Giờ học trên nền tảng công nghệ số của học sinh Trường THPT chuyên Hà Nội - Amsterdam (Hà Nội).
Từ lớp học vùng xa đến thành phố thông minh
Tại Trường THCS Bình Khánh (huyện Cần Giờ, TP.HCM), những tiết học trực tuyến đầu tiên từng gặp không ít lúng túng: Đường truyền chập chờn, học sinh phải mượn điện thoại của cha mẹ, giáo viên vừa dạy vừa học cách tương tác qua màn hình. Nhưng chỉ sau vài năm, mọi thứ đã khác.
Giờ đây, 100% giáo viên của trường có thể tự thiết kế học liệu số, tổ chức kiểm tra đánh giá qua hệ thống LMS (Learning Management System). Học sinh không chỉ học kiến thức mà còn học cách ứng dụng công nghệ trong đời sống, từ soạn bài, làm việc nhóm, đến thuyết trình bằng công cụ số.
"Chuyển đổi số đã làm thay đổi toàn bộ cách vận hành của nhà trường, giúp mọi quy trình, từ quản lý, dạy học đến đánh giá trở nên minh bạch và hiệu quả hơn", đại diện Ban Giám hiệu chia sẻ.
Những mô hình như Bình Khánh đang dần lan tỏa khắp TP.HCM, nơi ngành giáo dục đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ vào mọi khâu, từ quản lý giáo dục (EMIS) đến xây dựng lớp học thông minh, tích hợp bảng tương tác, thiết bị IoT và hệ thống bài giảng điện tử.
Theo Sở Giáo dục và Đào tạo TP.HCM, kho học liệu mở của thành phố hiện đã có hàng nghìn bài giảng điện tử, video minh họa và tài liệu tham khảo được chia sẻ miễn phí. Giáo viên được tập huấn kỹ năng số để làm chủ các mô hình dạy học tiên tiến như Flipped Classroom (lớp học đảo ngược) hay Blended Learning (học tập kết hợp).
Ông Hồ Tấn Minh, Chánh Văn phòng Sở GD&ĐT TP.HCM, nhận định: "Chuyển đổi số không chỉ là ứng dụng công nghệ, mà là thay đổi tư duy, cách dạy và cách học để người học thực sự là trung tâm của giáo dục."
Từ năm 2018, Bộ đã xây dựng cơ sở dữ liệu giáo dục phổ thông, kết nối trực tiếp với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, xác thực thông tin cho hơn 23 triệu giáo viên và học sinh.
Năm 2022, hệ thống HEMIS cho giáo dục đại học ra đời, số hóa toàn bộ dữ liệu người học, giảng viên, chương trình đào tạo và công bố khoa học. Đến nay, 95 thủ tục hành chính trong ngành đã được cung cấp trực tuyến trên Cổng dịch vụ công quốc gia, từ đăng ký thi tốt nghiệp THPT, xét tuyển đại học đến xác nhận văn bằng nước ngoài.
Ông Tô Hồng Nam, Phó Cục trưởng Cục Khoa học, Công nghệ và Thông tin cho biết, Bộ đang chuẩn bị triển khai học bạ số và văn bằng số từ năm học 2025-2026, đồng thời phát triển các nền tảng phục vụ học tập mở và kho học liệu số dùng chung.
Một trong những điểm sáng là nền tảng "Bình dân học vụ số", do Đại học Bách khoa Hà Nội phối hợp cùng Bộ GD&ĐT phát triển. TS. Phạm Huy Hoàng, Giám đốc Trung tâm Công nghệ và Giải pháp Chuyển đổi số trong Giáo dục, cho biết: "Mục tiêu của nền tảng là giúp mọi người dân - không phân biệt tuổi tác hay trình độ đều có thể học, được cấp chứng chỉ và tham gia bình đẳng trong không gian học tập số."
Sau hơn nửa năm ra mắt, nền tảng đã có 400 khóa học miễn phí, thu hút gần 20.000 người học trên cả nước. Với nhiều người lớn tuổi, đây là cơ hội để học lại từ đầu – từ kỹ năng tin học cơ bản đến ngoại ngữ và kiến thức nghề nghiệp.
Người thầy - hạt nhân của chuyển đổi số
Tại Trường Cao đẳng Công nghệ cao Hà Nội, Nhà giáo ưu tú, Tiến sỹ Phạm Xuân Khánh cho biết nhà trường đã chia chuyển đổi số thành hai giai đoạn: Số hóa quy trình quản trị - đào tạo, rồi mở rộng tích hợp hệ thống, đào tạo năng lực số cho cán bộ, giáo viên và học sinh. "Chúng tôi thường xuyên tổ chức tập huấn, mời chuyên gia trong và ngoài nước chia sẻ kinh nghiệm. Quan trọng nhất là mỗi thầy cô phải là người tiên phong học và làm chủ công nghệ", thầy Khánh nhấn mạnh.
Không chỉ ở bậc đại học, tinh thần đổi mới này đang lan xuống bậc phổ thông.
Tại Trường THPT Chuyên Hà Nội – Amsterdam, mô hình "Học sinh đổi mới sáng tạo cùng AI" đang được triển khai. TS. Hoàng Thu Hà - Phó Hiệu trưởng nhà trường chia sẻ: "Các em không chỉ học cách sử dụng AI, mà còn học cách sáng tạo ra công cụ mới. Chúng tôi muốn học sinh trở thành người kiến tạo công nghệ, chứ không chỉ là người dùng."
Những dự án nhỏ như lập trình chatbot, thiết kế ứng dụng học tập hay phân tích dữ liệu môi trường đã giúp học sinh tiếp cận thực tiễn công nghệ, nuôi dưỡng tư duy khoa học và khát vọng đổi mới sáng tạo ngay từ ghế nhà trường.
Tuy đã đạt nhiều kết quả tích cực, quá trình chuyển đổi số trong giáo dục vẫn đối mặt không ít khó khăn: hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ, kỹ năng số của giáo viên và học sinh còn chênh lệch, rủi ro an ninh mạng vẫn tiềm ẩn.
Ông Nguyễn Bảo Quốc, Phó Giám đốc Sở GD&ĐT TP.HCM - cho rằng, cần ưu tiên đầu tư hạ tầng công nghệ đồng bộ cho tất cả các trường học, mở rộng mô hình trường học thông minh và ứng dụng AI, Big Data trong quản lý. "Mục tiêu cuối cùng là cá nhân hóa hành trình học tập, để mỗi học sinh đều có cơ hội phát triển theo năng lực của mình," ông nói.
Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Văn Phúc cũng khẳng định, chuyển đổi số trong giáo dục là "cuộc cách mạng về tư duy và hành động". Ông nhấn mạnh: "Chuyển đổi số không chỉ để hiện đại hóa giáo dục, mà để mọi người dân, đặc biệt là nhóm yếu thế đều có thể tiếp cận tri thức. Chuyển đổi số là để không ai bị bỏ lại phía sau"./.
