Mô hình nuôi bò cái sinh sản theo nhóm hộ là một trong những giải pháp sinh kế phù hợp đối với đồng bào dân tộc thiểu số.
Hình thành sinh kế ổn định từ mô hình bò sinh sản theo nhóm hộ
Tại các huyện vùng sâu của Gia Lai tỷ lệ hộ nghèo còn cao, điều kiện sản xuất hạn chế, mô hình bò cái sinh sản theo nhóm hộ được xem là một trong những giải pháp sinh kế phù hợp nhất đối với đồng bào dân tộc thiểu số. Điểm đặc biệt của mô hình nằm ở cơ chế hỗ trợ trực tiếp bò cái giống cho hộ nghèo và cận nghèo, đồng thời tổ chức các hộ tham gia thành nhóm để cùng học hỏi, quản lý và phát triển đàn.
Việc chăn nuôi theo nhóm giúp bà con chia sẻ kinh nghiệm về kỹ thuật chăm sóc, phòng bệnh, sử dụng nguồn thức ăn thô sẵn có như cỏ tự nhiên, rơm, phụ phẩm nông nghiệp… Nhờ vậy, chi phí đầu vào thấp nhưng vẫn đảm bảo đàn bò phát triển tốt. Bò sinh sản đều đặn giúp người dân không chỉ có nguồn thu lâu dài mà còn tạo ra tài sản tích lũy để làm vốn tái đầu tư.
Xã Ayun là một ví dụ điển hình. Có đến hơn 95% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số, nơi đây từ lâu gặp nhiều khó khăn vì đất đai bạc màu, khí hậu khô hạn. Việc hỗ trợ bò cái sinh sản cho các hộ khó khăn đã tạo nên thay đổi đáng kể: Chỉ trong hai năm, đã có 65 hộ nghèo và cận nghèo được nhận hỗ trợ. Nhiều con bò cái cấp từ năm 2023 đã cho lứa bê đầu tiên, mở ra nguồn thu mới cho các gia đình.
Hiệu quả ban đầu làm tăng sự tin tưởng của bà con đối với chương trình giảm nghèo, góp phần khuyến khích họ chủ động tham gia các chuỗi sản xuất và làm quen với cách chăn nuôi khoa học hơn. Mô hình này cũng tạo tiền đề để địa phương triển khai các hình thức chăn nuôi quy mô lớn hơn trong tương lai, từng bước chuyển từ sản xuất tự phát sang sản xuất theo định hướng thị trường.
Nâng thu nhập nhờ chuyển đổi sang cây ăn quả công nghệ cao
Song song với chăn nuôi, những năm gần đây Gia Lai đã đẩy mạnh tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng ứng dụng công nghệ cao, đặc biệt là phát triển các vùng cây ăn quả có giá trị kinh tế lớn. Thay vì duy trì các cây trồng truyền thống như sắn, lúa vốn chịu ảnh hưởng mạnh bởi biến động giá cả và điều kiện thời tiết, nhiều nông dân đã chuyển sang trồng chanh dây, chuối, sầu riêng, bơ, dứa… nhờ sự hỗ trợ về kỹ thuật và liên kết tiêu thụ của địa phương.
Toàn tỉnh hiện có hơn 29.000 ha cây ăn quả, phần lớn trong số đó được canh tác theo quy trình nông nghiệp tốt (GAP). Trong đó, hơn 9.100 ha đã được chứng nhận đạt VietGAP hoặc GlobalGAP, tạo điều kiện thuận lợi cho việc xuất khẩu sang các thị trường yêu cầu tiêu chuẩn cao.
Công nghệ tưới tiết kiệm nước giúp giảm đáng kể thất thoát nước, hạn chế sâu bệnh, đồng thời nâng cao năng suất mùa vụ.
Một trong những bước tiến lớn của Gia Lai là ứng dụng công nghệ tưới tiết kiệm nước trên diện rộng. Với tổng diện tích hơn 12.988 ha, hệ thống tưới nhỏ giọt, tưới phun tự động được triển khai bởi cả doanh nghiệp và người dân. Việc áp dụng công nghệ giúp giảm đáng kể thất thoát nước, hạn chế sâu bệnh, đồng thời nâng cao năng suất mùa vụ.
Nhiều nông dân đang ghi nhận mức thu nhập cao gấp 5–7 lần so với trước đây khi còn trồng các loại cây truyền thống. Những vùng chuyên canh chanh dây, chuối xuất khẩu, dứa nguyên liệu… đang hình thành và trở thành điểm sáng trong phát triển nông nghiệp bền vững của tỉnh.
