Xây dựng và hoàn thiện hệ thống thể chế pháp luật
Tại Hội nghị tổng kết công tác năm 2025 và triển khai nhiệm vụ năm 2026 của Bộ KH&CN diễn ra sáng 26/12/2025, Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Hoàng Phương nhấn mạnh, đây là một dấu mốc lịch sử, bắt đầu một chặng đường phát triển mới sau 80 năm phát triển của ngành Bưu chính viễn thông, 66 năm phát triển của ngành KH&CN Việt Nam.
Sau khi hợp nhất, Bộ KH&CN đã kiện toàn, sắp xếp lại các đơn vị trực thuộc, giảm mạnh số lượng đầu mối từ 74 xuống còn 41 đơn vị trực thuộc, giảm 45% tổng số đơn vị trực thuộc Bộ.
Năm 2025 là năm đầu tiên Ngành KH&CN triển khai Nghị quyết số 57 -NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số (KHCN,ĐMST&CĐS) quốc gia dưới sự lãnh đạo trực tiếp, thống nhất ở cấp cao nhất của hệ thống chính trị, Tổng Bí thư trực tiếp làm Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương. Đồng thời, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 193/2025/QH15; Chính phủ ban hành Nghị quyết số 71/NQ-CP để toàn hệ thống chính trị tập trung triển khai đồng bộ với định hướng phát triển KHCN,ĐMST&CĐS quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển kinh tế - xã hội, đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới.
Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Hoàng Phương báo cáo tổng kết công tác năm 2025 và phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm năm 2026 của Bộ KH&CN.
Năm 2025 chứng kiến việc Ngành KH&CN đã có những đổi mới căn bản trong tư duy xây dựng và hoàn thiện hệ thống thể chế pháp luật
Triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW, công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế trong ngành khoa học và công nghệ đã có bước chuyển căn bản, từ quản lý sang kiến tạo, dẫn dắt. Thể chế là đột phá của đột phá, là điều kiện tiên quyết để KHCN,ĐMST&CĐS số trở thành động lực tăng trưởng thực chất.
Chỉ trong vòng 10 tháng sau hợp nhất, Bộ KH&CN đã tham mưu Chính phủ, trình Quốc hội ban hành 10 Luật và 01 Nghị quyết. Bên cạnh đó, Bộ đã tham mưu, trình Chính phủ ban hành 23 Nghị định, 16 Nghị quyết, 41 Quyết định, 01 Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ; Bộ cũng ban hành 50 Thông tư để hướng dẫn thi hành, kịp thời tháo gỡ các điểm nghẽn về cơ chế, chính sách, tạo hành lang pháp lý thuận lợi, đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
Các văn bản này đã hình thành khung pháp lý bao trùm đầy đủ các trụ cột chiến lược về KHCN&ĐMST, bưu chính, viễn thông, chuyển đổi số, công nghiệp công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, công nghệ cao, năng lượng nguyên tử, tiêu chuẩn - quy chuẩn, chất lượng, chuyển giao công nghệ và sở hữu trí tuệ.
Tăng quy mô và hiệu quả kinh tế toàn ngành
Cùng với đó, trong năm 2025 quy mô và hiệu quả kinh tế của toàn ngành tiếp tục được mở rộng, doanh thu đạt 5 triệu 465 nghìn tỷ đồng, tăng 25% so với cùng kỳ; đóng góp ngân sách nhà nước đạt 115 nghìn tỷ đồng, tăng 11% so với cùng kỳ; đóng góp trực tiếp vào GDP đạt 1 triệu 400 nghìn tỷ đồng, tăng 35% so với cùng kỳ. Các chỉ số này cho thấy KH&CN đã trở thành một trong những động lực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế.
Trong công tác KH&CN, lần đầu tiên Việt Nam ban hành Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược quốc gia. Đây là cách tiếp cận mới bắt đầu từ việc đưa ra các bài toán, vấn đề của cuộc sống để hình thành giải pháp, sản phẩm, rồi từ đó tìm ra công nghệ và tri thức mới.
