Đưa đổi mới sáng tạo vào xây dựng nông thôn mới – Từ ý tưởng đến hành động

Đổi mới sáng tạo từ chính người nông dân và cộng đồng nông thôn

Trong nhiều năm qua, Bộ Khoa học và Công nghệ đã phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn triển khai các chương trình hỗ trợ đổi mới sáng tạo trong nông nghiệp nông thôn, đặc biệt là Chương trình phát triển tài sản trí tuệ và Chương trình nông thôn miền núi.

Theo số liệu của Bộ KH&CN, giai đoạn 2021–2024 đã có hơn 600 mô hình ứng dụng KH&CN ở khu vực nông thôn, miền núi được triển khai, trong đó trên 70% mô hình tiếp tục hoạt động hiệu quả sau khi kết thúc dự án.

Tại tỉnh Lâm Đồng, các hợp tác xã hoa và rau đã áp dụng công nghệ sinh học, hệ thống tưới nhỏ giọt thông minh và quản lý truy xuất nguồn gốc điện tử, giúp giá trị sản xuất tăng trung bình 15–20%/năm. Ở vùng đồng bằng Bắc Bộ, các sáng kiến của nông dân – từ cải tiến máy gieo sạ, máy thu hoạch mini, đến phần mềm quản lý hợp tác xã – đã giúp tiết kiệm chi phí và nâng cao năng suất lao động đáng kể.

Trong phát biểu chỉ đạo tại Lễ hưởng ứng Ngày hội Đổi mới sáng tạo quốc gia 2025 với chủ đề "Đổi mới sáng tạo toàn dân - Động lực phát triển quốc gia", Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: "Đổi mới sáng tạo không phải là công việc riêng của ngành khoa học công nghệ mà phải là sự nghiệp của toàn dân, của toàn xã hội, đòi hỏi sự tham gia của mọi cấp, mọi ngành, cộng đồng doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế và của tất cả mọi người dân.

Tinh thần đổi mới sáng tạo phải được thấm nhuần trong mọi lĩnh vực, từ quản lý nhà nước, hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp cho đến các phong trào, các giải pháp thiết thực trong đời sống hằng ngày của mỗi người dân. Chúng ta trân trọng tôn vinh tất cả những phát minh, sáng chế, cải tiến dù là rẻ nhất, góp phần vào nâng cao hiệu suất công việc, năng suất lao động ở cơ quan nhà nước và thái độ phục vụ."

Xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ đổi mới sáng tạo ở nông thôn

Không thể có đổi mới sáng tạo nếu thiếu mạng lưới hỗ trợ về công nghệ, tài chính và đào tạo. Vì vậy, nhiều địa phương đã hình thành trung tâm đổi mới sáng tạo cấp tỉnh, không gian khởi nghiệp nông nghiệp và các chương trình ươm tạo mô hình kinh doanh cho thanh niên nông thôn.

Thành phố Hồ Chí Minh tốc độ đô thị hóa đang diễn ra mạnh mẽ, diện tích đất nông nghiệp ngày càng bị thu hẹp, xu hướng chuyển đổi từ trồng rau "trên đất" sang trồng rau "không dùng đất" là lựa chọn tối ưu. Trước bối cảnh này, Trung tâm Công nghệ sinh học Thành phố Hồ Chí Minh đã thử nghiệm trồng rau xà lách bằng Hệ thống Plant Factory (nhà máy thực vật), đây là hệ thống trồng rau thủy canh được thiết kế theo mô hình Nhật Bản, với tổng diện tích là 34,5m2. Sau nhiều đợt trồng thử nghiệm cho thấy hầu hết các giống xà lách đều thích nghi tốt điều kiện trồng, mỗi năm trồng 15 đợt, với năng suất, chất lượng cao hơn so với cách trồng truyền thống. Từ kết quả này, Trung tâm Công nghệ sinh học Thành phố Hồ Chí Minh dự kiến mở rộng mô hình Plant Factory để sản xuất các loại rau, cây trồng khác có giá trị kinh tế và hướng đến chuyển giao cho nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp để nhân rộng.

Những kết quả trên cho thấy, đổi mới sáng tạo không còn là khái niệm xa vời, mà đã trở thành phương thức vận hành mới của nông thôn hiện đại. Khi khoa học, công nghệ và sáng kiến địa phương cùng hội tụ, nông thôn mới Việt Nam sẽ không chỉ là "nông thôn giàu đẹp" mà còn là "nông thôn sáng tạo và bền vững".

Giai đoạn 2026-2035, Việt Nam phấn đấu xây dựng nông thôn mới hiện đại, toàn diện, bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu. Thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn theo hướng đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; nâng cao thu nhập, chất lượng sống và khả năng tiếp cận dịch vụ thiết yếu của người dân nông thôn, từng bước tiệm cận mức sống đô thị. Xây dựng nông thôn xanh, sạch, đẹp, an toàn, đậm bản sắc văn hóa; bảo đảm an sinh xã hội, giảm nghèo nhanh, bền vững; giữ vững quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội; hình thành cộng đồng nông thôn văn minh, nhân văn, gắn kết và hạnh phúc./.