Từ những bước đi tiên phong trên môi trường số
Trước đây, bà Hoàng Thị Thúy (thôn Mỹ Thạch 3, thị trấn Chư Sê) chỉ quen bán cà phê sạch mang thương hiệu Thanh Thúy tại nhà hoặc thông qua người quen. Cách làm này giúp bà duy trì lượng khách hàng ổn định, nhưng khó mở rộng thị trường. Nhận thấy công nghệ số và mạng xã hội đang thay đổi thói quen tiêu dùng, bà mạnh dạn đưa sản phẩm cà phê của mình lên Zalo, Facebook. Quyết định tưởng chừng đơn giản ấy đã mở ra một hướng đi mới, giúp cà phê sạch Chư Sê tiếp cận với đông đảo người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh.
Bà Thúy chia sẻ: “Từ năm 2016 đến nay, tôi chế biến cà phê nguyên chất được trồng theo hướng hữu cơ. Ngoài việc học cách rang xay, chế biến, đóng gói, tôi còn học cách bán hàng trên nền tảng số. Đến nay, sản phẩm cà phê sạch của tôi đã có mặt ở nhiều tỉnh, thành. Có thời điểm, tôi bán ra hơn 50 kg cà phê rang xay mỗi ngày, giá từ 150.000 đến 250.000 đồng/kg. Hiện nay, các con tôi đang tiếp tục phát triển dòng sản phẩm này để đáp ứng nhu cầu khách hàng”.
Từ mô hình nhỏ của gia đình bà Thúy, có thể thấy bước chuyển đổi tư duy quan trọng: nông dân không chỉ làm ra sản phẩm, mà còn biết khai thác công cụ công nghệ để quảng bá, bán hàng và xây dựng thương hiệu. Điều này phù hợp với xu thế tiêu dùng mới, khi người dân ngày càng ưa chuộng sản phẩm minh bạch nguồn gốc, rõ ràng về quy trình sản xuất.
Không chỉ có cà phê, nhiều sản phẩm nông nghiệp Gia Lai khác cũng dần khẳng định chỗ đứng trên thị trường nhờ thương mại điện tử. Các nền tảng như Postmart (của Tổng công ty Bưu điện Việt Nam), ocopgialai.vn, Shopee, Sendo… đã trở thành “cầu nối” để hàng trăm sản phẩm OCOP và đặc sản địa phương đến tận tay người tiêu dùng. Tính đến nay, có khoảng 123 loại nông sản và 135 sản phẩm OCOP của Gia Lai được hỗ trợ quảng bá, mua bán trực tuyến.
Nhờ vậy, nông sản Gia Lai không còn bó hẹp ở chợ truyền thống hay bán buôn qua thương lái, mà đã bước ra thị trường rộng lớn, góp phần nâng cao giá trị, uy tín và thương hiệu địa phương.
Một điển hình khác là chị Phạm Thị Bình. Xuất phát từ những sản phẩm đơn giản như bột chuối xanh, trà sả, trà mãng cầu, trà đậu đen, bột đậu…, chị đã mạnh dạn đưa lên các sàn như Shopee, TikTok, Zalo, Facebook và thậm chí livestream bán hàng.
“Tôi ứng dụng thương mại điện tử để giới thiệu và chào bán sản phẩm. Thật bất ngờ, lượng tiêu thụ trên các sàn ngày một tăng, lợi nhuận thu về hơn 200 triệu đồng/năm. Từ khi áp dụng công nghệ, sản phẩm của tôi tiêu thụ nhanh hơn nhiều lần và có thêm khách hàng mới trong, ngoài nước”, chị Bình phấn khởi cho biết.
Câu chuyện của chị Bình cho thấy một thế hệ nông dân mới: không ngại học hỏi, dám thử nghiệm và tận dụng triệt để công cụ số để phát triển sản phẩm.
Song hành với những thành công bước đầu, vẫn còn nhiều khó khăn. Khoảng 70% nông dân Gia Lai là đồng bào dân tộc thiểu số, trình độ tiếp cận công nghệ không đồng đều. Việc tạo lập tài khoản, thiết kế bao bì, đăng tải sản phẩm hay vận hành livestream… vẫn là thách thức với nhiều hộ. Tuy nhiên, với sự hỗ trợ từ chính quyền và Hội Nông dân các cấp, khoảng cách công nghệ đang dần được thu hẹp.
Theo đại diện Hội Nông dân tỉnh, mục tiêu là “không để ai bị bỏ lại phía sau” trong tiến trình chuyển đổi số. Các lớp tập huấn, hướng dẫn sử dụng smartphone, kỹ năng bán hàng online… đang được triển khai rộng rãi để nông dân từng bước tự tin bước ra thị trường số.
