Chuyển đổi số thắp sáng nông thôn xứ Thanh

Chuyển đổi số ở nông thôn Thanh Hóa không chỉ là việc đưa máy tính, mạng internet hay điện thoại thông minh về làng, mà sâu xa hơn, đó là sự thay đổi về tư duy quản lý, sản xuất, sinh hoạt và giao tiếp xã hội. Dưới sự điều phối tổng thể của Văn phòng Điều phối Chương trình NTM tỉnh Thanh Hóa, phong trào “số hóa nông thôn” đang dần trở thành hiện thực, giúp nâng cao chất lượng đời sống, cải thiện quản trị cộng đồng, đồng thời đóng góp tích cực vào mục tiêu phát triển kinh tế số quốc gia.

Ở thôn Nguyên Lý, xã Thiệu Hóa, hình ảnh một “thôn thông minh” giờ đây không còn xa lạ. Mỗi người dân đều có thể cập nhật thông tin, tương tác với chính quyền qua nhóm Zalo của thôn. Ông Mai Văn Kỳ, Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Nguyên Lý chia sẻ: “Trước đây, khi có việc làng, chúng tôi phải thông báo qua loa truyền thanh hoặc đi từng nhà. Nay chỉ cần gửi thông báo trên nhóm Zalo, 210 hộ dân đều nắm bắt được ngay, cùng thảo luận, góp ý. Mọi chủ trương, kế hoạch đều được thực hiện nhanh hơn, dân chủ và hiệu quả hơn.”

Thôn cũng đã lắp đặt hệ thống camera an ninh tại các vị trí trọng điểm, phủ sóng wifi tốc độ cao ở nhà văn hóa, phục vụ học tập, tra cứu thông tin, họp trực tuyến. Đáng chú ý, hơn 70% dân số có tài khoản điện tử, 80% hộ gia đình sử dụng mạng wifi, giúp người dân thanh toán, giao dịch, mua bán hàng hóa dễ dàng hơn.

Trong lĩnh vực sản xuất, chuyển đổi số đang đem lại thay đổi rõ rệt. Ông Nguyễn Công Quát, một nông dân trong thôn, cho biết: “Nhờ được hướng dẫn ứng dụng công nghệ số trong sản xuất, gia đình tôi đã lắp đặt hệ thống tưới nước tự động cho 1.000m² nhà lưới trồng dưa Kim Hoàng hậu. Chỉ với chiếc điện thoại thông minh, tôi có thể điều khiển toàn bộ quy trình tưới tiêu, giám sát nhiệt độ và độ ẩm. Sản phẩm nông sản cũng được quảng bá qua mạng xã hội, giúp tiêu thụ nhanh hơn, giá cao hơn.”

Những kết quả đó minh chứng cho hiệu quả của chuyển đổi số trong sản xuất nông nghiệp, góp phần nâng cao thu nhập, tiết kiệm thời gian và tạo môi trường làm việc hiện đại ngay tại vùng quê.

Không chỉ riêng Thiệu Hóa, phong trào xây dựng “thôn thông minh” đã lan tỏa mạnh mẽ tại nhiều địa phương khác. Tại thôn Trung Tiến, xã Hồ Vương, tỷ lệ người dân trong độ tuổi lao động được đào tạo kỹ năng số cơ bản đạt 91,66%, trong đó 80% có tài khoản thanh toán điện tử. Thôn được trang bị hệ thống truyền thanh thông minh, kết nối mạng xã hội để tuyên truyền các chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước, giúp người dân tiếp cận thông tin nhanh, chính xác. 100% cơ sở sản xuất, kinh doanh trong thôn chấp nhận thanh toán điện tử, hàng chục camera an ninh và bộ phát wifi tốc độ cao được lắp đặt phục vụ nhu cầu học tập, làm việc, mua bán online.

Nhờ vậy, người dân đã dần quen với việc sử dụng mạng xã hội để kinh doanh, quảng bá nông sản, bán hàng qua Facebook, Zalo, TikTok, đưa hình ảnh sản phẩm nông thôn Thanh Hóa đến với thị trường cả nước. Đây chính là nền tảng quan trọng để hình thành kinh tế số nông thôn, giúp người dân thoát khỏi mô hình sản xuất nhỏ lẻ, hướng đến sản xuất gắn chuỗi giá trị.

Theo thống kê của Văn phòng Điều phối Chương trình NTM Thanh Hóa, toàn tỉnh hiện có 27 thôn thông minh, mỗi thôn đều có trang thông tin điện tử, nhóm Zalo điều hành, wifi miễn phí và hệ thống camera an ninh, đồng thời khuyến khích người dân quảng bá, mua bán hàng hóa trên sàn thương mại điện tử. Phong trào “số hóa nông thôn” đã lan tỏa đến từng hộ gia đình, góp phần thay đổi căn bản đời sống và cách làm việc của người dân, tạo diện mạo mới cho nông thôn hiện đại, văn minh.

