Từ những hợp tác xã nhỏ lẻ, manh mún, Ninh Bình đang từng bước xây dựng các chuỗi giá trị bền vững, áp dụng công nghệ số vào quản lý, sản xuất, tiêu thụ, hướng tới mục tiêu phát triển kinh tế nông thôn toàn diện và bền vững.
Từ những trái ngọt đặc sản
Trong những năm gần đây, kinh tế hợp tác, với nòng cốt là các hợp tác xã (HTX), đã khẳng định vai trò là "bà đỡ" của nông nghiệp nông thôn, đặc biệt trong công cuộc xóa đói giảm nghèo và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tại tỉnh Ninh Bình.
Tính đến thời điểm hiện tại, toàn tỉnh có 516 HTX đang hoạt động, trong đó có 409 HTX nông nghiệp, 68 HTX phi nông nghiệp, với tổng số trên 85.000 thành viên và người lao động. Sự phát triển mạnh mẽ của mô hình HTX kiểu mới đã tạo ra hàng vạn việc làm ổn định, nâng cao thu nhập cho người dân, đóng góp tích cực vào công cuộc xây dựng nông thôn mới.
Thành công này không thể tách rời khỏi các chính sách ưu tiên phát triển kinh tế tập thể của tỉnh, cũng như nỗ lực đổi mới, thích ứng và tiên phong của chính các HTX.
Trong quá trình chuyển mình, các HTX ở Ninh Bình không chỉ dừng lại ở việc tổ chức sản xuất đơn thuần, mà còn chú trọng liên kết, hình thành các vùng chuyên canh, sản xuất theo tiêu chuẩn chất lượng, hướng tới xây dựng thương hiệu nông sản địa phương.
Tại HTX Nông nghiệp Ngô Đồng, xã Gia Phú, nay là xã Gia Hưng, huyện Gia Viễn, gần 127 ha đất canh tác đã được quy hoạch thành cánh đồng mẫu lớn. Việc áp dụng các giống lúa chất lượng cao kết hợp với kỹ thuật canh tác tiên tiến đã đưa năng suất lúa của HTX đạt từ 2,6 - 2,7 tạ/sào, cao hơn nhiều so với mặt bằng chung.
Không chỉ nâng cao năng suất, HTX còn kết nối với doanh nghiệp để ký hợp đồng bao tiêu, đảm bảo đầu ra ổn định cho người nông dân. Nhờ đó, đời sống của các hộ thành viên được cải thiện rõ rệt, nhiều gia đình từng nằm trong diện khó khăn đã vươn lên thoát nghèo bền vững.
Ở vùng cao huyện Nho Quan, HTX Na trái vụ và Tiêu thụ trái cây an toàn Phú Long lại là minh chứng sống động cho mô hình sản xuất nông nghiệp thông minh. Từ quy mô nhỏ với 47 ha trồng na manh mún, đến nay HTX đã mở rộng lên gần 200 ha, sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP. Quả na của HTX được gắn tem truy xuất nguồn gốc, đóng gói chuyên nghiệp, được chứng nhận OCOP 4 sao, mang lại thu nhập 300 - 350 triệu đồng/ha/năm cho người dân.
Chuyển đổi số - Chìa khóa mở cánh cửa thị trường
Một trong những đột phá phát triển HTX tại Ninh Bình thời gian qua là ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong sản xuất và tiêu thụ nông sản.
Tiêu biểu như HTX Dược liệu Đông Sơn, thành phố Tam Điệp, đã số hóa quy trình sản xuất từ đầu vào đến đầu ra. Các sản phẩm như tinh dầu, dược liệu, cao thảo mộc đều được gắn mã QR truy xuất nguồn gốc, có hệ thống tem chống hàng giả, giúp người tiêu dùng nhận diện sản phẩm rõ ràng.
Hợp tác xã Dược liệu Đông Sơn.
Bên cạnh đó, HTX còn đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử, mở rộng kênh phân phối, tiếp cận người tiêu dùng ở mọi miền. Nhờ đó, mỗi năm HTX tiêu thụ từ 12.000 - 15.000 sản phẩm, đạt doanh thu khoảng 2 tỷ đồng.
Chuyển đổi số không chỉ giúp người dân kiểm soát chất lượng chặt chẽ mà còn là "giấy thông hành" để thương hiệu vươn xa hơn, cạnh tranh sòng phẳng với các doanh nghiệp lớn.