Chuyển đổi số gắn với mục tiêu giảm nghèo bền vững
Ứng dụng công nghệ không chỉ giúp nông dân nâng cao thu nhập, mà còn góp phần trực tiếp vào mục tiêu giảm nghèo bền vững. Theo báo cáo, đến cuối năm 2024, Gia Lai còn 28.369 hộ nghèo, chiếm 3,38% tổng số hộ dân, giảm 2,08% so với năm 2023, tương ứng 16.988 hộ thoát nghèo. Tỷ lệ hộ cận nghèo cũng giảm còn 5,27% (44.230 hộ), giảm 0,64% so với năm trước.
Dự kiến đến cuối năm 2025, tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh sẽ tiếp tục giảm xuống 2,24%, tức chỉ còn khoảng 18.965 hộ. Những con số ấy phản ánh rõ tác động của nhiều chính sách an sinh, hỗ trợ sinh kế, trong đó chuyển đổi số đóng vai trò như chất xúc tác, tạo thêm cơ hội tiêu thụ và nâng cao giá trị sản phẩm nông nghiệp.
Tuy nhiên, cần nhìn nhận một thực tế: mặc dù đã triển khai nhiều giải pháp, nhưng với đặc thù tỉnh miền núi Tây Nguyên có xuất phát điểm thấp, kinh tế số của Gia Lai phát triển chưa cao, tỷ lệ đóng góp vào GRDP còn hạn chế. Đáng chú ý, số lượng doanh nghiệp số trên địa bàn rất ít, hiện mới chỉ có 4 doanh nghiệp công nghệ số lớn gồm: Viettel Gia Lai, Viễn thông Gia Lai, MobiFone Gia Lai, FPT Telecom Gia Lai. Các doanh nghiệp khác chủ yếu nhỏ và vừa, hoặc chỉ dừng ở hoạt động kinh doanh mua bán thiết bị công nghệ thông tin.
Hoạt động chuyển đổi số trong sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp nói chung còn chậm. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tỷ trọng kinh tế số trong GRDP của tỉnh Gia Lai năm 2023 mới đạt 6,66%; tỷ lệ doanh nghiệp cung cấp dịch vụ viễn thông, công nghệ thông tin chiếm 1,82% trên tổng số doanh nghiệp; tỷ lệ doanh nghiệp nhỏ và vừa sử dụng nền tảng số là 67,41%. Doanh thu thương mại điện tử trong tổng mức bán lẻ của tỉnh mới ước đạt 8,5%.
Những con số này cho thấy khoảng cách giữa tiềm năng và thực tế vẫn còn khá xa. Song chính trong bối cảnh đó, nông dân Gia Lai càng thể hiện sự năng động khi trở thành lực lượng đi đầu trong việc tận dụng công cụ số để thay đổi cách làm kinh tế.
Ở một góc nhìn khác, chuyển đổi số giúp thay đổi tư duy sản xuất của nông dân: từ sản xuất nhỏ lẻ sang hướng chuyên nghiệp; từ chỉ bán sản phẩm thô sang chú trọng chế biến, đóng gói, xây dựng thương hiệu. Đây chính là nền tảng để nông sản Gia Lai không chỉ “bán được” mà còn “bán được giá”, tạo sự khác biệt và chỗ đứng lâu dài trên thị trường.
Câu chuyện của bà Hoàng Thị Thúy hay chị Phạm Thị Bình chỉ là vài ví dụ tiêu biểu, nhưng đã phản ánh xu thế tất yếu. Khi nông dân biết ứng dụng công nghệ, biết tận dụng thương mại điện tử và mạng xã hội, thì mỗi hộ gia đình đều có thể trở thành một “doanh nghiệp nhỏ”, tự tin vươn ra thị trường rộng lớn.
Tất nhiên, hành trình này còn nhiều khó khăn, bởi công nghệ luôn thay đổi và cạnh tranh trên sàn thương mại điện tử ngày càng gay gắt. Nhưng với sự quyết tâm của người dân, sự đồng hành của chính quyền và các tổ chức xã hội, Gia Lai hoàn toàn có thể kỳ vọng xây dựng nền nông nghiệp hiện đại – bền vững – hội nhập.
Chuyển đổi số trong nông nghiệp vì thế không chỉ là câu chuyện của công nghệ, mà còn là câu chuyện của tư duy mới, cách làm mới, mở ra cánh cửa để nông dân Gia Lai thoát nghèo, làm giàu và khẳng định giá trị nông sản địa phương trên bản đồ tiêu dùng cả nước.
