụ công số ở nhiều địa phương có chuyển biến rõ rệt. Tại Cao Bằng, tỷ lệ nộp hồ sơ trực tuyến đạt hơn 61%, tỷ lệ số hóa hồ sơ giải quyết thủ tục hành chính đạt 80,88%, và tỷ lệ trả kết quả điện tử đạt hơn 81%. Những con số này cho thấy người dân và doanh nghiệp đã bắt đầu chuyển sang sử dụng dịch vụ công trực tuyến ở quy mô thực chất, thay vì mang tính phong trào. Việc số hóa hồ sơ, tài liệu, sổ bộ điện tử được triển khai đồng bộ tạo điều kiện thuận lợi cho việc khai thác, tái sử dụng dữ liệu, giảm thời gian, chi phí xã hội cho cả cơ quan quản lý và người dân.
Cùng với đó, các mô hình quản trị điều hành trên môi trường số được mở rộng và nâng cấp. Nhiều địa phương đã xây dựng hoặc vận hành Trung tâm giám sát, điều hành đô thị thông minh (IOC) phục vụ quản lý điều hành trực tuyến theo thời gian thực. Tỉnh Đắk Lắk triển khai nền tảng AI hỗ trợ người dân và cán bộ trong tiếp nhận, xử lý dịch vụ công, giúp giảm thời gian tra cứu và hướng dẫn thủ tục. Tại Gia Lai, hệ thống thông tin dùng chung được hợp nhất và triển khai đến toàn bộ 135 xã, phường, bảo đảm thống nhất mô hình vận hành sau sáp nhập. Khánh Hòa đưa vào vận hành kho dữ liệu dùng chung cấp tỉnh và trung tâm giám sát, điều hành an toàn, an ninh mạng, tăng cường bảo mật và đảm bảo hoạt động ổn định cho các hệ thống quan trọng.
Việc chuyển đổi số cũng được triển khai mạnh ở cấp cơ sở thông qua các phong trào như "Bình dân học vụ số" và mô hình Tổ công nghệ số cộng đồng. Nhiều địa phương tổ chức đào tạo, hướng dẫn trực tiếp tại thôn, tổ dân phố, giúp người dân tiếp cận và sử dụng dịch vụ công trực tuyến ngay tại nơi cư trú. Đây là giải pháp giúp rút ngắn khoảng cách số, bảo đảm không để người dân vùng sâu, vùng xa bị bỏ lại phía sau trong quá trình xây dựng chính quyền số và xã hội số.
Việc ban hành Nghị định diễn ra trong bối cảnh Việt Nam triển khai sắp xếp đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, bỏ cấp huyện. Mục tiêu là tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội bền vững.
Nghị định số 132/2025/NĐ-CP đã tạo khung pháp lý rõ ràng và thống nhất, giúp mô hình chính quyền địa phương 2 cấp vận hành thông suốt, hiệu quả và không bị gián đoạn trong công tác quản lý nhà nước. KH&CN, chuyển đổi số không chỉ đóng vai trò công cụ hỗ trợ mà đã trở thành nền tảng phương thức quản trị mới, giúp tinh gọn tổ chức bộ máy, chuẩn hóa quy trình xử lý công việc và nâng cao chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp ngay tại cơ sở.
Với việc phân định thẩm quyền hợp lý, tăng quyền chủ động cho cấp xã đi đôi với bảo đảm thống nhất chỉ đạo chuyên môn từ cấp tỉnh, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực KH&CN đang từng bước hình thành nền tảng quản trị hiện đại, minh bạch, thuận tiện và lấy người dân làm trung tâm.