Tuy nhiên, để có được những “vùng quê số” năng động như hiện nay, Thanh Hóa đã phải nỗ lực lớn trong công tác điều phối tổng thể. Sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp từ ngày 01/7/2025, tỉnh được sắp xếp từ 547 xã, phường xuống còn 166 đơn vị hành chính. Nhiều xã mới phải kiện toàn bộ máy, dẫn đến việc triển khai nhiệm vụ xây dựng NTM có thời điểm bị gián đoạn. Nhận thấy nguy cơ này, Văn phòng Điều phối Chương trình NTM tỉnh đã chủ động tham mưu, đôn đốc, hướng dẫn kịp thời để các địa phương nhanh chóng “vực lại” tiến độ.

Ông Dương Văn Giang, Phó Chánh Văn phòng Điều phối Chương trình NTM tỉnh, chia sẻ: “Khi thấy một số xã mới chững lại, chúng tôi lập tức bám sát cơ sở, yêu cầu các địa phương khẩn trương kiện toàn ban chỉ đạo, ổn định bộ máy, đưa NTM thành nhiệm vụ trọng tâm những tháng cuối năm 2025. Tỉnh cũng ban hành công văn chỉ đạo khẩn, giao trách nhiệm cụ thể cho từng cấp, từng ngành.”

Theo đó, ngày 05/8/2025, UBND tỉnh đã ban hành Công văn số 12806/UBND-NNMT về việc “Tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia XDNTM và giảm nghèo bền vững”, yêu cầu tất cả các xã nhanh chóng thành lập Ban chỉ đạo, phân công nhiệm vụ cụ thể cho cán bộ, đồng thời triển khai nhiều biện pháp hỗ trợ về hạ tầng, nhân lực, truyền thông và chuyển đổi số trong xây dựng NTM.

Từ những giải pháp quyết liệt này, đến nay 100% xã trong tỉnh đã kiện toàn ban chỉ đạo NTM, 45 xã chưa đạt chuẩn đã đăng ký lại chỉ tiêu phấn đấu cho giai đoạn 2026–2030, 101 xã duy trì chuẩn NTM, 1 xã đạt NTM nâng cao. Mặc dù sau sáp nhập, tiêu chí NTM của xã mới được tính theo xã có mức đạt thấp nhất, song Thanh Hóa vẫn đang nỗ lực để lấy lại đà phát triển, hướng đến mục tiêu trở thành tỉnh dẫn đầu cả nước về xây dựng NTM kiểu mẫu.

Đặc biệt, Thanh Hóa cũng là tỉnh đầu tiên trong cả nước xây dựng bộ tiêu chí riêng cho thôn bản NTM, sau đó được Trung ương đánh giá cao và nhân rộng ra toàn quốc. Với kinh nghiệm đi trước, tỉnh đang tích cực đóng góp ý kiến để xây dựng bộ tiêu chí NTM các cấp độ giai đoạn 2026–2030, trong đó nhấn mạnh trụ cột chuyển đổi số, kinh tế xanh và nông thôn thông minh.

Bên cạnh công tác điều phối, Văn phòng Điều phối Chương trình NTM tỉnh còn chú trọng tuyên truyền và đào tạo kỹ năng số. Từ sau tháng 7/2025, đơn vị đã tổ chức 6 lớp tập huấn chuyên đề cho cán bộ cơ sở, giới thiệu các hướng dẫn mới từ Trung ương và tỉnh, đồng thời phát hành bản tin NTM điện tử hàng tháng, chuyển tải thông tin chỉ đạo, chia sẻ mô hình hay, kinh nghiệm tốt, góp phần lan tỏa tinh thần đổi mới trong cộng đồng.

Nhìn tổng thể, quá trình “số hóa nông thôn” ở Thanh Hóa đang đi đúng hướng, kết hợp hài hòa giữa chuyển đổi số, đổi mới phương thức quản lý và phát triển kinh tế nông thôn. Từ việc quét mã QR thanh toán hóa đơn, giám sát an ninh bằng camera, đến việc điều khiển tưới tiêu qua điện thoại hay bán hàng trên sàn thương mại điện tử, người dân vùng quê xứ Thanh đã thực sự trở thành chủ thể của tiến trình chuyển đổi số.

Những “vùng quê số” như Nguyên Lý, Trung Tiến hay Minh Sơn không chỉ mang dáng dấp nông thôn mới kiểu mẫu, mà còn là hình ảnh thu nhỏ của xã hội số trong tương lai, nơi công nghệ trở thành cầu nối giữa chính quyền, doanh nghiệp và người dân, tạo ra môi trường sống thông minh, an toàn và nhân văn.

Với định hướng rõ ràng, sự điều phối chặt chẽ và tinh thần đổi mới mạnh mẽ từ cơ sở, Thanh Hóa đang dần khẳng định vị thế tỉnh tiên phong về chuyển đổi số trong xây dựng nông thôn mới, góp phần hiện thực hóa mục tiêu đến năm 2030: mỗi thôn một sản phẩm, mỗi xã một mô hình thông minh – kết nối, sáng tạo và bền vững.