Sự chuyển đổi mạnh mẽ này không chỉ làm tăng giá trị trên một đơn vị diện tích đất mà còn mở ra cơ hội liên kết doanh nghiệp – nông dân – hợp tác xã, thu hút đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao, tạo việc làm ổn định cho hàng chục nghìn lao động ở khu vực nông thôn.
Nông nghiệp sạch gắn với du lịch và mô hình chăn nuôi đặc sản tạo đột phá thu nhập
Cùng với phát triển các vùng sản xuất quy mô lớn, Gia Lai cũng khuyến khích những mô hình kinh tế sáng tạo dựa trên nguồn lực bản địa, trong đó nổi bật là sản xuất nông sản sạch kết hợp du lịch cộng đồng. Làng rau Thuận Nghĩa (xã Tây Sơn) là một ví dụ. Đây không chỉ là vùng rau đạt tiêu chuẩn VietGAP mà còn là điểm đến du lịch trải nghiệm, nơi du khách có thể tham quan quy trình trồng rau hữu cơ, tự tay thu hoạch và thưởng thức nông sản tại chỗ.
Mô hình "hai trong một" này giúp người dân gia tăng giá trị sản phẩm, có thêm nguồn thu từ dịch vụ du lịch, đồng thời tạo việc làm cho lao động địa phương. Hình thức này đang được nghiên cứu nhân rộng sang nhiều vùng sản xuất rau an toàn khác trong tỉnh.
Bên cạnh đó, một số nông dân mạnh dạn phát triển mô hình chăn nuôi đặc sản, đem lại lợi nhuận cao và góp phần tạo diện mạo mới cho kinh tế nông thôn. Nổi bật trong số này là hộ anh Tô Vũ Thành Tín ở xã Vạn Đức. Anh chuyển hướng sang nuôi chim trĩ, ong dú là những loại đặc sản có giá trị kinh tế lớn và nhu cầu thị trường ổn định.
Nhờ áp dụng phương pháp nuôi khoa học, đảm bảo an toàn vệ sinh, kiểm soát chất lượng đầu vào, mỗi năm mô hình của anh Tín mang lại thu nhập hàng tỷ đồng. Quan trọng hơn, mô hình này tạo việc làm ổn định cho 7–10 lao động là hộ nghèo và cận nghèo, giúp họ có cơ hội vươn lên cải thiện đời sống. Những đóng góp tích cực trong phát triển kinh tế nông thôn và giải quyết việc làm đã giúp anh được Chủ tịch nước trao tặng Huân chương Lao động hạng Ba.
Các mô hình chăn nuôi đặc sản như trên đang mở ra hướng đi mới cho nông dân Gia Lai, đặc biệt là trong bối cảnh cần đa dạng hóa sinh kế để thích ứng với biến đổi khí hậu và yêu cầu mới của thị trường.
Thực tế cho thấy, quá trình giảm nghèo ở Gia Lai đang chuyển từ hỗ trợ trực tiếp sang hỗ trợ nâng cao năng lực sản xuất, ứng dụng khoa học, công nghệ và khuyến khích đổi mới sáng tạo trong nông nghiệp. Bà con không chỉ được tiếp cận giống mới, kỹ thuật mới, mà còn được hướng dẫn cách vận hành sản xuất theo chuỗi giá trị, nâng cao chất lượng, truy xuất nguồn gốc và phát triển thị trường tiêu thụ.
Điểm chung của các mô hình thành công là sự chủ động thay đổi tư duy của nông dân: từ sản xuất nhỏ lẻ sang sản xuất hàng hóa; từ canh tác truyền thống sang áp dụng công nghệ; từ nông nghiệp đơn thuần sang kết hợp du lịch hoặc kinh tế tuần hoàn. Khi người dân tự tin ứng dụng khoa học kỹ thuật và sáng tạo trong tổ chức sản xuất, hiệu quả kinh tế tăng rõ rệt, đời sống cải thiện bền vững.
Gia Lai xác định sự đổi mới sáng tạo trong nông nghiệp là nền tảng để người dân thoát nghèo lâu dài, hạn chế tái nghèo và hướng tới xây dựng những vùng sản xuất hiện đại, thích ứng với biến đổi khí hậu. Với những tín hiệu tích cực từ các mô hình hiện có, địa phương đang dần hình thành các chuỗi giá trị nông nghiệp đặc trưng, góp phần thúc đẩy kinh tế nông thôn phát triển theo hướng bền vững, hiệu quả và bao trùm./.