Đáng chú ý, nhận thức rõ vai trò của chuyển đổi số trong nông nghiệp, tỉnh Ninh Bình đã đẩy mạnh công tác đào tạo, tập huấn, hỗ trợ HTX tiếp cận công nghệ. Trong đó, Liên minh HTX tỉnh Ninh Bình giữ vai trò nòng cốt khi tổ chức các hội thảo, chương trình học tập kinh nghiệm trong và ngoài tỉnh, kết nối các HTX với các đơn vị công nghệ và sàn thương mại điện tử.
Cùng với đó, Liên minh còn trực tiếp hỗ trợ xây dựng website, thiết kế bao bì, nhãn hiệu, kết nối với Trung tâm mã số mã vạch Quốc gia, giúp các HTX quản lý sản phẩm hiệu quả, chuyên nghiệp hơn.
Từ liên kết nhỏ đến chuỗi giá trị lớn
Điểm nổi bật trong sự phát triển kinh tế hợp tác tại Ninh Bình là tư duy sản xuất gắn với chuỗi giá trị, với HTX đóng vai trò "nhạc trưởng" trong điều phối, tổ chức sản xuất và kết nối thị trường.
Đến nay, tỉnh đã có nhiều chuỗi giá trị được xây dựng như: Dược liệu, rau củ quả an toàn, dê - gà - lợn thảo dược, chạch sụn, gạo chất lượng cao, bột rau má, mật ong, hươu nai…
Sản xuất tinh dầu tràm tại HTX Dược liệu Đông Sơn.
Các chuỗi sản xuất với đầu tàu là các HTX đang hoạt động hiệu quả, giúp các thành viên và nông dân liên kết giảm chi phí đầu vào, tăng chất lượng sản phẩm, qua đó nâng thu nhập của người lao động lên 25 - 35% so với cách làm cũ.
Nhờ sự phát triển của HTX, nhiều vùng nông thôn trước kia còn khó khăn trên địa bàn tỉnh Ninh Bình nay cũng đã đổi thay mạnh mẽ. Hộ nghèo giảm nhanh, hộ khá và giàu tăng lên.
Đằng sau sự phát triển của các HTX ở Ninh Bình là sự đồng hành bền bỉ của Liên minh HTX Việt Nam cũng như Liên minh HTX tỉnh Ninh Bình. Cụ thể, những năm qua, Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Ninh Bình đã triển khai nhiều chương trình thiết thực, như hỗ trợ vốn vay ưu đãi; tổ chức đào tạo nghề, bồi dưỡng cán bộ quản lý HTX; xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm; xây dựng mô hình sản xuất gắn với chuỗi giá trị; hỗ trợ tem truy xuất nguồn gốc, thương hiệu và chứng nhận chất lượng…
Ngoài ra, Liên minh HTX Việt Nam còn chú trọng kết nối HTX với doanh nghiệp lớn trong và ngoài nước, giúp mở rộng thị trường tiêu thụ. Đặc biệt, việc đưa sản phẩm OCOP, sản phẩm đặc trưng của HTX lên các sàn thương mại điện tử quốc gia đã giúp hàng hóa Ninh Bình không chỉ tiêu thụ tốt trong nước mà còn từng bước tiếp cận thị trường quốc tế.
Nhìn lại chặng đường phát triển, dễ thấy rằng mô hình HTX tại Ninh Bình đã chuyển mình mạnh mẽ từ quy mô nhỏ lẻ sang sản xuất hàng hóa quy mô lớn, gắn kết người nông dân với doanh nghiệp, nhà khoa học và thị trường. Từ những cánh đồng mẫu lớn, những vườn na trái vụ, đến những lọ tinh dầu dược liệu truy xuất nguồn gốc, tất cả đều cho thấy một hướng đi đúng là đổi mới để phát triển bền vững.
Với sự đồng hành của Liên minh HTX Việt Nam và sự quyết tâm của người dân, kinh tế hợp tác tỉnh Ninh Bình không chỉ giúp hàng ngàn hộ thoát nghèo mà còn tạo nền tảng để vươn tới những mục tiêu cao hơn - xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu, đưa nông sản địa phương sánh vai cùng thị trường trong nước và quốc tế.