Cũng trong năm 2025, Bộ KH&CN đã đưa vào vận hành Cổng sáng kiến quốc gia và Hệ thống quản lý trực tuyến các nhiệm vụ KH&CN theo thời gian thực.
Hệ sinh thái ĐMST của Việt Nam tiếp tục phát triển với sự ra mắt của Sàn Giao dịch KH&CN quốc gia với vai trò là "bàn tay nối dài" giữa nghiên cứu, sản xuất và thị trường, kết nối với các sàn giao dịch tại địa phương trên phạm vi toàn quốc. Năm 2025, Việt Nam xếp hạng 44/139 quốc gia về Chỉ số ĐMST toàn cầu; Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo của Việt Nam xếp hạng thứ 55/100 toàn cầu.
Năm 2025 ghi dấu bước chuyển căn bản trong bức tranh chuyển đổi số quốc gia, khi hạ tầng số, dữ liệu số, các cơ sở dữ liệu quốc gia và các nền tảng dùng chung được hình thành đồng bộ, tạo nền móng vững chắc cho quốc gia số; chuyển đổi số đã góp phần quyết định vào việc tổ chức, vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Chuyển đổi số năm 2025 đã trở thành một trong những phương thức tổ chức và vận hành quan trọng của đất nước.
Lĩnh vực bưu chính vẫn giữ vững tốc độ tăng trưởng cao trong bối cảnh nền kinh tế còn nhiều khó khăn, sản lượng bưu gửi đạt 4,2 tỷ bưu gửi, tăng hơn 26% so với năm 2024; doanh thu dịch vụ bưu chính đạt 87.000 tỷ đồng, tăng 19,1% so với năm 2024. Lĩnh vực viễn thông, Phủ sóng 5G đạt trên 90% dân số; tốc độ Internet cố định của Việt Nam vào Top 10 thế giới; tỷ lệ triển khai IPv6 trên 67%, đứng thứ 7 thế giới, Hệ thống tên miền quốc gia Việt Nam tiếp tục giữ vị trí cao, thứ 2 ASEAN, với hơn 680.000 tên miền; Tổng số chứng thư chữ ký số đã cấp đạt trên 26 triệu - riêng trong năm 2025, số lượng chứng thư chữ ký số đã cấp đạt trên 12 triệu tương đương với tổng số lượng đã cấp trong 10 năm trước đó. Mạng truyền số liệu chuyên dùng trở thành hạ tầng số đặc biệt dùng chung cho cả hệ thống chính trị, được xây dựng quản lý thống nhất, tập trung; từ tháng 11/2025 được mở rộng để truyền đưa văn bản mật, tối mật trong toàn hệ thống chính trị. Đây là những trụ cột quan trọng của hạ tầng số, góp phần bảo đảm chủ quyền số và thúc đẩy kinh tế số, xã hội số.
Lĩnh vực công nghiệp công nghệ số hiện có hơn 80.000 doanh nghiệp, trong đó trên 2.000 doanh nghiệp đã mở rộng ra thị trường nước ngoài. Nhiều doanh nghiệp đang từng bước nghiên cứu, thiết kế và sản xuất các sản phẩm công nghệ chiến lược. Các chỉ tiêu chủ yếu của lĩnh vực đều tăng trưởng cao và vượt kế hoạch. Công nghiệp công nghệ số đang khẳng định vai trò là ngành công nghiệp nền tảng và động lực tăng trưởng mới của nền kinh tế.
Công tác tiêu chuẩn, đo lường chất lượng năm 2025 chuyển mạnh sang quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa dựa trên mức độ rủi ro, giúp giảm chi phí tuân thủ của doanh nghiệp và nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước. Bên cạnh đó, công tác xây dựng tiêu chuẩn quốc gia được định hướng tập trung, có chọn lọc, ưu tiên cho các lĩnh vực trọng điểm, công nghệ chiến lược có tác động lan tỏa lớn. Đến nay đã công bố trên 14.000 TCVN, gần 900 QCVN, tỷ lệ hài hoà với tiêu chuẩn quốc tế, khu vực đạt 65%.
