Bà Đinh Việt Anh Phó Chủ tịch Hội Người mù Việt Nam.
Nhiều lãnh đạo và chuyên gia công nghệ đã không giấu được sự xúc động khi được nghe câu chuyện đằng sau các sản phẩm ấy. Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội Nguyễn Tố Quyên từng chia sẻ rằng, bà “khâm phục và tự hào” khi chứng kiến tinh thần sáng tạo của các hội viên Hội Người mù. “Những sản phẩm ấy được làm ra không phải để minh họa phong trào, mà xuất phát từ chính nhu cầu thực tế của người khiếm thị. Điều quan trọng nhất là chúng được chính họ tự tay xây dựng”, bà nhấn mạnh.
Trong số các sản phẩm tiêu biểu, chatbot “Trợ lý – Tàn nhưng không phế” được xem là bước tiến rất nhân văn. Ứng dụng do Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp thuộc Hội Người mù Hà Nội phát triển với mục tiêu hỗ trợ người khiếm thị trong việc tra cứu thông tin nghề nghiệp, chương trình học, kỹ năng nghề và cơ hội việc làm. Thay vì phụ thuộc vào người khác đọc hộ tài liệu hay hướng dẫn trực tiếp, học viên có thể chủ động đặt câu hỏi, lắng nghe câu trả lời và điều hướng nội dung theo nhu cầu riêng.
Phó Giám đốc trung tâm Giáo dục nghề nghiệp thuộc Hội Người mù Hà Nội Nguyễn Trung Thái tự hào kể rằng, sản phẩm này được làm dựa trên cách người khiếm thị tiếp cận thông tin, dùng giọng nói, nghe – hiểu và tương tác âm thanh. “Chúng tôi muốn người khiếm thị có thể tự quyết định hành trình học nghề của mình. Với chatbot, mỗi người đều có thể trở thành ‘người tự học’, không bị hạn chế bởi ánh sáng”, anh nói. Những người từng sử dụng ứng dụng đều khẳng định rằng chatbot không chỉ hữu ích mà còn mang lại cảm giác “được trao quyền”.
Chuyển đổi số giúp người mù giải quyết nhiều khó khăn.
Không chỉ dừng lại ở giáo dục nghề nghiệp, công nghệ còn giúp giải quyết những khó khăn rất đời thường trong cuộc sống đô thị. Ứng dụng “Soi bus” là một ví dụ đầy xúc động. Tác giả Nguyễn Trung Thái cho biết anh thường xuyên đi xe buýt nhưng vẫn gặp tình trạng nhầm tuyến bởi không nhìn thấy biển số hay biển hiệu. “Các ứng dụng bản đồ đều tốt, nhưng cái người khiếm thị cần nhất là nghe được tiếng thông báo chính xác ngay khi xe vào bến”, anh chia sẻ.
Từ nhu cầu ấy, nhóm tác giả đã xây dựng ứng dụng “Soi bus” sử dụng trí tuệ nhân tạo AI. Người dùng chỉ cần hướng điện thoại về phía chiếc xe buýt đang dừng, camera chụp lại và AI lập tức đọc to số tuyến. Ứng dụng đã nhận diện đúng một số tuyến và đang tiếp tục được mở rộng dữ liệu. “Mỗi lần ứng dụng đọc đúng tuyến, tôi thấy mình đã phá được một rào cản từng khiến nhiều người khiếm thị sợ đi xe buýt”, anh Thái nói.
Sự sáng tạo của cộng đồng còn được thể hiện qua các ứng dụng như phần mềm “Quản lý Tẩm quất”, hỗ trợ các cơ sở xoa bóp truyền thống – nghề gắn bó với nhiều người khiếm thị – quản lý ca làm việc, lịch hẹn, lượng khách hàng và doanh thu một cách khoa học, dễ sử dụng qua giọng nói. Ứng dụng giúp các cơ sở chuyên nghiệp hơn, minh bạch hơn và cạnh tranh tốt hơn trong thị trường dịch vụ đô thị.
Một số ứng dụng khác hỗ trợ người khiếm thị trong rèn luyện kỹ năng sống, theo dõi mục tiêu cá nhân hay ghi nhớ lịch làm việc. Mỗi sản phẩm đều thể hiện sự quan sát tinh tế: những điều tưởng rất nhỏ đối với người sáng mắt lại vô cùng quan trọng với người khiếm thị.
Bà Đinh Việt Anh, Phó Chủ tịch Hội Người mù Việt Nam chia sẻ: “Các tác giả không nhìn thấy ánh sáng, nhưng ánh sáng trong suy nghĩ và nghị lực của họ lại lan tỏa mạnh mẽ hơn bất cứ điều gì”. Công nghệ không chỉ giúp người khiếm thị dễ dàng tiếp cận thông tin, mà còn là chìa khóa giúp họ mở rộng thế giới, tự tin bước ra cộng đồng và chứng minh năng lực của mình.
Điều đáng nói là các sản phẩm này không đến từ những phòng thí nghiệm lớn hay doanh nghiệp công nghệ lớn, mà được phát triển ngay trong các lớp đào tạo, các buổi sinh hoạt hội, bằng sự kiên trì học lập trình, học AI từ con số 0. Đây chính là điểm làm cho thành quả trở nên đặc biệt: công nghệ không chỉ là công cụ, mà còn là động lực để người khiếm thị chiến thắng hạn chế của mình.
Những nỗ lực ấy cũng góp phần thực hiện mục tiêu “không ai bị bỏ lại phía sau” trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia. Hà Nội đang đi theo hướng chuyển đổi số bao trùm, trong đó mọi người dân, kể cả nhóm yếu thế đều có cơ hội tham gia và hưởng lợi từ công nghệ. Các sản phẩm sáng tạo của hội viên Hội Người mù là minh chứng rõ rệt rằng chuyển đổi số không phân biệt ai sáng ai mù, mà phân biệt giữa người có ý chí và người bỏ cuộc.
Nhìn lại hành trình, có thể thấy người khiếm thị Hà Nội đang thay đổi cách xã hội nhìn về họ. Họ không phải là những người chỉ nhận hỗ trợ, mà là những người kiến tạo, những người biết làm chủ công nghệ và dùng công nghệ để mở rộng thế giới xung quanh. Mỗi sản phẩm họ tạo ra không chỉ phục vụ cho mình, mà còn thắp lên hy vọng cho hàng nghìn người khiếm thị khác rằng tri thức luôn có lối đi.
Trong một xã hội số đang dịch chuyển rất nhanh, bước chân của người khiếm thị có thể chậm hơn, nhưng chắc chắn không lùi lại. Bằng trí tuệ, sự bền bỉ và tinh thần vượt lên mọi giới hạn, họ đang hòa nhịp vào tiến trình chuyển đổi số theo cách đẹp đẽ nhất – bằng chính nghị lực và trái tim của mình./.