Hoạt động sở hữu trí tuệ trong năm 2025 đã đạt được những thành tích nổi bật, trong đó có việc trình Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ; Xử lý toàn bộ các đơn sở hữu công nghiệp tồn đọng từ 2024 trở về trước với khối lượng gần 250 nghìn đơn; Công tác chuyển đổi số được thúc đẩy mạnh mẽ với tỷ lệ nộp đơn trực tuyến từ 30% trong năm 2024 đến nay đã đạt trên 80%.
Năm 2025 đánh dấu bước tiến quan trọng của lĩnh vực năng lượng nguyên tử, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam tái khởi động chương trình điện hạt nhân. Bộ KH&CN đã tham mưu, hoàn thiện thể chế pháp luật phù hợp với thông lệ quốc tế và các chuẩn mực an toàn, an ninh của IAEA. Bên cạnh Luật Năng lượng nguyên tử và 03 Nghị định đã được ban hành, Bộ đã trình Thủ tướng Chính phủ 06 đề án chiến lược, từng bước hình thành hạ tầng pháp lý đồng bộ, tạo nền tảng cho việc triển khai các dự án điện hạt nhân an toàn và bền vững trong thời gian tới.
Toàn cảnh Hội nghị tổng kết công tác năm 2025 và triển khai nhiệm vụ năm 2026 của Bộ KH&CN.
Công tác xây dựng Đảng và các tổ chức đoàn thể trong Bộ KH&CN được triển khai đồng bộ, nền nếp và thực chất, gắn chặt với yêu cầu chính trị và nhiệm vụ chuyên môn của Bộ. Đảng ủy Bộ đã ban hành hơn 100 nghị quyết chuyên đề, lãnh đạo tổ chức thành công Đại hội Đảng bộ Bộ Khoa học và Công nghệ lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, tạo nền tảng chính trị vững chắc cho việc triển khai các nhiệm vụ chiến lược của ngành. Đoàn Thanh niên Bộ được hợp nhất với gần 25.000 đoàn viên, tiếp tục phát huy vai trò xung kích, sáng tạo của tuổi trẻ trong các hoạt động chuyên môn, đổi mới sáng tạo và phong trào thi đua của toàn ngành.
Năm 2025, Bộ KH&CN đã triển khai chương trình đào tạo MiniMBA cho 35 lãnh đạo, quản lý cấp Vụ trưởng và tương đương. Đây là chương trình đào tạo tinh gọn, chuyên sâu kết hợp chuyên gia đa lĩnh vực trong và ngoài nước được triển khai trong 2 tháng bám sát thực tiễn điều hành và mô hình quản trị quốc tế, giúp nâng cao năng lực điều hành chiến lược và tư duy quản trị hiện đại của đội ngũ lãnh đạo quản lý trong kỷ nguyên số.
Những định hướng lớn trong năm 2026
Nhấn mạnh về phương hướng, nhiệm vụ năm 2026, Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Hoàng Phương cho biết, trong năm 2026 Bộ KH&CN sẽ tập trung vào các nhiệm vụ nền tảng, chiến lược và tạo tác động lan tỏa lớn, đóng góp ngày càng lớn cho tăng trưởng nhanh và bền vững của đất nước, cụ thể:
Bộ sẽ tập trung triển khai thực hiện Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết của Đảng; các Thông báo, Kết luận của Ban Chỉ đạo Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, trong đó tiếp tục triển khai thực hiện Chương trình hành động của Chính phủ triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW; thực hiện tốt vai trò đầu mối Thường trực Ban chỉ đạo Chính phủ về triển khai thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TƯ.
Bộ tiếp tục xây dựng, hoàn thiện thể chế về KH&CN; đẩy mạnh triển khai thực chất 10 Luật được Quốc hội thông qua trong năm 2025; đảm bảo việc ban hành tất cả các văn bản hướng dẫn các Luật trong Quý I năm 2026 để đưa các quy định mới đi vào cuộc sống.
Năm 2026 để thực sự thúc đẩy KH&CN thì cần phát huy vai trò của người đứng đầu các cơ quan đơn vị, người đứng đầu có trách nhiệm trực tiếp quán xuyến công tác KHCN,ĐMST&CĐS; chủ động đề ra các nhiệm vụ để tập trung triển khai thực hiện không bị động, chờ đợi cấp trên giao nhiệm vụ; Cần lựa chọn và chỉ ra các tổng công trình sư, các kiến trúc sư trưởng ở từng lĩnh vực; phân cấp, giao quyền gắn với trách nhiệm cá nhân.
Bộ sẽ tập trung nguồn lực nhất là nguồn lực tài chính cho một số nhiệm vụ trọng điểm, cốt lõi của quốc gia, các công nghệ/sản phẩm chiến lược có tính lan toả, đột phá thay vì dàn trải; ưu tiên các nhiệm vụ mũi nhọn, có sản phẩm đầu ra cuối cùng rõ ràng, cụ thể, gắn với bài toán phát triển 2 con số của đất nước.
Bộ sẽ tăng cường đầu tư phát triển hạ tầng KH&CN, ưu tiên xây dựng các phòng thí nghiệm trọng điểm, trung tâm nghiên cứu hiện đại, làm nền tảng cho nghiên cứu - phát triển các công nghệ chiến lược; đồng thời thúc đẩy cơ chế dùng chung, liên thông hạ tầng nghiên cứu giữa các viện, trường và doanh nghiệp, nâng cao hiệu quả đầu tư.
Bộ sẽ thúc đẩy việc hình thành thị trường đầu ra thông qua cơ chế nhà nước mua kết quả nghiên cứu, nhà nước là khách hàng đầu tiên; Thay vì chủ yếu chi ngân sách theo đầu vào và theo quy trình cho các nhiệm vụ nghiên cứu, thì cần chuyển mạnh sang đặt hàng sản phẩm/giải pháp, mua sắm và thanh toán theo kết quả đầu ra cụ thể, đo đếm được; chuyển trọng tâm từ tài trợ quá trình nghiên cứu sang mua kết quả cuối cùng.
Thúc đẩy việc hoàn thiện nền tảng số quốc gia và các cơ sở dữ liệu dùng chung, bảo đảm kết nối, liên thông, khai thác hiệu quả phục vụ quản lý, điều hành và phát triển kinh tế - xã hội; phục vụ hiệu quả mô hình chính quyền hai cấp; hướng đến mục tiêu 100% TTHC sẽ thực hiện trên môi trường điện tử.
Triển khai chính sách đãi ngộ, thu hút nhân tài, nhân lực chất lượng cao; giao nhiệm vụ lớn, việc khó, đặc biệt là các bài toán KH&CN tầm quốc gia cho đội ngũ nhà khoa học, kỹ sư trẻ đủ năng lực, trình độ. Chủ động thu hút chuyên gia Việt Nam ở nước ngoài và chuyên gia quốc tế tham gia các chương trình, dự án trọng điểm bằng cơ chế đặc thù, linh hoạt, phù hợp thông lệ quốc tế.
Những kết quả bước đầu đạt được trong năm 2025 đã khẳng định rõ vai trò trụ cột của KHCN,ĐMST&CĐS trong sự phát triển của đất nước; đồng thời tạo dựng nền tảng vững chắc về thể chế, hạ tầng, nguồn lực và cách thức tổ chức thực hiện cho giai đoạn phát triển tiếp theo.
Trên nền tảng đó, toàn ngành KH&CN cần tiếp tục nỗ lực tập trung hoàn thành tốt hơn nữa các nhiệm vụ được Đảng và Nhà nước giao phó, đưa đất nước bước vào giai đoạn tăng tốc và bứt phá, góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển nhanh, bền vững, xây dựng nước Việt Nam phồn vinh, hạnh phúc.
